به گزارش خبرنگار ایرنا، آیتالله محسن اراکی روز شنبه در همایش جایگاهشناسی تقریب در شرایط کنونی در پژوهشگاه مطالعات تقریب مذاهب اسلامی در قم با اشاره به اهمیت اتحاد و انسجام میان مسلمانان اظهار کرد: تقریب به معنای نگهداشت جامعه اسلامی در برابر تکفیر و تفرقه است و هدف همه انبیای الهی ایجاد انسجام و وحدت میان پیروان مذاهب مختلف بوده است.
وی افزود: اختلافها میان مذاهب اسلامی اندک و اشتراکها فراوان است و قانون اساسی جمهوری اسلامی نیز با لحاظ همه ادیان و مذاهب طراحی شده است.
اراکی تصریح کرد: حفظ جامعه اسلامی مستلزم شناخت دقیق تهدیدهای خارجی و داخلی، تحلیل واقعی از وضعیت جهان اسلام و تدوین سیاستهای علمی و فرهنگی برای تقریب میان مذاهب است.
عضو خبرگان رهبری همچنین خاطرنشان کرد: هر ضربهای که از سوی آمریکا و رژیم صهیونیستی به فلسطین وارد شود، همه جامعه اسلامی را متاثر میکند.
وی دفع خطر و از هم پاشیدگی جامعه اسلامی را بزرگترین کار انقلاب اسلامی توصیف کرد و یادآور شد: تکفیریها از روستاهای اندونزی تا سومالی در حال تهدید انسجام جامعه اسلامی بودند.
وی افزود: تاسیس مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی توسط رهبر معظم انقلاب یکی از بزرگترین اقدامها در میان رهبران جهان اسلام محسوب میشود، و تلاشهای این مجمع زمینه را برای گفتوگو و همکاری میان مسلمانان فراهم کرده است.
اراکی با تاکید بر تجربههای عملی و تاریخی گفت: حفاظت از وحدت مسلمانان، صیانت از ارزشهای دینی و پیشگیری از فروپاشی اجتماعی، مهمترین هدفهای تقریب در شرایط کنونی جهان اسلام است.
وی افزود: باید گفتمان تقریب با نگاه علمی، عملی و فرهنگی پیگیری شود تا از شعارزدگی فاصله بگیرد و در عرصههای اجتماعی و سیاسی اثرگذاری واقعی داشته باشد.
ورود گفتمان تقریب از محافل علمی به عرصه عمومی
دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی نیز در این همایش با تحلیل شرایط رسانهای و شبکههای اجتماعی گفت: امروز هر گفتوگو و موضع محدود، به سرعت در سطح عمومی منتشر میشود و این تحول، مسوولیت نخبگان دینی و علمی را افزایش داده است.
حجتالاسلاموالمسلمین حمید شهریاری افزود: تقریب دیگر محدود به محافل دانشگاهی نیست بلکه یک مساله عمومی و حیاتی شده است که باید به صورت شفاف، مسوولانه و مستند اداره شود.
وی همراهی اهل سنت با نظام جمهوری اسلامی در جنگ ۱۲ روزه رژیم صهیونیستی را نمونهای از اجرای موفق تقریب در سطح اجتماعی دانست و گفت: این تجربه نشان دهنده اثرگذاری عملیاتی و اجتماعی تقریب است.
دبیرکل مجمع جهانی تقریب با رد برخی فضاسازیها درباره سیاستهای جمهوری اسلامی در حوزه تقریب گفت: جمهوری اسلامی ایران به دنبال شیعهسازی نیست، این ادعا را دشمنان صرفا برای تخریب گفتمان وحدت مطرح میکنند.
وی تاکید کرد: اهل سنت در ایران برای بیان دیدگاهها و اعتقادهای خود هیچگونه ملاحظه امنیتی و سیاسی ندارند و میتوانند آزادانه سخن بگویند.
شهریاری افزود: طبیعی است که اختلافنظرهای فقهی و اعتقادی میان مذاهب اسلامی وجود داشته باشد، اما مساله اصلی این است که دشمنان تلاش میکنند این اختلافها را برجسته و به ابزار تقابل و شکاف اجتماعی تبدیل نمایند، در حالی که سیاست رسمی جمهوری اسلامی، مدیریت عاقلانه اختلافها و تقویت اشتراکها است.
وی تاکید کرد: در عصر شبکههای اجتماعی و انتشار سریع اخبار، هر برداشت سطحی میتواند زمینه سوءتفاهم و تفرقه را فراهم کند، بنابراین ایجاد گفتمانی مستدل و مسوولانه برای تقریب ضروری است تا تاثیر آن در جامعه اسلامی پایدار باقی بماند.
شهریاری همچنین افزود: نخبگان دینی و علمی باید به تربیت نسلهای آینده توجه کنند، زیرا استمرار گفتوگو و همگرایی میان مذاهب در گرو آموزش و تبیین صحیح ارزشهای مشترک و روشهای عملی تقریب است.
وی افزود: چهار دهه تکفیر در جهان اسلام خسارتهای گستردهای به انسجام امت اسلامی وارد کرد، اما امروز حرکت به سمت تقریب، به یک ضرورت راهبردی تبدیل شده است.
شهریاری تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران در عمل، بهترین الگوی تقریب را در جهان اسلام ارائه داده و نشان داده، که میتوان هم بر اعتقادها پایبند بود و هم همزیستی، گفتوگو و همکاری میان مذاهب مختلف اسلامی را حفظ کرد.
تقریب با لایههای معرفتی، سیاسی و جغرافیایی
عضو مجلس خبرگان رهبری نیز تقریب را فرآیندی چندلایه توصیف کرد که از سطح معرفتی آغاز و تا حوزههای سیاسی، اجتماعی و تمدنی امت اسلامی گسترده میشود.
حجتالاسلاموالمسلمین احمد مبلغی با تاکید بر اهمیت تحلیل جغرافیایی گفت: ایران، عربستان، مصر، عراق، پاکستان، ترکیه و کشورهای جنوب شرق آسیا هر یک ظرفیتها و محدودیتهای خاص خود را در شکلدهی گفتمان تقریب دارند و شناخت دقیق این ظرفیتها برای موفقیت این راهبرد ضروری است.
وی افزود: تقریب بدون توجه به این تنوع جغرافیایی و تعامل هوشمندانه با نهادهای دینی و سیاستهای منطقهای، نمیتواند به یک راهبرد پایدار تبدیل شود.
عضو خبرگان رهبری با اشاره به نقش نهادهای دینی معتبر در تقویت تقریب گفت: یکی از تجربههای قابل توجه در سالهای اخیر، اقدامهای دلسوزانه، منسجم و سیستماتیک شیخالازهر مصر در حوزه تقریب مذاهب اسلامی است.
وی ادامه داد: این رویکرد نشان میدهد تقریب زمانی میتواند اثرگذار باشد که از سطح مواضع مقطعی عبور کند و در قالب سیاستگذاری علمی، آموزشی و نهادی پیگیری شود.
مبلغی تصریح کرد: تجربه الازهر بیانگر آن است که نهادهای دینی ریشهدار، با برخورداری از سرمایه اجتماعی و تاریخی، میتوانند نقش تعیینکنندهای در کاهش تنشهای مذهبی و تقویت همگرایی در جهان اسلام ایفا کنند، مشروط بر آنکه این اقدامها با نگاه راهبردی و استمرار همراه باشد.
وی بیان کرد: موفقیت تقریب در عمل نیازمند تحلیل درست تعامل میان قدرتهای منطقهای، نهادهای دینی و سیاستهای فرهنگی هر کشور است و تنها با شعار دادن نمیتوان وحدت پایدار ایجاد کرد.
وی اضافه کرد: شناخت دقیق تاریخ و تجربه عملی نهادهای دینی، همراه با توجه به منافع مشترک امت اسلامی، مسیر تحقق تقریب واقعی را هموار میکند.
مبلغی همچنین به اهمیت نقش نهادها و مراکز دینی و علمی اشاره کرد و گفت: آموزش، پژوهش تطبیقی و فعالیتهای بینالمللی زمینه لازم برای تعمیق گفتمان تقریب و مقابله با تکفیر و افراطیگری را فراهم میکند.
فقه تقریب، رواداری و بازاندیشی در جهان اسلام
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نیز به عنوان دیگر سخنران، بر اهمیت تقویت بنیان فقهی و نظری تقریب تاکید کرد و گفت: فقه تقریب باید نسبت خود را با مفهوم رواداری فقهی روشن، مستدل و نظاممند تعریف کند.
حجتالاسلاموالمسلمین سعید واعظی افزود: رواداری فقهی به معنای حذف اصول اعتقادی نیست بلکه پذیرش تفاوتها در چارچوب گفتوگو، عقلانیت و احترام متقابل است و این رویکرد باید مبنای عملی تقریب در سطوح اجتماعی و فقهی باشد.
وی در ادامه به اهمیت فقه جواهری اشاره کرد و گفت: این رویکرد با تبیین اصول و قواعد دقیق استدلالی، امکان ایجاد فقه تقریب را فراهم میکند و میتواند چارچوبی علمی برای حل اختلافها و پذیرش تفاوتها در جهان اسلام باشد.
وی به کتاب ایده جهان اسلام نوشته جمیل آیدین، استاد دانشگاه کارولینای شمالی، اشاره کرد و گفت: این کتاب نشان میدهد تصور یک ساختار همگن و یکپارچه سیاسی یا تمدنی برای مسلمانان، محصول عصر مدرن و تعاملهای جهانی و نه تجربه تاریخی واقعی جوامع مسلمان است.
واعظی افزود: بازاندیشی در این مفهوم، زمینه اجرای فقه تقریب را به عنوان یک راهبرد عملی و موثر فراهم، و امکان گفتوگوی واقعی و همکاری میان مذاهب مختلف را تقویت میکند.
وی تصریح کرد: تقویت فقه تقریب همراه با رویکرد تحلیلی و استناد به فقه جواهری، گفتمان تقریب را از توصیههای اخلاقی به راهبردی علمی و عملی تبدیل کرده، که میتواند در جوامع مسلمان اثرگذاری واقعی داشته باشد.
پژوهشگاه تقریب، توسعه گفتمان علمی و تولید دانش مسالهمحور
رئیس پژوهشگاه مطالعات تقریب مذاهب اسلامی نیز گزارشی از عملکرد پژوهشگاه ارائه داد و گفت: فعالیتهای پژوهشگاه در سالهای اخیر با هدف تقویت تولید علم مسالهمحور و توسعه گفتمان علمی تقریب ادامه داشته است.
حجتالاسلاموالمسلمین اکبر راشدی نیا افزود: برگزاری نشستهای تخصصی، کرسیهای آزاداندیشی، و طرحهای پژوهشی متنوع، به گسترش مطالعات تطبیقی و ارتقای فهم علمی جهان اسلام در حوزه تقریب کمک کرده است.
وی تصریح کرد: پژوهشگاه با ایجاد بسترهای پژوهشی، آموزشی و تعامل بینالمللی، تلاش میکند تولید دانش در حوزه تقریب را به جریان عملی و اثرگذار در جامعه اسلامی تبدیل کند.
وی افزود: این فعالیتها شامل تقویت پژوهش تطبیقی، آموزشهای تخصصی و ایجاد زیرساختهای علمی مستمر است که میتواند الگویی برای نهادهای مشابه در کشورهای دیگر باشد و گفتمان تقریب را به یک جریان علمی و عملی ارتقا دهد.
این همایش علمی در آستانه هفته پژوهش و با حضور پژوهشگران و نخبگان حوزه تقریب مذاهب اسلامی برگزار شد.