به گزارش ایرنا، سال‌گذشته ۵۶ هزار کودک سه تا ۶ سال استان در ۵۵ پایگاه‌ فعال غربال شدند، سه هزار ۴۸۲ کودک که یا با بینایی سنج همکاری نکردند یا مشکوک به اختلالات بینایی شامل آمبلیوپی و عیوب انکساری چشم بودند به سطح ۲ (متخصص چشم پزشک) ارجاع داده شد که از این تعداد ۹۹۱ کودک دارای اختلالات بینایی و ۴۹۶ کودک مبتلا به تنبلی چشم شناسایی شدند.

برنامه ملی غربالگری بینایی کودکان نخستین بار در سال ۱۳۷۴ به‌صورت آزمایشی آغاز شد و پس از آن در تمام شهرهای استان گسترش یافت، نتایج این غربالگری گسترده نشان می‌دهد که نرخ شیوع تنبلی چشم در ایران کمتر از میانگین جهانی است به گونه‌ای که میزان شیوع آن در جهان ۲ تا پنج درصد و در ایران شیوع این بیماری درکودکان سه تا ۶ ساله یک درصد برآورد شده است.

از ابتدای سال جاری تاکنون ۲۰ هزار کودک در استان همدان غربالگری بینایی شده‌اند، در حال حاضر ۵۶ پایگاه غربالگری بینایی فعال در استان مشغول ارائه خدمات هستند، این شبکه با همکاری ۵۶ نیروی غربالگر، ۲۰ اپتومتریست اداره می‌شود.

در این خصوص خبرنگار ایرنا با محمد قادری احسانپور معاون امور توانبخشی اداره کل بهزیستی همدان به گفت و گو نشست که در زیر می خوانید.

ایرنا: در خصوص راهکارهای درمان تنبلی چشم و این بیماری توضیح دهید؟

قادری: این اختلال که به طور معمول در یک چشم دیده می‌شود به دلیل اختلال دید چشم تنبل بر اثر عوامل مختلف نظیر عیوب انکساری (دوربینی، نزدیک بینی، یا آستیگماتیسم)، انحراف چشم (لوچی یا استرابیسم)، یا نبود شفافیت مسیر بینایی ناشی از عواملی مانند آب مروارید، کدورت قرنیه، یا افتادگی پلک رخ می‌دهد.

مهمترین راه‌های درمان تنبلی چشم عبارت از بستن چشم سالم، تجویز عینک، جراحی و تمرینات چشمی است. درمان تنبلی چشم، معمولاً بستن چشم سالم است تا چشم تنبل مجبور به دیدن و فعالیت شود و تنبلی آن برطرف شود، مدت بستن چشم را متخصص تعیین می کند و لازم است ودک در فواصل مشخص به وسیله متخصص معاینه شود.

در مواردی که تنبلی چشم با عیب انکساری همراه است معمولا تجویز عینک همراه با بستن چشم توصیه می‌شود. استفاده از عینک نیز باید مطابق دستور متخصص صورت گیرد.

همچنین در مواردی که تنبلی چشم بر اثر مشکلات ساختمانی چشم مانند آب مروارید، پایین افتادگی پلک و یا در اثر استرابیسم ایجاد شده باشد بهترین درمان عمل جراحی است که هر چه سریعتر صورت بگیرد، نتیجه بهتری خواهد داشت. گاهی اوقات مدت درمان چند سال است، در این صورت، والدین کودک باید استقامت، پشتکار و حوصله لازم را داشته باشند و از رفت و آمد مرتب نزد متخصص و سایر مشکلات جانبی آن خسته نشوند.

انجام تمرینات چشمی مانند نقاشی کردن، بازی خط و نقطه، کتاب خواندن، خمیر بازی در کنار سایر روش‌های درمانی می‌تواند بر بهبود دید کودک اثر بگذارد و آن را تسریع کند.

برنامه غربالگری تنبلی چشم از موفق‌ترین طرح‌های ملی در حوزه پیشگیری از نابینایی در استان همدان است و تداوم آن نقش موثری در حفظ سلامت بینایی نسل آینده دارد، گسترش آگاهی عمومی، همکاری خانواده‌ها و استمرار حمایت نهادهای مسئول می‌تواند مسیر ریشه‌کنی این اختلال قابل درمان را هموار کند.

حفظ سلامت بینایی در دوران کودکی منجر به تضمین رشد طبیعی و کیفیت زندگی در سال‌های آینده است، بسیاری از اختلالات بینایی در صورت تشخیص زودهنگام به‌طور کامل قابل درمان‌اند و این کار نیازمند غربالگری منظم بینایی است.

ایرنا: درخصوص هزینه درمان تنبلی چشم برای کودکان نیازمند و اعتبار تخصیص یافته به این طرح بفرمایید؟

قادری: کودکان مبتلا به تنبلی چشم که توان مالی کافی برای ادامه درمان ندارند، تحت حمایت سازمان‌های حمایتی قرار می‌گیرند تا درمان آنان بدون وقفه ادامه یابد.

سال گذشته ۱۳ میلیارد ریال برای غربالگری بینایی کودکان هزینه شد که شامل تهیه اقلام مورد نیاز مانند اقلام چاپی، کارت سلامت، کارت ارجاع، پرداخت هزینه عینک، عمل جراحی، هزینه ایاب و ذهاب غربالگری سیار و دستمزد بینایی سنج ها بود.

در مدت یاد شده بیش از ۶ میلیارد و ۴۰۰ میلیون ریال هزینه عینک به کودکان سه تا ۶ سال پرداخت شد و یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون ریال نیز بابت دستمزد به بینایی سنج ها پرداخت شده است.

امسال نیز تاکنون مبلغ چهار میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال اعتبار در این طرح هزینه شده است.

ایرنا: مردم برای دریافت خدمات غربالگری بینایی کودکان سه تا ۶ سال به کجا مراجعه کنند؟

قادری: خدمات غربالگری در مهدهای کودک، خانه‌های بهداشت، مراکز بهزیستی، مراکز مثبت زندگی و پایگاه‌های سلامت شهری و روستایی ارائه می‌شود.

همچنین در مناطق روستایی، عشایری، محروم و صعب العبور و حاشیه شهرها، غربالگری بینایی به صورت اعزام تیم‌های سیار و با حضور و هماهنگی با نیروهای محلی انجام می‌شود.

در مناطق شهری با انجام تبلیغات به صورت مختلف حقیقی و مجازی از طریق نصب پوستر، بنر، پلاکارد، توزیع تراکت و اطلاع رسانی در شبکه‌های مجازی و جلب مشارکت مردم برای مراجعه به پایگاه‌ها برای دریافت خدمات انجام می‌شود.

تنبلی چشم یکی از شایع ترین علل کاهش دید قابل پیشگیری در دهه اول زندگی است. کودکی که چشم او در حال تنبل شدن است، ممکن است شکایتی نداشته باشد و والدین او نیز از این قضیه خبر نداشته باشند و وقتی متوجه مسئله می شوند که دیر شده باشد پس به یاد داشته باشیم چشم در حال تنبل شدن معمولا ظاهری طبیعی دارد، لذا معاینه چشم همه کودکان در سنین ۳ تا ۶ سال ضروری است تا افراد در معرض تنبلی چشم شناسایی شوند.

ایرنا: عوارض تنبلی چشم چیست و آیا منجر به نابینایی می شود؟

قادری: عوارض تنبلی چشم شامل اختلال در دید عمق، کاهش تمرکز و توان تفکیک دید و بروز مشکلات تحصیلی و یادگیری است، برآوردها نشان می‌دهد شیوع این بیماری در جهان بین ۲ تا ۵ درصد و در ایران حدود یک درصد در میان کودکان سه تا ۶ ساله است.

تنبلی چشم در صورت تشخیص زودهنگام قابل درمان است اما در صورت بی‌توجهی می‌تواند منجر به نابینایی دائمی شود. از همین رو، غربالگری سالانه برای تمام کودکان این گروه سنی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

هم اکنون برنامه کشوری پیشگیری از تنبلی چشم کودکان ۳ تا ۶ ساله با هدف ارتقای سلامت بینایی و جلوگیری از بروز نابینایی‌های قابل پیشگیری در سراسر استان در حال اجرا است. در این طرح، نیروهای آموزش‌دیده با استفاده از چارت E و دستگاه‌های غربالگر عیوب انکساری، بینایی کودکان را بررسی کرده و در صورت مشاهده علائم مشکوک آنان را برای معاینه تخصصی به اپتومتریست و در صورت لزوم به چشم‌پزشک ارجاع می‌دهند.

این برنامه در سه سطح غربالگری اولیه توسط نیروهای آموزش‌دیده با ابزارهای ساده، معاینه دقیق توسط اپتومتریست و آغاز درمان در صورت تایید اختلال و معاینات تکمیلی و اقدامات درمانی توسط چشم‌پزشک در موارد خاص طراحی شده است.

ایرنا: طرح غربالگری بینایی امسال برای چند نفر اجرا می شود؟

قادری: طرح غربالگری بینایی با هدف پیشگیری از تنبلی چشم در ۴۶ مرکز مثبت زندگی و پایگاه های دائمی برای جامعه هدف از هشتم اردیبهشت سالجاری آغاز شد و امسال ۸۰ هزار و ۲۶۰ کودک سه تا ۶ سال این استان گروه هدف برنامه غربالگری بهزیستی هستند که متولدین سال ۱۴۰۱، ۱۴۰۰، ۱۳۹۹ و ۶ ماهه دوم سال ۱۳۹۸ را شامل می شود.

غربالگری بینایی در سه سطح غربال، تشخیص و مداخله انجام می شود که در سطح غربال کارشناسان آموزش دیده با استفاده از ابزار E چارت و در موارد لزوم استفاده از دستگاه غربالگری به این کار می پردازند و اگر کودک دارای اختلال شناخته شود به سطح بعدی یعنی اپتومتر ارجاع داده می‌شوند.

اپتومتریست ها پس از انجام ارزیابی‌های لازم با تجویز عینک نسبت به اصلاح اختلال بینایی اقدام می‌کنند و در صورت نیاز برای تشخیص نهایی و یا انجام مداخلات جراحی به چشم پزشک ارجاع داده می‌شوند.

ایرنا: اهمیت اجرای این طرح چیست و چه توصیه ای به خانواده ها دارید؟

قادری: بی‌توجهی به غربالگری بینایی و شنوایی می‌تواند کودکان معلول به جامعه تحمیل کند، پس بهتر است با غربالگری به‌موقع از بروز معلولیت ناشی از برخی بیماری‌ها جلوگیری شود.

تنبلی چشم(آمبیلوبی) یکی از مهم‌ ترین عوارض چشمی است که باید زیر ۶ سالگی تشخیص و تا هشت سالگی نیز اقدامات درمانی انجام شود و در صورت درمان نشدن به موقع از هشت سالگی به بعد درمان سخت‌تر و منجر به کم‌بینایی و حتی نابینایی می‌شود.

خانواده برای حفظ سلامتی چشمان و بینایی فرزندانشان با مراجعه به نزدیک ترین پایگاه غربالگری مشارکت جدی داشته باشند.

تنبلی چشم هیچ علامتی ندارد، هنگامی که بینایی یکی از چشم ها خوب باشد و دیگری خوب نباشد، مغز بین ۲ چشم، چشم سالم را برای دیدن انتخاب می کند و در واقع مسیر ارسال تصویر از چشم بیمار به مغز را مسدود یا به اصطلاح دید چشم بیمار را خاموش می کند چنانچه چشم سالم نیز بیمار شود یا به آن آسیبی برسد، ممکن است فرد تا آخر عمر از بینایی ضعیف رنج ببرد.

تنها راه پیشگیری از تنبلی چشم تشخیص به موقع عوامل ایجاد کننده آن است و چون بسیاری از این عوامل برای خانواده ها ناشناخته است، کودک باید بعد از تولد در زایشگاه توسط متخصص کودکان و در سه تا چهار ماهگی توسط متخصص معاینه شود و پس از آن از سه تا ۶ سالگی، سالی یکبار در مراکز و پایگاه های بهزیستی غربالگری و بررسی و در صورت نیاز توسط متخصصین مجرب معاینه شود.

بر اساس آخرین آمار منتشر شده ۳۲ هزار توانیاب از خدمات حمایتی و درمانی سازمان بهزیستی بهره می‌برند.