به گزارش گروه سیاست خارجی ایرنا، آستانه و عشقآباد، آشناترین پایتختهای آسیای مرکزی برای ایرانیان، روزهای ۱۹ تا ۲۱ آذر میزبان رئیسجمهور ایران بودند. «مسعود پزشکیان» شامگاه چهارشنبه در راس هیات بلندپایه اقتصادی و سیاسی به قزاقستان سفر کرد. میان تهران و آستانه، طیف متنوعی از همکاریها از اقتصادی و سیاسی تا فرهنگی و علمی در جریان است و این جریان با توجه به ظرفیتهای فراوان دو کشور نیازمند تقویت و رفع چالشهاست. اقتصاد در حال رشد آستانه و منابع غنی و فراوان این کشور از یک سو و موقعیت جغرافیایی خاص آن از سوی دیگر سبب شده است که در سالهای اخیر توجه غرب و به ویژه آمریکا هم به این نقطه از جهان جلب شود. از این رو تلاش برای اثرگذاری بر روابط آستانه با کشورهایی چون ایران، موضوعی است که نمیتوان از وجود نشانههای آن چشمپوشی کرد. از این رو تداوم، تثبیت و گسترش روابط با این کشور از برنامههای اولویتدار سیاست خارجی ایران بوده و سفر رئیسجمهور را هم میتوان در این زمینه مورد ارزیابی قرار داد.
دیگر همسایه تمدنی ایران یعنی ترکمنستان هم، میزبان یکی از مهمترین نشستهای بینالمللی با موضوع صلح و اعتماد بود و رئیسجمهور ایران هم یکی از سخنرانان آن. در این نشست پزشکیان تصریح کرد که هر ملتی برای صلح تلاش کند شایسته ستایش است و جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک عضو جامعه بین الملل اعتقاد راسخ دارد صلح از طریق پرهیز از یکجانبه گرایی قابل دستیابی است.
رئیسجمهور همچنین در این سفر با همتایان خود از روسیه، پاکستان و عراق دیدار و گفتوگو کرد. تهران در پی گسترش جغرافیای دیپلماسی خود به محیط پیرامونی و ایجاد پیوندهای سیاسی و اقتصادی عمیقتر با کشورهای آسیا به ویژه حوزه تمدنی خود است و با توجه به استقبال کشورهای این حوزه از سیاست ایران، میتوان در آینده شاهد افزایش تعاملات و ارتقای روابط میان ایران، قزاقستان و ترکمنستان باشیم. به منظور بررسی این سفر و اهداف آن و نیز بررسی بسترهای افزایش همکاری و موانع آن با «سیدعلی سقائیان» سفیر پیشین ایران در ارمنستان و تحلیلگر مسائل قفقاز به گفتوگو پرداختیم.
انگیزه اصلی آمریکا برای حضور در حوزه جمهوریهای سابق شوروی، مسئله حیاتی انرژی است
سفیر پیشین ایران در ارمنستان درباره اهمیت سفر و نیز روابط دوجانبه بین تهران و آستانه، آن را روابطی بسیار دیرینه دانست و توضیح داد: در ابتدای استقلال قزاقستان، جمهوری اسلامی ایران این جمهوری تازهتاسیس را به رسمیت شناخت و سفرهای متعدد روسای دو کشور به تهران، آستانه و آلماتی پیش از انتقال پایتخت انجام شده است. وزرای امور خارجه نیز به هر دو پایتخت سفرهایی داشتهاند و این روابط، روابطی بسیار مستحکم و رو به توسعه میان تهران و آستانه به شمار میرود. اشتراکات فرهنگی، تاریخی، سیاسی و اقتصادی میان دو کشور ایجاد شده است و در عین حال، در ارتباط با کریدور شمال-جنوب و راه ابریشم، روابط تجاری دو کشور گسترش یافته است. هر دو کشور دارای منابع انرژی هستند و انتقال انرژی از طریق خطوط لوله مشترک در چارچوب همکاریهای دوجانبه و چندجانبه طراحی شده است.
سقائیان با اشاره به اینکه سطح روابط دو کشور دارای جایگاهی بسیار ویژه است که باید ارتقا یابد؛ خاطرنشان کرد: رقم نیم میلیارد دلار صادرات میان دو کشور با توجه به اینکه قزاقستان انبار غله منطقه و شاید دومین کشور تولیدکننده غله است و ایران یکی از واردکنندگان محصولات کشاورزی بهویژه گندم از قزاقستان محسوب میشود، رقم اندکی به نظر میرسد.
وی تصریح کرد: هر دو کشور روابط و همکاریهای نزدیکی در سازمان شانگهای و مبارزه با قاچاق و تروریسم دارند. در عین حال، با وجود آنکه نگاه قزاقستان اخیراً بیشتر تغییر جهت یافته، اما حوزه فعالیت سیآیاس درواقع حوزه سیاسی، اقتصادی، تجاری و امنیتی کشورهای همسایه است و حضور نیروهای فرامنطقهای در این حوزه قطعاً میتواند منافع کشورها از جمله تهران، مسکو و سایر کشورها را تهدید کند.
تحلیلگر مسائل قفقاز درباره تلاش آمریکا برای حضور کشورهایی مانند قزاقستان در پیمان ابراهیم و تاثیر آن بر روابط تهران و آستانه گفت: رژیم جنایتکار و اشغالگر صهیونیستی بیتردید خیرخواه کشورهای منطقه نیست و صرفاً به منافع خود میاندیشد نه دیگران. این هشدار را ما بارها به کشورهای دوست و همسایه دادهایم که باید با احتیاط ویژه به این نوع روابط بنگرند. اخیراً آلماتی به سمت پیمان ابراهیم گرایش پیدا کرده و این اقدام بنا بر توصیه ترامپ صورت گرفته است. با توجه به نکاتی که در رفتارها و تحرکات سیاسی ترامپ اخیراً مشاهده میشود، میتوان این حرکت را نوعی امتیازدهی به واشنگتن تحلیل کرد.
سقائیان درباره سایر زمینههای همکاری دوجانبه در حوزه مسائل اقتصادی، گفت: این تعاملات را باید در ارتباط با گروه بریکس مورد اشاره قرار داد؛ قزاقستان سال گذشته به این گروه ملحق شد و این موضوع میتواند بستر بسیار مناسبی برای همکاری در برابر رفتارهای یکجانبهگرایانه غرب فراهم آورد.
رقم نیم میلیارد دلار صادرات میان دو کشور با توجه به اینکه قزاقستان انبار غله منطقه است و ایران یکی از واردکنندگان محصولات کشاورزی، رقم اندکی به نظر میرسد.
وی ادامه داد: علاقهای که آمریکا، غرب و بهویژه ترامپ در این منطقه از خود نشان میدهند، اساساً به مسئله انرژی مرتبط است. منابع عظیم انرژی، از جمله گاز، نفت و مواد کانی ارزشمند، در کشورهای عضو سیآیاس بسیار فراوان است؛ چه در قزاقستان و چه در ترکمنستان. ترکمنستان دارای دومین ذخایر بزرگ گاز جهان است و با توجه به عضویت آن در اوپک گازی و همچنین جایگاه ایران، این منابع از اهمیت راهبردی برخوردارند.
دیپلمات کشورمان تصریح کرد: علاقمندی آمریکا برای حضور در منطقه قفقاز جنوبی نیز بیش از هر چیز به دلیل انرژی است. در ارتفاعات قرهباغ منابع ارزشمند و دستنخوردهای وجود دارد. در ظاهر، صحبت از کمک به صلح، ابتکاراتی مانند «کریدور ترامپ» و موارد مشابه مطرح میشود اما در پشت پرده، انگیزه اصلی آمریکا برای حضور در حوزه جمهوریهای سابق شوروی، همان مسئله حیاتی انرژی و دسترسی به منابع معدنی است که برای ایالات متحده مورد توجه و نیاز راهبردی محسوب میشود.
سیاست بیطرفی عشقآباد عامل مهم حفظ امنیت منطقه و روابط همسایگی است
سقائیان همچنین در ارزیابی سفر رئیسجمهور به عشقآباد ترکمنستان، آن را در پاسخ به سفر سال گذشته مقامات این کشور دانست و گفت: از ابتدای استقلال جمهوریها، ایران نخستین کشوری بود که عشقآباد را به رسمیت شناخت و سفرهای متعدد روسایجمهور و وزرای امور خارجه میان تهران و عشقآباد انجام شده است. تفاهمنامهها و موافقتنامههای متعددی نیز میان دو کشور به امضا رسیده است.
وی ادامه داد: با توجه به آنکه ترکمنستان کشوری محصور در خشکی است، یکی از مسیرهای اصلی دسترسی آن به آبهای آزاد، خلیج فارس و دریای عمان، بهرهگیری از کریدور شمال- جنوب است. مسیر ترانزیتی جمهوری اسلامی ایران در اختیار شبکه حملونقل زمینی و ریلی عشقآباد قرار دارد. از سوی دیگر، تبادل گاز میان دو کشور و انتقال و ترانزیت گاز ترکمنستان از طریق خاک ایران به جنوب، یکی از نکات مهم روابط دوجانبه است. اختلافات مربوط به نرخ نیز در مذاکرات میان وزرای انرژی، گاز و امور خارجه تا حد زیادی حل شده است، هرچند برخی مسائل همچنان باقی مانده است. با این حال، سیاست بیطرفی عشقآباد یک عامل مهم و تاثیرگذار در حفظ امنیت منطقه و روابط همسایگی به شمار میرود.
سفیر پیشین ایران در ارمنستان ادامه داد: ناوگان زمینی و تجاری عشقآباد و کامیونداران ترکمنستان از مسیرهای امن و بسیار مهم جادههای جمهوری اسلامی ایران برای حملونقل کالا و واردات استفاده میکنند. از سوی دیگر، همکاریهای امنیتی میان کشورهای ساحلی دریای خزر، از جمله میان تهران و عشقآباد، از اهمیت بالایی برخوردار است. روابط تجاری دو کشور نیز رو به افزایش است و انتظار میرود در جریان این سفر، اسناد تجاری، اقتصادی و انرژی میان روسایجمهور امضا شود.
سقائیان گفت: موضوع عضویت در اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان همکاری شانگهای، به نظر من میتواند بهعنوان بستری دیگر برای گسترش همکاریهای اقتصادی و سیاسی میان تهران و عشقآباد مورد توجه قرار گیرد.