به گزارش روابط عمومی وزارت علوم به نقل از دانشگاه تبریز، به مناسبت فرارسیدن هفته پژوهش و فناوری و در آستانه هفته وحدت حوزه و دانشگاه، دکتر محمدتقی اعلمی بهعنوان سخنران پیش از خطبههای نماز جمعه در مصلی اعظم امام خمینی (ره) تبریز، به تشریح دستاوردها، ظرفیتها و برنامههای این دانشگاه در حوزههای مختلف پرداخت.
رئیس دانشگاه تبریز، ابتدا با تبیین مبانی دینی و تمدنی پژوهش، تأکید کرد: از منظر علمای دین، پژوهش ریشه در عقلانیت و معرفت اسلامی دارد و به هیچوجه مفهومی وارداتی تلقی نمیشود. بنیاد دین بر تفکر، فهم و جستوجوی حقیقت استوار است و قرآن کریم بارها انسان را به اندیشیدن، تعقل، تدبر، پرسشگری و اقامه برهان دعوت کرده است؛ آیاتی همچون «أفلا یتفکرون»، «أفلا یعقلون» و «قل هاتوا برهانکم» نمونههای روشن این دعوت الهی است.
وی در ادامه با اشاره به اینکه پژوهش در اندیشه اسلامی جلوهای از عبودیت و تقرب الهی به شمار میآید، افزود: در جهانبینی توحیدی، نگاه به خلقت بر پایه نظم، حکمت و قانونمندی است؛ بنابراین، پدیدهها قابلیت فهم، تبیین و کشف دارند و انسان میتواند با بهرهگیری از عقل و تلاش علمی، به توسعه دانش و فناوری دست یابد. انسان با کشف قوانین جهان، در حقیقت آیات الهی را میخواند و همین حقیقت علم اسلامی را از علم سکولار متمایز میسازد.
رئیس دانشگاه تبریز، پیوند پژوهش با قدرت ملی، استقلال و پیشرفت تمدنی را بنیادی و اجتنابناپذیر دانست و یادآور شد: شکوفایی تمدن اسلامی در قرون نخستین بر پایه پژوهش عمیق، تولید علم و روشمندی علمی شکل گرفت و دانشمندان زیادی در قوانین نجوم، پزشکی، مهندسی و ریاضیات، بنیانگذاران نخستین الگوهای علمی در جهان بودند. مسیر امروزین پیشرفت کشور نیز ادامه همان میراث گرانسنگ پژوهشمحور است.
دکتر اعلمی با بیان اینکه پژوهش در دنیای امروز در ردیف مولفههای قدرت ملی قرار دارد، گفت: اقتصاد به فناوری وابسته است و فناوری بر پایه پژوهش و تولید دانش شکل میگیرد. در چنین شرایطی، بیتوجهی به پژوهش، کشورها را به وابستگی اقتصادی، علمی و راهبردی میکشاند؛ ازاینرو، اتکای راهبردی به پژوهش نه یک انتخاب، بلکه شرط بقا، استقلال و پیشرفت پایدار است.
وی افزود: پژوهش فعالیتی تشریفاتی یا صرفاً دانشگاهی نیست، بلکه بخشی از ساختار قدرت ملی محسوب میشود؛ موضوعی که رهبر معظم انقلاب نیز آن را «جهاد علمی» نامیده و در بیانیه گام دوم انقلاب، پژوهش و نوآوری را از ارکان شکلگیری ایران قوی برشمردهاند.
به گفته رئیس دانشگاه تبریز، پژوهش افزون بر کارکردهای علمی و راهبردی، نقشی اساسی در ارتقای اخلاقی و فرهنگی جامعه دارد. پژوهش اصیل، زمینه دوری از سطحینگری و شتابزدگی در قضاوتها را فراهم میکند، روح حقیقتجویی، صداقت و اخلاص را تقویت میسازد و احساس مسئولیت اجتماعی و مشارکت سازنده را در فرد افزایش میدهد.
وی تصریح کرد: روزهای پژوهش در نگاه اسلامی، یک مناسبت اداری یا دانشگاهی نیست؛ بلکه ریشه در عقلانیت دینی دارد. هر پژوهشگر که برای حل یک مسئله قدم برمیدارد، در حقیقت ادامهدهنده مسیر نورانی تمدن اسلامی و جلوهای از جهاد علمی ملت ایران است.
دکتر اعلمی در ادامه با اشاره به ضرورت بازنگری و توجه جدی به مسائل آموزش عالی و پژوهش در دانشگاههای کشور، تأکید کرد که برنامهریزی هوشمندانه، تقویت زیرساختها و همافزایی دانشگاه با بخشهای مختلف جامعه و صنعت، پیششرط توسعه علمی و تحقق اهداف ملی است.
رئیس دانشگاه تبریز، با اشاره به دستاوردهای راهبردی جنگ ۱۲ روزه و جایگاه دانشگاهها در تبیین ابعاد سیاسی، اجتماعی و فرهنگی این رخداد نیز اظهار کرد: دانشگاهها بهعنوان نهادهای مرجع علمی، وظیفه دارند با ارائه تحلیلهای مستند، تقویت سواد رسانهای و ارتقای بینش راهبردی نسل جوان، نقش مؤثری در تبدیل این تجربه تاریخی به پشتوانهای ماندگار برای تقویت مقاومت، انسجام ملی و هوشیاری اجتماعی ایفا کنند.
دکتر اعلمی در ادامه با اشاره به موفقیتهای حوزه پژوهشی و فناوری دانشگاه، از جذب بیش از ۵۴ محقق پسادکتری داخلی و خارجی و مدیریت بیش از ۱۳۵ پژوهشگر پسادکتری خبر داد و گفت: دانشگاه با برگزاری ۱۰ کرسی ترویجی نظریهپردازی و بازنگری آییننامههای حمایت از پژوهشگران، زمینه ارتقای کیفیت پژوهش و فناوری را فراهم آورده است.
وی همچنین اعلام کرد که بیش از ۲۵۰ میلیارد ریال در جهت توسعه پژوهش و فناوری دانشگاهیان و سایر پژوهشگران همکار هزینه شده و دانشگاه پشتیبانی و اجرای بیش از ۵۰ طرح دروندانشگاهی و بنیادی مرزدانش را بر عهده داشته است.
به گفته رئیس دانشگاه تبریز، ارزش کل ۱۲۷ قرارداد پژوهشی منعقد شده با بخش صنعت و جامعه بیش از ۵۶۰ میلیارد تومان بوده و ۱۴۸ پروپوزال از طریق سامانههای ساتع، ستاد و بهتام به سازمانها و صنایع ارسال شده است. همچنین اعزام ۱۳ عضو هیئت علمی به فرصت مطالعاتی صنعتی، برگزاری ۴۶۵ کارگاه مهارتی و فناورانه، بیش از ۱۴۰ بازدید تخصصی فناورانه و ارائه بیش از ۱۹۰۰ فرصت شغلی از جمله دیگر اقدامات قابل توجه دانشگاه است.
وی افزود: در این مدت، پنج اختراع به نام دانشگاه به ثبت رسیده و دانشگاه تبریز رتبه اول کشور در مرکز هدایت شغلی و کارآفرینی و در اداره ارتباط با جامعه و صنعت را کسب کرده است.
دکتر اعلمی همچنین به رتبهبندیهای بینالمللی دانشگاه تبریز اشاره کرد و گفت که این دانشگاه در رتبهبندی QS 2026 در جایگاه ۵۷۸ جهان و ششم ایران قرار گرفته و پس از دانشگاه تهران، دومین دانشگاه جامع کشور محسوب میشود.
به گفته وی، بر اساس رتبهبندی موضوعی Times 2025، حوزههای علوم اجتماعی، علوم فیزیکی و علوم کامپیوتر دانشگاه تبریز رتبه ۴۰۱ تا ۵۰۰ جهان، مهندسی ۳۰۱ تا ۴۰۰، بهداشت و بالینی ۶۰۱ تا ۸۰۰ و علوم زیستی ۵۰۱ تا ۶۰۰ را کسب کردهاند.
رئیس دانشگاه تبریز، اضافه کرد: همچنین بر اساس ارزیابی مشترک دانشگاه استنفورد و موسسه الزویر، ۶۶ دانشمند دانشگاه تبریز در میان دو درصد برتر جهان بر اساس عملکرد یکساله و ۳۵ دانشمند در میان دو درصد برتر طولانی مدت قرار دارند.
دکتر اعلمی در ادامه اقدامات دانشگاه در ارتباط با دانشجویان بینالمللی را تشریح کرد و بیان داشت: جلسات شورای راهبردی برای جذب، ثبتنام، اسکان و ویزای دانشجویان بینالمللی برگزار شده و مشکلات این دانشجویان در شورای فرهنگ عمومی استان و کمیسیون دانشجویی استانداری بررسی شده است.
وی افزود: در همین راستا برنامههای متنوعی از جمله کارگاههای آشنایی با فرهنگ ایرانی، تورهای شهری و برونشهری و برنامههای مناسبتی و دینی برای دانشجویان بینالمللی اجرا شده و نشستهای مشترک با پلیس امنیت عمومی و پلیس گذرنامه برای پیشگیری از بروز مشکلات ناهنجار برگزار شده است.
رئیس دانشگاه تبریز همچنین به عملکرد پارک علم و فناوری دانشگاه اشاره کرد و اظهار داشت: طی یک سال گذشته، ۳ مرکز رشد و نوآوری تخصصی در دانشکدههای شیمی، فیزیک و ریاضی ایجاد شده و رایزنیهای لازم برای ایجاد مرکز علوم انسانی نیز انجام شده است.
وی افزود: در این مدت ۳۴ واحد فناور و ۱۲ مؤسسه پذیرش شده، ۸۵ واحد فناور فعال بوده و بیش از ۷۵۰ نفر از فعالیتهای واحدهای فناور اشتغالزایی شدهاند. در این دوره، ۱۰ اختراع به ثبت رسیده، ۲۵ نمایشگاه و کارگاه استارتاپی برگزار شده، ۱۰۵ محصول و خدمت ارائه شده و درآمد داخلی و صادراتی شرکتهای مستقر به ترتیب ۱۲۰۰ میلیارد ریال و ۲۰۰ میلیون دلار بوده است.
دکتر اعلمی به فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی دانشگاه نیز پرداخت و یادآور شد: سه تشکل اسلامی و ۱۰۶ انجمن علمی دانشجویی فعال بوده، دانشگاه با کسب ۱۵ جایزه در جشنواره حرکت به عنوان دانشگاه برتر شناخته شده و ۲۴ کانون فرهنگی و هنری در زمینههای مختلف فعالیت میکنند.
به گفته وی، همچنین ۸۰ نشریه دانشجویی منتشر شده و بیش از ۵۰۰ برنامه مناسبتی، ۳۶۱ نشست معرفتی و دینی، ۵۸ همایش و ۲۶ نمایشگاه ملی برگزار شده است. دانشگاه تبریز همچنین میزبان هجدهمین جشنواره بینالمللی حرکت با حضور بیش از ۱۱۰ دانشگاه کشور بوده و مراسم عید غدیر خم با همکاری شهرداری، طرح نوآفرین صنعتساز و بزرگترین اردوی راهیان نور دانشجویی را اجرا کرده است.
رئیس دانشگاه تبریز در پایان، راهکارهای عملی برای تحقق وحدت حوزه و دانشگاه را تشریح کرد و بر ایجاد کارگروههای مطالعاتی مشترک، بومیسازی نظریههای علمی، کاربردی کردن پژوهشها و آموزشها، نقد نظریههای وارداتی و تقویت توانمندیهای داخلی تأکید کرد.
وی یادآور شد که افزایش کرسیهای آزاداندیشی، بروزرسانی سرفصلهای آموزشی، تعامل واقعی علمی میان حوزه و دانشگاه و پرهیز از افراط و خودباختگی علمی از اولویتهای دانشگاه در مسیر ارتقای همگرایی و همافزایی علمی و اجتماعی است.
دکتر اعلمی، در بخش دیگر سخنان خود با تبیین مفهوم صحیح وحدت حوزه و دانشگاه، تأکید کرد: این وحدت به معنای یکسانسازی، ادغام یا حذف یکی از این دو نهاد نیست، بلکه همافزایی و همراهی آنها با حفظ استقلال، شأن علمی و مأموریتهای ویژه هر یک در مسیر اهداف ملی و تمدنی است.
وی با تشریح رسالت حوزه، گفت: حوزههای علمیه مسئول تولید مبانی معرفتی، اخلاقی و حکمی جامعه هستند و باید پشتوانه فکری و ارزشی کشور را تقویت کنند. حوزهها باید به پرسشهای نوپدید در زمینههایی مانند خانواده، اقتصاد، حکمرانی، فضای مجازی، زیستفناوری و جهتگیریهای معنوی پاسخ دهند.
رئیس دانشگاه تبریز، رسالت دانشگاهها را تولید دانش، نظریهپردازی و ارائه راهحلهای علمی برای مسائل کشور دانست و گفت: دانشگاهها محور توسعه فناوری، صنعت، محیطزیست و پیشرفت علمی هستند و زبان آنها آزمون، داده، نوآوری و حل مسئله است. به بیان دیگر، حوزه تأمینکننده جهتگیریهای ارزشی و فکری است و دانشگاه میداندار تولید علم و فناوری؛ وحدت واقعی یعنی همحرکتی این دو نهاد برای ساختن آیندهای توانمند، مستقل و پیشرفته است.
وی خاطرنشان کرد: وحدت حوزه و دانشگاه زمانی معنا پیدا میکند که این دو نهاد در کنار یکدیگر بنشینند، مسئلهای مشترک تعریف کنند و پاسخی مشترک و مکمل ارائه دهند. برای نمونه در حوزههایی مانند سبک زندگی و خانواده، بحران آب، محیطزیست، اخلاق، زیستفناوری، هوش مصنوعی، اقتصاد مقاومتی و عدالت اجتماعی، حوزه مبانی و حکمت را فراهم میکند و دانشگاه راهحلهای علمی و اجرایی ارائه میدهد.
دکتر اعلمی تأکید کرد: مقام معظم رهبری وحدت حوزه و دانشگاه را همراستایی در اهداف کلی و حرکت هماهنگ برای کامل ساختن ملت و کشور توصیف کردهاند؛ یعنی هر یک از این دو نهاد با حفظ هویت و رسالت خاص خود، در مسیر یک هدف مشترک گام بردارند و جامعهای اسلامی، پیشرفته و مستقل بسازند.
وی افزود: وحدت حقیقی زمانی محقق میشود که حوزه و دانشگاه از نظر اخلاق، ساختار، سازماندهی و هماهنگی در محتوا و جهتگیریها به یکدیگر نزدیک شوند و همافزایی در ارزشها، روشها و اهداف به ثمر برسد. وحدت به معنای گفتوگوی مستمر علمی است، نه برگزاری چند مراسم تشریفاتی. استادان حوزه و دانشگاه باید بهطور دائمی در گفتوگوی علمی و فکری با یکدیگر باشند.
رئیس دانشگاه تبریز در پایان تصریح کرد: وحدت عملیاتی با تعریف مسائل ملی مشترک، تدوین پایاننامهها و رسالهها بر اساس نیازهای واقعی کشور و شکلگیری هیئتهای اندیشهورز ترکیبی از استادان حوزه و دانشگاه، مسیر پیشرفت پایدار و ساخت تمدن نوین اسلامی را هموار میکند. پیشرفت واقعی از همنشینی عقل دینی و عقل تجربی، حکمت و دانش، اخلاق و فناوری حاصل میشود و وحدت حوزه و دانشگاه موتور اصلی این فرآیند است.
دکتر اعلمی تأکید کرد: دانشگاه تبریز با بهرهگیری از ظرفیتهای علمی، پژوهشی و فرهنگی، مسیر پیشرفت کشور را هموار ساخته و تحقق اهداف علمی و اجتماعی را در اولویت برنامههای خود قرار داده است.
گفتنی است دکتر محمدتقی اعلمی در حاشیه این برنامه، ضمن گفتگو با آیت الله مطهری اصل، نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه تبریز، با اب الشهید حضرت آیتالله سیدمحمدتقی آل هاشم، والد مکرم امام جمعه شهید آیت الله سیدمحمدعلی آل هاشم دیداری صمیمانه داشت.
همچنین دیدار با نمازگزاران و جمعی از شهروندان که مشکلاتی در خصوص مسائل آموزش عالی در استان داشتند، از دیگر برنامههای رییس دانشگاه تبریز بود.