به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری دانشجو، مهدی عندلیب، در حدود سه دهه اخیر، پیوند سلول‌های بنیادی خونساز که در شکل رایج آن به «پیوند مغز استخوان» شناخته می‌شود از یک درمان نوپا در ایران به یکی از رشته‌های محوری درمانی و پژوهشی تبدیل شده است. امروز ۲۰ مرکز در سطح کشور از جمله  مراکز تخصصی در تهران، شیراز، اصفهان و چند شهر دیگر هر ساله صدها پیوند انجام می‌دهند، شبکه تأمین و بانک‌داری سلولی شکل گرفته و گروه‌های پژوهشی و صنعتی داخلی محصولات و خدمات مرتبط را توسعه می‌دهند که باعث شده در میان کشورهای دنیا به خصوص منطقه جایگاه خوبی را داشته باشیم.

می‌توانیم بگوییم ایران با وجود تحریم‌ها، طی دو دهه گذشته به قطب پیشرفته پیوند سلول‌های بنیادی در منطقه تبدیل شده و با دستاوردهای چشمگیری در درمان بیماری‌هایی مانند تالاسمی و لوسمی، جان هزاران بیمار را نجات داده است.

اولین پیوند سلول‌های بنیادی در ایران در بیمارستان دکتر علی‌شریعتی تهران در سال ۱۳۶۹ به سرپرستی دکتر اردشیر قوام‌زاده انجام شد؛ رویدادی که آغاز شکل‌گیری برنامه‌های سیستماتیک پیوند در کشور بود. از آن زمان بخش‌ها و مراکز تخصصی متعددی در دانشگاه‌های علوم پزشکی و بیمارستان‌های بزرگ راه‌اندازی شدند که هم‌زمان به درمان و پژوهش نیز پرداختند.

از زمان شکل‌گیری عمل پیوند مغز استخوان در ایران تا امروز چیزی بالغ بر ۲۰ هزار پیوند مغز استخوان انجام شده که ۱۰ هزار پیوند آن در بیمارستان شریعتی بوده است.

توجه به این نکته مهم است که در زمانی که سلول درمانی و پیوند در ایران آغاز شد کشورهای منطقه کاملا با این موضوع بیگانه بودند، البته همین الان نیز کشور ایران در میان کشورهای منطقه در این حوزه با اختلاف پیشتاز است.

در این مسیر از نقش دکتر سعید کاظمی آشتیانی در پیشرفت سلول‌های بنیادی در ایران نمی‌توان گذشت.

دکتر سعید کاظمی آشتیانی یکی از چهره‌های محوری و اثرگذار در شکل‌گیری و پیشرفت علم سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی در ایران به شمار می‌رود. نقش او تنها محدود به فعالیت علمی نبود، بلکه در بنیان‌گذاری نهادها، تربیت نیروی انسانی و ایجاد یک جریان پایدار علمی در کشور تأثیری تعیین‌کننده داشت.

پروفسور قوام زاده: از نظر پیوند مغز استخوان در دنیا جایگاه خوبی داریم / بیش از ۷۰ درصد بیماران بدخیم درمان می‌شوند

بنیان‌گذار پیوند مغز استخوان کشور در گفتگو با SNNTV در رابطه با جایگاه ایران در حوزه پیوند گفت: جایگاه پیوند سلول های بنیادی در کشور ما تا به امروز صعودی بوده است و از نظر پیوند مغز استخوان جایگاه خوبی در دنیا داریم.

وی افزود: از سال ۱۳۶۹ و از صفر پیوند مغز استخوان را شروع کردیم و الان بیش از ۷۰ درصد بیماران بدخیم به وسیله این پیوند درمان می‌شوند.

ظفرقندی: در حوزه پیوند میان کشورهای منطقه پیشتاز هستیم 

در همین رابطه وزیر بهداشت نیز در پاسخ به خبرنگار SNNTV گفت: در بخش پیوند چه پیوند اعضا و چه پیوند مغز استخوان از بسیاری از کشورهای منطقه و فرامنطقه ای جلوتر هستیم.

وی تصریح کرد: بسیاری از کشورهایی که با وزرای آنها ملاقات می‌کنم از ما می‌خواهند که علم و تکنیک های پیوند در ایران را به کشورهای آنها نیز تامین کنیم. الان پزشکان ما برای کشورهای منطقه نیز بحث پیوند را انجام می‌دهند.

ایران جزو پیشتازان منطقه در حوزه پیوند مغز استخوان است

رئیس پژوهشکده هماتولوژی و سل تراپی، در آیین سی‌و‌پنجمین سالگرد پیوند مغز استخوان اظهار کرد:  ایران با بیش از ۲۰ هزار پیوند مغز استخوان یکی از پیشروهای منطقه است و حدود ۱۰ هزار پیوند در بیمارستان شریعتی انجام شده است. 

وی تاکید کرد: اکنون در کشور ۲۰ مرکز فعال پیوند داریم و تمرکز بیشتر روی پیوندهای آلوژن و هاپلو است تا نیاز خانواده‌های تک‌فرزند را پوشش دهد.

هزینه پیوند در ایران

طبق اعلام وزیر بهداشت هزینه پیوند در کشور ما یک هشتم کشورهای دیگر است.

محمدرضا ظفرقندی  در آیین جشن ده‌هزارمین پیوند سلول‌های بنیادی گفت: در یک‌سال گذشته حدود ۵۰۶۰ پیوند عضو در کشور انجام شده است.

وی افزود: هزینه یک عمل پیوند در کشور ما برابر است با یک هشتم هزینه پیوند در کشورهای دیگر است.

شبکه بانک‌داری و ذخیره‌سازی: ذخایر خونی نَسل آینده؟

یکی از حوزه‌هایی که ایران در آن رشد قابل ملاحظه‌ای داشته، بانک‌داری خون بندناف (umbilical cord blood) است. مؤسساتی مانند شرکت‌های وابسته به گروه رویان (Royan) و بانک‌های خصوصی و نیمه‌دولتی طی سال‌های اخیر مقدار زیادی نمونه خون بندناف ذخیره کرده‌اند؛ گزارش‌ها و اظهارنظرهای رسمی نیز از قرار گرفتن ایران در میان کشورهای پیشرو در منطقه و حتی در سطح جهان در زمینه ذخیره‌سازی خون بندناف خبر داده‌اند.

نقاط قوتی که ایران را متمایز کرده است 

تجربه بالینی طولانی‌مدت: مراکز دانشگاهی با ده‌ها سال تجربه باعث گردآوری دانش بومی شده‌اند.

شبکه بانک‌داری و ظرفیت ذخیره‌سازی: رشد بانک‌های خون بندناف و تنوع منابع سلولی (مغز استخوان، خون محیطی، چربی، دندان) تقویت شده است.

پتانسیل پژوهشی و آموزش: مجلات تخصصی، گروه‌های تحقیقاتی و دوره‌های آموزشی در دانشگاه‌ها بستر توسعه نیروی انسانی را فراهم آورده‌اند.

انسان های بزرگ: نقل پیگیری و تلاش بنیان‌گذاران و فعالان حوزه پیوند سلول های بنیادی در ایران را نمی‌تواند نادیده گرفت. شاید بتوان گفت: نقش کلیدی افرادی بزرگی مثل مرحوم آشتیانی و اردشیر قوام زاده و ... مهم ترین علت پیشرفت در این حوزه بوده است.