به گزارش ایرنا از میراث آریا، علی دارابی ضمن تبریک ثبت جهانی «مهارت آینهکاری در معماری ایران» اظهارداشت: از دهلینو و از بیستمین اجلاس کمیته بینالدولتی میراث فرهنگی ناملموس یونسکو، با افتخار و شعف عمیق، صمیمانهترین تبریک و شادباش خود را به مناسبت ثبت جهانی «مهارت آینهکاری در معماری ایران» در فهرست معرف میراث فرهنگی ناملموس بشریت تقدیم میکنم.
وی گفت: این تصمیم کمیته، تنها ثبت یک هنر تزئینی نیست؛ به رسمیتشناختن یک نظام دانایی و یک جهانبینی نوری است که سدههاست افق فرهنگی و معنوی ایران را روشن کرده است. در منطق میراث فرهنگی ناملموس، آینهکاری ایرانی هنر پیوندزدن ماده و معناست؛ جایی که هر ذره شیشه، زیر دستان صبور استادکار، به پارهای از کهکشان نور بدل میشود و فضا را از سطح کارکرد، به مرتبه تجربه، شگفتی و روشنایی درونی ارتقا میدهد.
دارابی افزود: در این لحظه خجسته، در آغاز هفته مبارک میلاد بانوی دو عالم ام ابیها (س) و همزمان با روز زن و روز مادر، خویشاوندی معنایی این رویداد بیش از پیش احساس میشود؛ همانگونه که آینهکاری، هنر آفرینش جهانهای تازه از دلِ خُردهنورهاست، زنان و مادران این سرزمین نیز خالق نسلهایی بودهاند که پاسدار نور، کرامت و زیبایی در فرهنگ ما هستند.
رئیس شورای حکام «مرکز مطالعات منطقهای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در آسیای غربی و مرکزی، تحت نظارت یونسکو (تهران)» بیان کرد: این موفقیت بین المللی را به استادکاران و هنرمندان آینهکار، به حاملان و ناقلان این دانش زنده و به همه خادمان گمنام عرصه میراث فرهنگی کشور، مدیران و مدبران میراث فرهنگی، به ویژه سید رضا صالحی امیری وزیر میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی، همکاران گرانقدرم در خانواده بزرگ میراث فرهنگی کشور و همکاران ارجمند در «مرکز مطالعات منطقهای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در آسیای غربی و مرکزی، تحت نظارت یونسکو (تهران)» تبریک میگویم.
وی گفت: بیتردید، این ثبت جهانی، در عین افتخار، مسئولیت ما را در مستندسازی، آموزش، انتقال بیننسلی و روزآمدسازی این مهارتِ کهن، سنگینتر و شریفتر میسازد.
دارابی افزود: در همینجا ژرفترین سپاس خود را از رئیس و اعضای کمیته بینالدولتی، هیات ارزیاب و دبیرخانه یونسکو ابراز کنم که با رأی و اعتماد خود، این هنر یگانه را بر «میز میراث بشری» نشاندند و بر نقش ایران در سپهر میراث زنده جهان صحه گذاشتند.
معاون وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اظهارداشت: امیدوارم آینهکاری ایرانی، همچون هدیهای از نور، زیبایی و امید، برای همه ملتها و همه نسلهای آینده الهامبخش باشد و ایران عزیز، هر روز در آینه میراث زنده خود، چهرهای روشنتر و سرافرازتر از پیش به جهان نشان دهد.
ثبتجهانی «هنر آینهکاری» تصویر تازهای از شکوه معماری ایران به جهان ارائه میدهد
علیرضا ایزدی مدیرکل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی وزارت میراثفرهنگی نیز ضمن تبریک ثبت جهانی پرونده «مهارت آینهکاری در معماری ایران» در بیستمین اجلاس کمیته بینالدولی حفاظت از میراثفرهنگی ناملموس در دهلینو، این رخداد را «فرصتی تاریخی برای شناخت جهانیِ ظرافتهای معماری ایرانی» دانست.
وی گفت: ثبت جهانی آینهکاری میتواند دریچهای تازه برای معرفی ظرفیتهای هنری و معماری ایران باشد؛ هنرهایی که در بسیاری از کشورها نظیری برای آنها وجود ندارد و خاستگاه اصلیشان ایران است.
ایزدی با اشاره به نقش ثبتهای جهانی در ارتقای دیپلماسی فرهنگی افزود: ما باید ایران را به عنوان یکی از پنج مقصد اصلی گردشگری فرهنگی به جهان معرفی کنیم و بیتردید ثبت جهانی آثار ناملموس، مسیر تحقق این هدف را هموارتر میکند. ایرانیها میتوانند از طریق چنین پروندههایی جلوههای فاخر معماری خود را در سطح بینالمللی عرضه کنند.
مدیرکل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی وزارت میراثفرهنگی با مروری بر پیشینه تاریخی هنر آینهکاری اظهارداشت: آینه در معماری ایرانی همواره نقش تعیینکننده داشته است؛ به ویژه از دوره صفویه تاکنون که هنرمندان بزرگ در این عرصه آثاری خلق کردهاند که امروز در بقاع متبرکه مانند صحن امام رضا(ع)، حرم شاهچراغ(ع)، کاخ گلستان و دهها عمارت تاریخی قابل مشاهده است.
وی گفت: این پرونده در نشست هند با موفقیت مطرح و ثبت شد؛ رویدادی ارزشمند که به عنوان یکی از آثار هویتساز و نمادین کشور در فهرست جهانی جای گرفت. امید داریم این گام بلند، زمینهساز معرفی عمیقتر این هنر فاخر در سطح بینالمللی باشد.
ایزدی یکی از ضرورتهای پس از ثبت جهانی را «تداوم انتقال مهارت» عنوان کرد و افزود: یکی از موضوعات مهم پس از ثبت جهانی، تربیت نیروهای توانمند و جوان است. باید ضمن پاسداشت استادان برجسته و پیشکسوت این حوزه، نسل تازهای از هنرمندان را آموزش دهیم تا این هنر استمرار یابد.
مدیرکل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی وزارت میراثفرهنگی با تاکید بر ماهیت ایرانی-اسلامی این هنر اظهارداشت: آینهکاری در معماری ایران هنری اصیل است که سینهبهسینه منتقل شده و بخشی از هویت فرهنگی ما را شکل داده است. امیدوارم بتوانیم از این هنر صیانت کنیم و کیفیت و کمیت آن را در مسیر آینده ارتقا دهیم.
آینهکاری، حامل فلسفه نور، پاکی و معنویت ایرانی است
شهاب نیکمان، تهیهکننده پرونده ثبتجهانی «مهارت آینهکاری در معماری ایران»، با تاکید بر حساسیت علمی و هویتی این پرونده، گفت: تعیین عنوان دقیق و قابلفهم برای مخاطبان جهانی، کلید فهم درست میراث ناملموس ایران است و استفاده از واژه «Persian» در این پرونده یک ارزش افزوده فرهنگی و مایه افتخار ملی به شمار میرود.
وی، اهمیت دقت در عنوان این پرونده را یکی از محورهای بنیادین تدوین دانست و اظهارداشت: برای اینکه پروندهها به زبان انگلیسی تنظیم میشوند، یافتن معادل دقیق فارسی برای عبارت اصلی گاه چالشبرانگیز است.
وی گفت: عنوان اصلی این عنصر Ayeneh-Kari, the art of mirror-work in Persian architecture به معنای «هنر آینهکاری در معماری ایرانی» است و این ترجمه باید هم دقیق و هم برای غیرمتخصصان روشن باشد.
نیکمان با اشاره به انگیزههای علمی پشت انتخاب عنوان پرونده افزود: برای تعیین نوشتار صحیح واژه آینه، جلسات مشورتی برگزار شد. با توجه به ریشه کهن این واژه در «آبگینه»، تصمیم گرفتیم واژه «آینه» را در پرونده به همین صورت ثبت کنیم.
تهیهکننده پرونده ثبت جهانی «مهارت آینهکاری در معماری ایران» یکی از اضلاع مهم این عنوان را کاربرد واژه Persian دانست و گفت: در پروندههای میراث ناملموس، پس از پرونده لنجسازی، این دومینبار است که ایران از واژه Persian استفاده میکند اما در این پرونده، این واژه یک ارزش فرهنگی است.
وی افزود: وقتی در صحن اجلاس نام پرونده همراه با عبارت Persian Architecture خوانده میشود، در واقع سبک معماریای مورد اشاره قرار میگیرد که فراتر از مرزهای ایران امروز و گسترده در پهنه ایران فرهنگی است.
نیکمان بیان کرد: در نگاه تاریخی، دامنه نفوذ معماری ایرانی از مراکش و جنوب اروپا تا هند و آسیای میانه امتداد یافته است و ردپای این اثرگذاری در آرایههایی مانند آینهکاری و کاشیکاری کاملاً قابل مشاهده است. آینه؛ مادهای با بار معنوی، نه صرفا یک آرایه.
تهیهکننده پرونده ثبت جهانی «مهارت آینهکاری در معماری ایران» با تبیین ارزشهای فرهنگی این هنر توضیح داد: آینهکاری در فرهنگ ایرانی تنها یک تکنیک تزئینی نیست؛ آب و آینه در باور سنتی ما نماد پاکیاند و ارتباط این هنر با نور، ریشه در جهانبینی ایرانی و باورهای ایران باستان دارد. آینه، برخلاف سایر آرایههای معماری، مستقیماً با مفهوم روشنایی و روحانیت در پیوند است و همین پیوند در ادبیات عرفانی ایرانی نیز انعکاس یافته است.
وی گفت: استادان آینهکار باور دارند که در بقاع متبرکه، وقتی زائر در برابر هزاران قطعه آینه ریز قرار میگیرد، احساس خُردی و خشوع در برابر مقام صاحب آن مکان پیدا میکند. آینه برای ما مادهای ساده نیست؛ حامل فلسفهها، نمادها و لایههای عمیق فرهنگی است.
نیکمان با اشاره به اهمیت هنر آینهکاری در ساختار کنوانسیون ۲۰۰۳ یونسکو افزود: با ثبت آینهکاری، نخستین آرایه معماری ایران است که در فهرست نماینده میراثفرهنگی ناملموس بشریت قرار میگیرد. این هنر در ایران کاملاً زنده است، پراکندگی جغرافیایی وسیعی دارد و سبکهای متفاوت آن در شهرهایی مانند شیراز، اصفهان، تهران، قم، کاشان و مشهد قابل مشاهده است.
وی ارتباط این هنر با میراث ملموس را یکی از نقاط قوت پرونده دانست و گفت: در کنوانسیون ۲۰۰۳ تاکید شده که باید به پیوندهای میراث ملموس و ناملموس توجه کرد. بخشی از پاسداری از آینهکاری بهطور مستقیم با حفاظت از بناهای ثبتجهانی مرتبط است. آینهکاریهای کاخ چهلستون، کاخگلستان، حرم شاهچراغ و حرم امام رضا(ع) از برجستهترین نمونههای این هنر هستند و این پیوند، یک امتیاز مهم برای پرونده محسوب میشود.
تهیهکننده پرونده ثبت جهانی «مهارت آینهکاری در معماری ایران» بیان کرد: آینهکاری از معدود هنرهایی است که هم جنبه مجلل و سلطنتی دارد و هم وجه معنوی و قدسی؛ از کاخهای اشرافی تا اماکن مقدس، این هنر حامل دوگانهای از شکوه و تقدس است. وی با تاکید بر جایگاه بنیادین میراث ناملموس در تعریف فرهنگ گفت: اگر فرهنگ را بخواهیم معنا کنیم، بخش عمده آن را میراثناملموس شکل میدهد؛ آن چیزی که جان فرهنگی یک ملت است. این میراث حاصل خرد جمعی جوامع میراثدار است که گاه هزاران سال آن را سینهبهسینه منتقل کردهاند. میراث ناملموس بازتاب تفکر، باورها، احساسات و منطق پیشینیان ماست.
نیکمان با اشاره به عمق دانش فنی این هنر افزود: آینهکاری از برجستهترین مظاهر خلاقیت ایرانی است. طراحی گره در آینهکاری یک مهارت و دانش ممتاز است و این هنر، ژرفای دانش هندسه ایرانی را در بالاترین سطح به رخ میکشد.
افزایش چشمگیر ارزش افزوده گردشگریفرهنگی با ثبتجهانی هنر آینهکاری
سیما حدادی رئیس اداره ثبت و پاسداری از میراثفرهنگی ناملموس با تشریح ابعاد توسعهپایدارِ نهفته در آینهکاری ایرانی اظهارداشت: ثبت «هنر آینهکاری در معماری ایرانی»، پیوندی معنادار و چندلایه با اهداف توسعه پایدار دارد؛ موضوعی که در دستورالعملهای اجرایی کنوانسیون ۲۰۰۳ یونسکو بهصراحت مورد تاکید قرار گرفته است.
وی با بیان اینکه آینهکاری در زمره هنرهای دستی و مهارتمحور قرار دارد، افزود: این هنر، زنجیرهای از فرصتهای شغلی پایدار، از آموزش تا تولید و مرمت ایجاد میکند و به ویژه در حفاظت و احیای بناهای تاریخی، کارکردی تعیینکننده و غیرقابل جایگزین دارد.
حدادی با اشاره به نقش این هنر در اقتصاد گردشگری بیان کرد: آینهکاری، در بناهای تاریخی و اماکن مذهبی، یکی از جذابترین جلوههای بصری میراث ایرانی است و همین امر، ارزش افزوده قابلتوجهی برای گردشگری فرهنگی تولید میکند؛ حوزهای که یونسکو آن را موتور محرک توسعه جوامع محلی میداند.
وی به جنبههای محیطزیستی این هنر پرداخت و گفت: یکی از ویژگیهای کمتر دیدهشده آینهکاری، استفاده هوشمندانه از نور طبیعی است؛ رویکردی که موجب کاهش مصرف انرژی در فضاهای معماری و تقویت الگوی معماری سازگار با محیطزیست میشود.
رئیس اداره ثبت و پاسداری از میراثفرهنگی ناملموس همچنین بر نقش اجتماعی آینهکاری تاکید کرد و افزود: مشارکت همزمان زنان و مردان در فرآیند آموزش، تولید و اجرای این هنر، نمونهای عملی و موفق از تحقق عدالت فرهنگی و دسترسی برابر است؛ موضوعی که در چارچوب اهداف توسعه پایدار، اهمیت ویژهای دارد.
حدادی خاطرنشان کرد: ثبتجهانی آینهکاری ایرانی، گامی مؤثر در جهت صیانت از یک مهارت اصیل، تقویت ظرفیتهای ملی و معرفی چهرهای فرهنگی، خلاق و توسعهمحور از ایران در عرصه بینالمللی است.
به گزارش ایرنا، بیستمین اجلاس کمیته بینالدولی حفظ میراثفرهنگی ناملموس یونسکو از ۸ تا ۱۳ دسامبر ۲۰۲۵ (۱۷ تا ۲۲ آذرماه) در دهلینو هند و در مجموعه تاریخی قلعه سرخ (Red Fort) برگزار میشود. علی دارابی معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنابع دستی، علیرضا ایزدی مدیرکل دفتر ثبت آثار، سیما حدادی رئیس اداره میراث ناملموس، شروین گودرزی کارشناس میراث ناملموس اعضای هیات ایرانی حاضر در این اجلاس هستند.
پرونده «هنر آینهکاری در معماری ایرانی» امروز پنجشنبه (۲۰ آذرماه برابر با ۱۱ دسامبر) در نشست کمیته بیندولتی حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس یونسکو بررسی و ثبت جهانی شد.
این پرونده با هدف حفاظت از هنر سنتی آینهکاری، معرفی ظرفیتهای موجود و نیز تثبیت جایگاه تاریخی آن در معماری ایرانی به یونسکو ارسال شد. ثبت جهانی این هنر میتواند جایگاه آینهکاری را در سطح بینالمللی تقویت کرده و روند آموزش و احیای آن را سرعت بخشد.