صاحب‌خبر - به عبارتی، هند که متحد استراتژیک امریکا محسوب می‌شود، در شرایط تحولات نظم جدید، روسیه را به عنوان شریک استراتژیک مستحکم خود انتخاب کرده است. از همین رو، از سفر اخیر رییس‌جمهور روسیه به عنوان «روابط استراتژیک ممتاز» روسیه و هند نام برده می‌شود که گامی فراتر از روابط استراتژیک است. حضور مودی، نخست‌وزیر هند، در فرودگاه و استقبال از آقای پوتین پای پلکان هواپیما، پیام صریحی را منتقل کرد، چراکه مقامات هندی به هیچ عنوان، طبق پروتکل‌های خودشان برای استقبال به پای پلکان هواپیما نمی‌روند. این نکته از آغاز سفر تا پایان ملاقات‌ها، گفت‌وگوها، ضیافت‌ها و نشست خبری، کاملا بیانگر پیام روشن هند در روابط با روسیه بود. در همین راستا، آقای پوتین اعلام کرد که روابط دو کشور حاصل ۲۵ سال دوستی نزدیک و روابط شخصی او با مودی است. توافق طرفین برای جهش حجم تجارت از رقم ۷۰ میلیارد دلار فعلی به ۱۰۰ میلیارد دلار، یکی از دستاوردهای قابل توجه سفر بود. در کنار این موضوع، که یکی از محورهای چندبُعدی این سفر که ابعاد سیاسی، امنیتی، اطلاعاتی، اقتصادی، بین‌المللی و فرهنگی داشت، حوزه انرژی و اقتصاد بود. در این حوزه، توافق برای بازگشت صادرات روزانه یک‌میلیون و ۶۵۰ هزار بشکه نفت خام روسیه به هند اهمیت زیادی دارد. شایان توجه است که در سال ۲۰۲۴، نزدیک به ۸۸ میلیون تن نفت خام روسیه به هند صادر شده و اکنون با وجود تعرفه‌های جدید امریکا، دو شرکت مهم «ایندین اویل» و «بهارات پترولیم» همچنان خریداران اصلی نفت روسیه هستند و این بازار را حفظ کرده‌اند. مجددا قرار است سطح واردات دوباره به دوره گذشته روس‌ها بازگردد و حتی طبق توافقات غیرعلنی دو طرف، به رقم بالاتری نیز برسد. با این همه نکته جالب توجه اینکه پیش از عزیمت پوتین از مسکو به دهلی‌نو، «ویتکاف» فرستاده ویژه ترامپ، در کرملین با او دیداری پنج ساعته کرد و در همین دیدار طرف روسی اعلام نمود که اقدامات امریکا برای اخلال در مبادلات تجاری روسیه بی‌نتیجه خواهد بود. همین امر نشان می‌دهد مسیر طرف امریکایی به سمت اصلاح فشارهای تعرفه‌ای بر خریداران نفت روسیه ممکن است تغییر کند؛ چراکه در عمل، خریداران اصلی نفت روسیه، به ‌ویژه هند، حاضر نیستند منافع و بازار فعلی خود را از دست بدهند. این موضوع برای روسیه یک پیروزی بسیار مهم محسوب می‌شود که توانسته بازار اصلی خود در هند را حفظ کند. همچنین برای هند، انتخابی صحیح به شمار می‌رود؛ چراکه بارویکردی راهبردی ضمن حفظ توازن در روابط با واشنگتن، مناسبات خود را با مسکو نیز تعمیق می‌بخشد. در کنار این، وزارت کار روسیه مجوز ورود ۷۰ هزار نیروی جدید هندی در روسیه را صادر کرده است. این نیروها شامل بخش‌های تخصصی و حرفه‌ای در حوزه‌هایی چون الکترونیک و مهندسی و همچنین نیروهای آماتور در بخش‌های نساجی و خدماتی خواهند بود. این اقدام بیانگر مسیر همکاری‌های درهم‌تنیده چند بُعدی اقتصادی دو کشور است. همچنین دو بانک بزرگ روسیه (و/ ت/ب) و (ازبر بانک)، با ایجاد نمایندگی در دهلی‌نو برای رفع موانع همکاری‌های تجاری و ایجاد یک پلتفرم مالی مشترک برای تبادلات مشترک بر پایه روبل و روپیه تلاش می‌کنند. این ساز و کار و اقدام می‌تواند چشم‌انداز جهش مبادلات از ۷۰ به ۱۰۰ میلیارد دلار را به ‌طور کامل قابل دسترس کرده و مکانیزم تسویه‌حساب داخلی مشترک در این پلتفرم، تحریم‌گریز نیز باشد. علاوه بر این، طرف هندی درخواست بلندبالایی برای خرید چندین سامانه پدافندی اس-‌۴۰۰ از روسیه ارایه کرده که سفارش‌ها در حال آماده‌سازی است. به زودی مستشاران نظامی دو کشور همکاری برای آموزش و آماده‌سازی خدمه نظامی هند آغاز خواهند کرد. ورود این سامانه‌ها به هند، تکمیل‌کننده توان دفاعی این کشور است؛ به‌ویژه که بیش از ۷۰درصد از زرادخانه تسلیحاتی ارتش هند محصول خریدهای نظامی از دوران شوروی و فدراسیون روسیه بوده است. گفت‌وگوهای محرمانه‌ای نیز درباره خرید جنگنده‌های نسل پنجم سوخو انجام گرفته که نشان می‌دهد هند درصدد تقویت اسکادران هوایی خود با تجهیزات روسی است. همچنین توافق روسیه برای ساخت یک نیروگاه جدید هسته‌ای در هند، بعد دیگری از همکاری‌های راهبردی به شمار می‌رود. روسیه قرار است یک نیروگاه مدرن نسل ویژه و نسل پنجم هسته‌ای در هند احداث کند. در همین راستا، پوتین رسما تاکید کرد که علاوه بر اینکه مسکو به ارسال بی‌وقفه نفت به هند ادامه خواهد داد و مسیر تعمیق مناسبات بدون هرگونه خلل با سرعت پیش خواهد رفت. این نکته مورد تاکید طرف هندی نیز قرار گرفت. از طرفی لغو روادید گردشگری، افزایش تبادلات دانشجویی و تعمیق مناسبات فرهنگی از دیگر محورهای توافق بود که منجر به امضای ۲۹ سند همکاری شد. لازم است قاطعانه تاکید کرد اسناد همکاری که روسیه با کشورهای دوست خود، به‌ویژه هند و چین، امضا می‌کند، اسناد کاملا عملیاتی است و هیچ‌گونه نگاه نمایشی و تشریفاتی به آنها وجود ندارد. به‌صورت عملی، این ۲۹ سند گام‌های آینده تعمیق همکاری را تضمین می‌کند. پوتین قبل از سفر در گفت‌وگوی تفصیلی با رسانه «ایندیا تودی» صریحا اعلام کرد که مناسبات روسیه و هند بدون اعمال‌نظر طرف خارجی به سرعت در حال رشد است؛ موضوعی که مودی نیز قاطعانه آن را تایید کرد. در موضوع بحران اوکراین نیز نزدیکی مواضع هند به روسیه کاملا قابل توجه است. طرف هندی معتقد است حل‌ و فصل ریشه‌ای بحران از مسیر رویکرد و پیش‌شرط‌های مدل روسی می‌گذرد و این ویژگی جبهه متحدان روسیه است که در تمامی مسائل، اولویت آنها کسب نظر و هماهنگی با کرملین و رسیدن به نقطه مشترک گفتمانی است. همان‌طور که اشاره نمودم علاوه بر مذاکرات رسمی، مذاکرات محرمانه و پشت درهای بسته هم بین رهبران روسیه و هند هم صورت گرفت که فراتر و عمیق‌تر از توافقات نفتی بود، مسکو و دهلی‌نو درخصوص همکاری نظامی اطلاعاتی توافقات قابل‌توجهی دارند و درخصوص تهدیدات مشترک همکاری‌های رو به رشدی را در پیش گرفته‌اند، این تهدیدات شامل تهدیدات در حوزه تروریسم بین‌المللی نیز می‌گردد. تفاهم دوطرف برای مقابله با تهدیدات سایبری هم نکته قابل‌توجه بعد امنیتی همکاری‌های نوین روسیه و هند است. شایان ذکر است محور ترانزینی همواره مساله قابل توجه همکاری دو کشور بوده، در همین راستا است که دولت هند کنسولگری جدیدی در شهر آستراخان روسیه که مهم‌ترین شهر بندری روسیه در خط ساحلی دریای کاسپین است راه‌اندازی خواهد کرد و سرمایه‌گذاری طرف هندی در منطقه آزاد تجاری لوتوس آستراخان روسیه یکی از برنامه‌های مهم دهلی‌نو در استقرار در نقطه تلاقی شمالی راه گذر شمال جنوب است. همکاری در حوزه فضایی و اشتیاق هند به صنعت فضایی روسیه نیز بسیار چشمگیر شده و شرکت فضایی روسکاسموس، برنامه مشترک ارتقای دانش فضایی و تجهیزاتی هند را در دستور کار قرار داده. در مجموع شیب تعمیق بی‌وقفه روابط دهلی‌نو با مسکو منجر شده که تعریف روابط دو کشور به سطح بالاتر از راهبردی و به ممتاز راهبردی در تعابیر طرفین تفسیر شود. تحلیلگر مسائل روسیه منبع: روزنامه اعتماد، ۱۷ آذر ۱۴۰۴∎​