به گزارش برنا به نقل از جام جم، آنفلوآنزای امسال، کودکان را بیشتر مبتلا میکند! این جمله مشترک همه متخصصان عفونی است که بر افزایش ابتلا و سرایت ویروس آنفلوآنزای در کودکان تاکید دارند. به همین دلیل است که نحوه عملکرد و فعالیت مدارس، بیشتر از هر زمان دیگری، مورد توجه قرار گرفته است؛ چراکه نادیده گرفتن نقش محوری وضعیت مدارس در چرخه شیوع بیماری، میتواند تلاش برای مهار این بیماری را بیاثر کند و سلامت عمومی جامعه را به خطر بیندازد.اما مدیران مدارس، کادر آموزشی و مسئولان آموزش و پرورش، چه تدابیری باید بیندیشند تا هم زنجیره انتقال ویروس در مدارس شکسته شود و هم اختلالی در روند آموزش به وجود نیاید؟
شیوع آنفلوآنزا در فصلهای سرد سال، به موضوعی تکراری در دنیا و کشور ما تبدیل شده است؛ معضلی که هرسال از اوایل پاییز خود را نشان میدهد و تا اوایل بهار نیز ادامه دارد. با اینحال، آنچه میتواند این چرخه را به وضعیتی نگرانکننده تبدیل کند، وضعیت تراکم جمعیت و سرایت بیماری در محیطی مانند مدارس است.
شیوع بیشتر ویروس در مدارس
دکتر عالیه پوردست، فوقتخصص عفونی و فلوشیپ پیشگیری و کنترل بیماریهای عفونی در اینباره میگوید: مدارس به دلیل حضور شمار زیادی از دانشآموزان در فضاهای بسته و تعامل نزدیک روزانه، همواره سهم قابلتوجهی در زنجیره انتقال ویروس دارند. علاوهبر آن، ویروس آنفلوآنزا، ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل از بروز علائم، قابلیت انتقال دارد و این همان عاملی است که باعث انتقال بیماری، از دانشآموزی به دانشآموز دیگر میشود.آنطورکه او توضیح میدهد، کودکان به طور متوسط، تا سه برابر بیشتر از بزرگسالان در شیوع ویروس نقش دارند؛ زیرا در بسیاری از موارد، رعایت نکات بهداشتی از طرف دانشآموزان بهطور کامل انجام نمیشود.
دستورالعملهای وزارت بهداشت
شستوشوی نامناسب دستها، استفاده مشترک از وسایل شخصی و بیتوجهی به علائم اولیه بیماری از عواملی است که زمینه گسترش سریعتر عفونت را در بین کودکان فراهم میکند.شاید به همین دلیل است که این روزها تقریبا در بیشتر خانوادههایی که دانشآموز دارند، نشانههایی از سرماخوردگی یا آنفلوآنزا مشاهده میشود.اما آنچه امسال اهمیت توجه به مدارس را افزایش داده، جهشهای ویروس آنفلوآنزاست؛ جهشهایی که موجب تغییر رفتار ویروس شده و گروههای سنی پایینتر، بهویژه کودکان را بیشتر درگیر میکنند و طبعا سرعت انتشار ویروس در سطح جامعه را هم بهطور چشمگیری بالا میبرند. در چنین شرایطی، نقش مدیران مدارس، معلمان و مسئولان آموزش و پرورش در تصمیمگیریهای درست و اصولی، اهمیت دوچندانی پیدا میکند. موضوعی که دکتر پیام طبرسی،عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی و رئیس بخش عفونی بیمارستان دکتر مسیح دانشوری هم آن را تایید میکند و به جامجم میگوید: «باتوجه به اینکه ویروس فعلی، باعث درگیری بیشتر گروههای سنی آسیبپذیر، بهخصوص دانشآموزان میشود، طبیعتا تصمیمگیریهای راهبردی در قبال تداوم فعالیت مدارس و اجرای دقیق پروتکلهای بهداشتی در این محیطها، نقشی حیاتی و تعیینکننده در مدیریت و مهار این موج از همهگیری در سطح جامعه دارد.»
دکتر طبرسی به دستورالعمل وزارت بهداشت برای مدارس اشاره کرده و توضیح میدهد که این دستورالعمل، بهخوبی روشن کرده است که در برابر پیکهای بیماری، وضعیت مدارس باید به چه شکل مدیریت شود.
او ادامه میدهد: «فراموش نکنیم که رویکرد مدیریتی در این بحران نباید یکسان و کلینگر باشد؛ بلکه تصمیمها باید بهصورت تفکیکشده و تخصصی برای هر استان گرفته شود. در چنین شرایطی، فاکتورهایی مانند شدت فعلی شیوع ویروس در یک منطقه خاص، پیشبینی زمان رسیدن به قله بیماری و حتی روند فروکش کردن آن، باید مبنای تعیین نحوه عملکرد و میزان سختگیری مدیران مدارس و ادارات کل آموزش و پرورش در هر استان قرار گیرد.»
نشانهها را جدی بگیرید
در حال حاضر، علاوهبر همه مسئولیتهای قبلی کادر آموزشی مدارس، نظارت بر رعایت بهداشت فردی دانشآموزان و مواردایمنی محیطی هم به فهرست مسئولیتهای آنهااضافه شده است؛چراکه متخصصان عفونی معتقدندفارغ از تصمیمگیری مدیران و آموزش و پرورش درباره نحوه فعالیت مدارس، باید در نظر داشته باشیم که مهمترین لایه دفاعی در برابر انتقال ویروس، رعایت دقیق نکات بهداشت فردی و جمعی در محیط مدرسه است.به عبارت دیگر اگربرنامههای مدیریتی در سطوح بالا،بامسئولیتپذیری دانشآموزان ونظارت کادرآموزشی همراه نشود، نمیتواند درجهت کاهش بیماری موثر باشد.
رئیس بخش عفونی بیمارستان دکتر مسیح دانشوری میگوید: «اصل حضور پیدا نکردن دانشآموز با کوچکترین علائم بیماری، ضروریترین اقدامی است که خانوادهها وکادرآموزشی مدارس باید آن را جدی بگیرند». دکتر طبرسی میافزاید: «هر دانشآموز، معلم یا کادر مدرسه که علائم تنفسی مانند تب، سرفه یا گلودرد دارد، باید از حضور در محیط آموزشی خودداری کند؛ اقدامی که مانع اصلی انتقال ویروس از فرد بیمار به جامعه بزرگتر دانشآموزی و درنهایت، کل جامعه میشود اما ضرورت استفاده از ماسک هم میتواند اهمیت ویژهای در مدارس داشته باشد. باتوجه به جهشهای ویروس و افزایش سرعت انتقال آن، استفاده از ماسک در فضاهای بسته و شلوغی مانند کلاس، راهرو و بوفه، باید به یک روال همیشگی تبدیل شود.»
کارشناسان از شستوشوی منظم و صحیح دستها با آب و صابون هم به عنوان راهکاری موثر برای حذف ویروس نام میبرند. موضوعی که دکتر پوردست هم آن را کامل کرده و ادامه میدهد: «فراموش نکنیم که والدین نباید با خوراندن استامینوفن به کودک و پایین آوردن تب، او را راهی مدرسه کنند. در چنین مواقعی کودک باید حداقل ۲۴ ساعت را بدون مصرف داروهای تببر سپری کند تا اجازه حضور در مدرسه را داشته باشد.»
به گفته او، یکی دیگر از مسئولیتهای مدیران مدارس، مجهز کردن کلاسهای درس به تهویه مناسب و ضرورت استفاده از مواد ضدعفونیکننده برای وسایل مشترک و درنهایت، آموزش رعایت اصول پوشش دهان و بینی هنگام عطسه و سرفه است. بدیهی است که مدیریت بحران آنفلوآنزا در محیطی مانند مدرسه و در شرایط فعلی، از یک سو به تصمیمات درست برای ادامه فعالیت حضوری مدارس در شرایط خاص مانند پیکهای شیوع بیماری نیاز دارد و از سوی دیگر مستلزم پایبندی به بهداشت فردی در کلاس و مدرسه است.
تعطیلی در پیک بیماری
به نظر دکتر طبرسی، غیرحضوری شدن مدارس در دوره اوج بیماری راهکاری موثر و اثباتشده برای کاهش سرعت انتقال است. عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی یادآوری میکند: «همانطور که در تجربه اخیر دیدیم، تعطیلی هفته گذشته مدارس در زمان اوج بیماری، توانست نرخ گسترش را در همان ۳۰ درصد نگه دارد و مانع افزایش آن شود.» اقدامی که میتواند به سیستم بهداشت، فرصت بازیابی خودش را بدهد.
او معتقد است که طبیعتا به دلایل آموزشی و اجتماعی، نمیتوان مدارس را به شکل دائمی غیرحضوری پیش برد اما بهتر است که براساس پروتکلهای ابلاغشده وزارت بهداشت به آموزش و پرورش و تصمیم درست مسئولان، به صورت مقطعی و در زمانهای پیک بیماری، این راهکار را اجرا کنیم تا روند افزایشی ابتلا کاهش یابد. این در حالی است که دکتر پوردست نیز بر این باور است که آموزش و افزایش سطح سواد کودکان در زمینه بهداشت فردی، بر تعطیلی مدارس اولویت دارد؛ چراکه تداوم روند مجازی شدن ممکن است به جای حل مشکل، باعث شود کودکان در مکانهای دیگری مانند مراکز خرید در معرض ویروس قرار گیرند.