در حقوق خانواده ایران، تمکین به معنای همکاری و اطاعت زن از شوهر در زندگی زناشویی تعریف شده و تنها درباره زن اعمال میشود. قانون مدنی در ماده ۱۱۰۵ مقرر میکند: «زن موظف است در زندگی مشترک، تابع شوهر خود باشد و در حدود متعارف در منزل شوهر سکونت کند.»
به گزارش ایونا، این ماده پایه و اساس برداشتهای مختلف درباره وظیفه تمکین است، اما وکلا تاکید دارند که این وظیفه صرفاً در چارچوب قانونی و با رعایت حقوق زن قابل اجراست.
کارشناسان حقوقی بر این نکته تأکید میکنند که تمکین به معنای اجبار مطلق نیست و رضایت و امنیت زن در زندگی مشترک اهمیت دارد. به گفته مهدی شجاعی، وکیل پایه یک دادگستری، «تمکین صرفاً به معنای انجام وظایف زناشویی مطابق قانون است، نه اعمال زور یا نقض حقوق زن. هیچ قانونی اجازه نمیدهد زن علیه میل خود، تن به رفتارهای خشونتآمیز بدهد.»
تبعات حقوقی تمکین
اگر زن از شوهر تمکین نکند، شوهر میتواند در دادگاه خانواده درخواست الزام به تمکین یا صدور حکم «طلاق به علت عدم تمکین» بدهد. با این حال، عدم تمکین زن اغلب با دفاعیات قانونی مانند «خشونت خانوادگی»، «عدم تامین معیشت» یا «ضرر روحی و جسمی» قابل توجیه است. در عین حال، تمکین مرد از زن در قانون مدنی ایران تعریف نشده است و اصولاً حقوق و وظایف مرد در خانواده بر اساس «تامین نفقه» و «حمایت از خانواده» مشخص شده است.
اظهارات اقبالی درباره «تمکین اجبارآمیز زن» واکنشهای گستردهای در شبکههای اجتماعی و میان کارشناسان حقوقی برانگیخته است. او مدعی شده «تنها وظیفه زن در زندگی مشترک تمکین است و رضایت زن اهمیتی ندارد»، اما وکلای حقوق خانواده این دیدگاه را نادرست و خطرناک میدانند.
کارشناسان میگویند این برداشت میتواند موجب ترویج خشونت خانگی، نقض حقوق انسانی و حتی جرایم کیفری علیه زنان شود، چرا که هیچ قانونی در ایران اجازه نمیدهد حقوق اساسی فرد به بهانه تمکین نقض شود.
براساس گزارش ایونا، قانون تمکین، ابزاری برای تنظیم زندگی زناشویی است، نه مجوزی برای زورگویی یا نادیده گرفتن حقوق زن. در حالی که برخی نظریهپردازان حاشیهساز، تمکین را اجبار مطلق معرفی میکنند، کارشناسان حقوقی تأکید دارند که تفسیر درست این قانون همواره با رعایت کرامت، امنیت و رضایت زن همراه است.
مردان نیز وظیفه دارند با تامین معیشت و حمایت روانی و جسمی، محیطی امن برای زندگی مشترک ایجاد کنند؛ در غیر این صورت حتی قانون تمکین نمیتواند مرد را به عنوان طرف حقطلب، توجیه کند.
