خبرگزاری مهر، گروه استانها - مطهره میرزایی: مناسبسازی فضاهای شهری برای افراد دارای معلولیت، نه تنها یک الزام قانونی بلکه یک ضرورت اساسی در رعایت حقوق شهروندی و توسعه پایدار است. نبود رمپهای استاندارد، آسانسورهای قابل دسترس و مسیرهای ویژه نابینایان، محدودیتهای جدی برای تردد و فعالیت اجتماعی این شهروندان ایجاد میکند و بر استقلال و کرامت انسانی آنها تأثیر منفی میگذارد.
علاوه بر این فراهم نبودن شرایط مناسب، عدالت اجتماعی را نیز تحت تأثیر قرار میدهد و مانع بهرهمندی گروههای دیگری مانند سالمندان و کودکان از امکانات شهری میشود.
با این حال، تجربه شهروندان معلول نشان میدهد که مشکل اصلی تنها زیرساختها نیست، بلکه نگرش جامعه و مدیریت شهری است. تا زمانی که معلولیت صرفاً به عنوان نیازمند حمایت دیده شود، توانمندسازی واقعی تحقق نخواهد یافت و مناسبسازی تنها در حد شعار باقی میماند. این امر نیازمند تغییر نگاه عمومی و تبدیل مناسبسازی به یک اصل اساسی در مدیریت شهری است.
گفتگوهای هر ساله با برخی معلولین نشان میدهد که چالش اصلی، عدم پذیرش جامعه شهری و محدودیت در حضور و فعالیت اجتماعی است. بسیاری از معابر، ساختمانها و خدمات عمومی برای تردد و استفاده این گروه مناسبسازی نشده است و حتی انجام امور روزمره مانند رفتوآمد، حملونقل و دریافت خدمات شهری با دشواریهای فراوان همراه است.
مشکلات معلولین در قزوین و داستان تکراری همیشگی
رحیمی، شهروند دارای معلولیت در گفتوگو با خبرنگار مهر درباره مشکلات روزمره خود در استفاده از امکانات شهری گفت: تردد در پیادهروها و معابر شهری برای من و بسیاری از دوستانم هنوز دشوار است. رمپها یا استاندارد نیستند و گاهی مجبور میشویم وارد خیابان شویم، که خطرناک است.
او ادامه داد: در ساختمانهای اداری و عمومی هم شرایط مناسبسازی بهطور کامل رعایت نمیشود. ورودیها برای ویلچر مناسب نیست، آسانسورها یا وجود ندارند یا خراباند و بسیاری از سرویسهای بهداشتی عمومی قابل استفاده نیستند.
رحیمی با اشاره به حملونقل عمومی گفت: تعداد کمی از اتوبوسها رمپ دارند و صندلیهای ویژه هم کم است. وقتی بخواهم از خدمات اتوبوسرانی استفاده کنم، گاهی ساعتها منتظر میمانم یا مجبورم مسیر را پیاده طی کنم.
او با تأکید بر اهمیت توجه جدی به مناسبسازی افزود: ما هم شهروند این شهر هستیم و حق داریم بدون مانع در سطح شهر تردد کنیم و از خدمات عمومی بهرهمند شویم. بارها این مشکلات را گزارش دادهایم، اما هنوز بسیاری از دستگاهها همکاری کافی ندارند.
رحیمی در پایان گفت: با وجود اینکه مسئولان وعده دادهاند مناسبسازی بهتدریج انجام شود، اما هنوز صدای ما شنیده نمیشود و چراغها برای دیدن مشکلات ما خاموش است اما امیدوارم برنامهها و بودجههای امسال واقعاً اجرایی شود تا زندگی ما راحتتر شود.
دسترسپذیری ادارات هنوز وضعیت مناسبی ندارد
زهرا غلامرضایی، مدیرکل بهزیستی استان قزوین در گفتوگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: هیئت وزیران در جلسه مورخ ۱۷ آذرماه ۹۸ آئیننامه اجرایی ماده ۳ قانون حمایت از حقوق معلولان را تصویب و دستگاههای اجرایی را مکلف به مناسبسازی فضاهای شهری برای دسترسی افراد دارای معلولیت کرد. در این آئیننامه از ۱۶ دستگاه نام برده شده و برای همه دستگاهها وظایف مشخصی تعریف شده است.
وی افزود: بر اساس ماده ۶ این مصوبه، کلیه دستگاههای مشمول موظفند از زمان لازمالاجرا شدن آئیننامه، ساختمانها و اماکن موضوع تبصره یک ماده ۳ قانون را برای دسترسپذیری افراد دارای معلولیت مطابق ضوابط شورای عالی شهرسازی و معماری ایران مناسبسازی کنند؛ بهگونهای که این فرایند ظرف سه سال از تاریخ لازمالاجرا شدن آئیننامه بهطور کامل پایان یابد.
این مسئول تاکید کرد: یکی از اقدامات اجرایی برای تشویق دستگاهها به اجرای این آئیننامه طی سالهای گذشته، برگزاری جشنواره شهید رجایی بوده که در شاخصهای عمومی به وضعیت دسترسپذیری فضاهای اداری پرداخته است. هرچند برخی دستگاهها در این جشنواره شرکت میکنند، اما همچنان تعداد قابل توجهی از دستگاهها اقدام لازم را انجام ندادهاند.
وی عنوان کرد: طی سه سال گذشته امتیاز مناسبسازی دستگاههای اجرایی حدود ۱۰ درصد ارتقا یافته اما بهطور کلی وضعیت دسترسپذیری فضاهای اداری همچنان در وضعیت خاکستری قرار دارد.
غلامرضایی یادآور شد: بسیاری از دستگاههای اداری فاقد ورودیهای استاندارد برای افراد دارای معلولیت هستند؛ موضوعی که در ادارات شهرستانی و بهویژه شهرستانهای محروم بیشتر به چشم میخورد.
وی با اشاره به تبصره ۲ قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت مصوب ۲۰ اسفند ۱۳۹۶ افزود: اگرچه دستگاهها موظف بودهاند امکان بهرهمندی افراد دارای معلولیت از ساختمانها، اماکن عمومی، ورزشی، تفریحی، معابر و خدمات موجود را فراهم کنند اما به دلیل عملکرد نامطلوب برخی دستگاهها، این تبصره امسال مجدداً از سوی استانداری به همه نهادها ابلاغ شده و دستگاهها موظفند در بودجه سال جاری موضوع مناسبسازی و دسترسپذیری را لحاظ کنند.
وی ادامه داد: در سطح شهر مشکلاتی وجود دارد؛ از جمله عرض کم برخی پیادهروها که افراد دارای معلولیت را ناچار به ورود به سوارهرو کرده و برای آنان ایجاد خطر میکند. این مشکل در پیادهروهایی که بخشی از آن توسط کسبه و مغازهداران با سد معبر اشغال شده، تشدید میشود.
مدیرکل بهزیستی استان قزوین در پایان گفت: سد معبر ناشی از ساختمانهای در حال احداث نیز از دیگر مشکلات شهر است که بارها در جلسات فنی مطرح شده است. شهرداریها موظف به پیگیری و الزام سازندگان به رعایت حقوق شهروندان هستند و این دستگاهها باید به طور جدی به این موضوع توجه کنند.
مناسبسازی شهری اولویت مهم مدیریت شهری است
مهریسادات تقوی، رئیس کمیسیون شهرسازی و رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر قزوین در گفتوگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: اقدامات انجامشده در حوزه مناسبسازی توسط شهرداری قزوین شامل ابلاغ بخشنامهها و دستورالعملهای مرتبط، ارسال ضوابط مناسبسازی در زمان صدور پروانه تخریب و نوسازی ساختمانها و صدور مجوزهای بهرهبرداری کاربریهای عمومی است. همچنین شناسایی ساختمانهای مناسبسازینشده، ابلاغ اصلاح آنها به شهرداران مناطق و انجام بازدیدهای کارشناسی برای اجرای مناسبسازی از دیگر اقداماتی است که در این زمینه انجام شده است.
وی افزود: اولویتبخشی به تسهیلات مناسبسازی ساختمانهای عمومی و معابر شهری در بودجه سالانه مناطق، سازمانها و شرکتهای وابسته به شهرداری قزوین و همچنین تشکیل کمیته مناسبسازی فضاهای شهری با حضور سازمانهای متولی و ذیربط نیز از اقدامات مهم این مجموعه محسوب میشود.
تقوی ادامه داد: از دیگر اقدامات شهرداری میتوان به اصلاح و مناسبسازی شبکه معابر شهری در مقیاس محلی، احداث رمپ در پیادهروها، ایجاد مناسبسازی در اماکن عمومی و فراهم بودن امکانات رفاهی ویژه معلولین در سطح شهر اشاره کرد.
وی اضافه کرد: تهیه نقشه ساختمانهای مناسبسازیشده در مناطق مختلف شهر، ایجاد رمپهای استاندارد و مسیرهای دسترسی برای جانبازان، سالمندان و معلولان، اصلاح و مناسبسازی سرویسهای بهداشتی عمومی و آسیبسنجی وضعیت معلولان در حوزه اماکن عمومی، معابر، حملونقل و ساختمانهای اداری نیز در دستور کار بوده است.
به گفته وی، برگزاری جلسات مناسبسازی با کارشناسان دفتر فنی، مدیریت بحران و دستگاههای ذیربط با هدف ایجاد تعامل مناسب بین سازمانها، مناسبسازی محیطهای کاری اداری و آموزشی و تجهیز چند دستگاه پل هوایی به آسانسور نیز از دیگر برنامههای مهم در حوزه مناسبسازی شهری به شمار میرود.
رئیس کمیسیون شهرسازی و فرهنگی شورای شهر قزوین در تشریح دیگر برنامههای شهرداری بیان کرد: تجهیز ۵۴ دستگاه اتوبوس به رمپ و دو صندلی ویژه جانبازان، سالمندان و افراد کمتوان، تدوین طرح کارگزاری حملونقل افراد دارای معلولیت، رایزنی و برنامهریزی با شهرداریهای مناطق با همکاری نمایندگان معلولان جسمی و حرکتی برای شناسایی مشکلات تردد و انتخاب بوستان مناسبسازیشده بهعنوان بوستان الگویی سازمان بهزیستی در قزوین و اصفهان از جمله اقدامات انجامشده است.
وی ادامه داد: تدوین ضوابط مکانیابی و ساخت اماکن مادر و کودک در طرح تفصیلی شهر قزوین، مطالعه و طراحی بوستانهای کودک، طراحی المانهای شهری ویژه معلولان جسمی و حرکتی، ناشنواها و نابینایان با هدف ارتقای زیباییشناسی و ساماندهی فضاهای شهری و اجتماعی، ایجاد کمپین اجتماعی یادگیری و بازی مادر و کودک در بوستانهای قزوین و طراحی مبلمان شهری ویژه مادر و کودک شامل صندلی شیردهی، فضای تعویض پوشاک نوزاد و مجموعه بازی ایمن از دیگر برنامههای پیشبینیشده است.
تقوی در پایان گفت: مطالعه و مناسبسازی ایستگاههای اتوبوس برای دسترسی بهتر در تراز پیادهروها و کف بازار و همچنین مطالعه و طراحی وسیله ویژه کودک نیز از جمله اقدامات شهرداری قزوین در حوزه مناسبسازی شهری محسوب میشود.
حقوق شهروندی معلولان نباید در پیچوخم اداری نادیده گرفته شود
شهرام احمدپور، معاون سیاسی و امنیتی استاندار قزوین در گفتوگو با خبرنگار مهر با تأکید بر ضرورت توجه جدی به حقوق شهروندی معلولان گفت: مناسبسازی شهری برای تردد معلولان یک ضرورت اساسی است و کمکاری از سوی دستگاههای دولتی و خصوصی در این زمینه قابل قبول نخواهد بود.
وی با اشاره به اینکه معلولان همانند سایر شهروندان از حقوق اجتماعی برخوردارند، افزود: زیرساختهای شهری و خدماتی باید به گونهای طراحی و اجرا شود که حضور و تردد افراد دارای معلولیت در سطح شهر و تمامی دستگاههای عمومی بدون مانع باشد.
احمدپور ضمن اشاره به اقدامات شهرداری قزوین در این حوزه اظهار داشت: در موضوع تبصره ماده ۱۹ که به صدور پروانه ساخت و الزام مناسبسازی ساختمانهای در حال احداث مربوط میشود، پیگیریهایی انجام شده، اما سازمان نظام مهندسی ساختمان استان باید توجه جدیتری به این موضوع داشته باشد.
معاون استاندار قزوین همچنین بر لزوم مناسبسازی اماکن گردشگری تأکید کرد و گفت: یکی از شعارهای محوری استان، توسعه زیرساختهای گردشگری است و در این مسیر باید شرایط لازم برای تردد معلولان فراهم شود تا بهرهمندی از اماکن گردشگری برای همه اقشار جامعه امکانپذیر باشد.
وی در ادامه افزود: اماکن خدمات عمومی، درمانی و ورزشی نیز ملزم به رعایت اصول مناسبسازی هستند تا افراد دارای معلولیت بتوانند به خدمات برابر دسترسی داشته باشند.
احمدپور خواستار همکاری جدیتر همه دستگاههای اجرایی و خدماتی شد و تصریح کرد: معلولان عضوی از جامعه هستند و باید شرایط دسترسی آسان برای آنان فراهم شود؛ این یک مسئولیت اجتماعی غیرقابل چشمپوشی است.
علیرغم تصویب قوانین و اقدامات انجامشده، وضعیت مناسبسازی شهری هنوز کامل نیست و بسیاری از مشکلات همچنان پابرجا هستند. شهروندانی توان یاب با وجود تلاش برای حضور اجتماعی، با محدودیتهای جدی در تردد، استفاده از خدمات عمومی و حملونقل روبهرو هستند، که نشاندهنده شکاف بین قانون و اجراست.
مناسبسازی شهری نه تنها یک نیاز قانونی بلکه یک مسئولیت اجتماعی است و تحقق آن مستلزم همکاری جدی همه دستگاهها، پیگیری مستمر، بودجهریزی مناسب و تغییر نگاه عمومی به معلولیت است. تنها با این رویکرد است که شهروندان دارای معلولیت میتوانند به حقوق خود دسترسی کامل داشته باشند و شهر به مکانی برابر و امن برای همه تبدیل شود.