به گزارش خبرگزاری خبر، حجتالاسلام مجتهد سیستانی در تحلیل «حدیث لوح جابر» به نقد مستند استناد احمدالحسن به این روایت پرداخته است.
مقدمه:
روایت لوح حضرت زهرا (علیهاالسلام) که توسط جابر بن عبدالله انصاری نقل شده است یکی از مهمترین روایات احتجاجی فرقه احمدالحسن است. آن ها می گویند این روایت «جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اَللَّهِ اَلْأَنْصَارِیِّ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَی فَاطِمَةَ (عَلَیْهَااَلسَّلاَمُ) وَ بَیْنَ یَدَیْهَا لَوْحٌ فِیهِ أَسْمَاءُ اَلْأَوْصِیَاءِ مِنْ وُلْدِهَا فَعَدَدْتُ اِثْنَیْ عَشَرَ آخِرُهُمُ اَلْقَائِمُ (عَلَیْهِاَلسَّلاَمُ) ثَلاَثَةٌ مِنْهُمْ مُحَمَّدٌ وَ ثَلاَثَةٌ مِنْهُمْ عَلِیٌّ.[1] جابر بن عبد اللّٰه انصاری گوید: خدمت فاطمه (علیهاالسلام) رسیدم، در برابرش لوحی بود که نامهای اوصیاء از فرزندان او در آن بود، من شمردم، دوازده نفر بودند، آخر آنها قائم (علیهالسلام) بود، سه محمد در میان آنها بود و سه علی.»
نسخههای متفاوت حدیث لوح جابر
اکنون بهعنوان نمونه، یکی از احادیثی را که آقای احمدالحسن با اصرار فراوان به آن تمسک میکند تا از طریق آن ادعای خود را اثبات کند، یعنی «حدیث لوح جابر»، خدمت شما ارائه میدهم تا با بررسی دقیق این مسئله، روشن شود که این جریان تا چه اندازه دچار تحریف، فریبکاری و عوامفریبی است و چگونه با شیوههای نادرست، مردم را با خود همراه کرده و آنان را در ناآگاهی نگه میدارند.
ما حدیثی از جابر بن عبدالله انصاری داریم که میگوید: «روزی به حضور صدیقه طاهره حضرت فاطمه سلاماللهعلیها وارد شدم و در دست ایشان لوحی دیدم. عرض کردم: این لوح چیست؟ حضرت فرمودند: در این لوح اسامی اوصیای بعد از پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله نوشته شده است».
این روایت در نسخههای مختلفی نقل شده است که بر اساس برخی از این نسخهها چنین برداشت شده که تعداد امامان سیزده نفر است. جریان یمانی تنها یک نسخه از این روایت را برگزیده و سه نسخه دیگر را بدون هیچ دلیل علمی، باطل اعلام میکند. در حالی که این حدیث دارای چند نسخه متفاوت است که باید همگی مورد بررسی قرار گیرند.
نسخه اول، روایت ابوبصیر است که میگوید: «اوصیا دوازده نفر هستند». جابر میگوید: «در آن لوح دوازده نام دیدم که نخستین آنها علی بن ابیطالب علیهالسلام بود و پس از او یازده نفر از فرزندان حضرت زهرا سلاماللهعلیها قرار داشتند که آخرین آنها قائم آل محمد است». نام سه نفر از این دوازده تن، محمد بود؛ یعنی امام باقر، امام جواد و امام زمان علیهمالسلام. نام چهار نفر نیز علی بود؛ یعنی امیرالمؤمنین علیهالسلام، امام سجاد علیهالسلام، امام رضا علیهالسلام و امام هادی علیهالسلام. تمام الفاظ این حدیث کاملاً مطابق با اعتقاد شیعه دوازدهامامی است: تعداد اوصیا، ابتدا و انتهای سلسله امامت، و تعداد افرادی که نامشان محمد و علی است. با این حال، احمدالحسن هیچ توجهی به این نسخه نمیکند.
نسخه دوم، روایت ابوالجارود است که میگوید: اوصیا دوازده نفر بودند. در این نسخه نیز آمده است که نام سه نفر محمد و نام چهار نفر علی است، بدون آنکه تصریح شود همگی از فرزندان حضرت زهرا سلاماللهعلیها هستند. این نسخه نیز کاملاً با مبانی اعتقادی شیعه تطبیق دارد، اما باز هم مورد بیتوجهی جریان یمانی قرار گرفته است.
نسخه سوم باز هم از ابوالجارود نقل شده که میگوید: «اوصیا دوازده نفر از فرزندان حضرت زهرا سلاماللهعلیها هستند». در ادامه نیز آمده است که نام سه نفر محمد و نام چهار نفر علی است. اما ما میدانیم در میان اوصیایی که از فرزندان حضرت زهرا هستند، تنها سه نفر محمد نام دارند و چهار نفر علینام در میان آنان وجود ندارد؛ بناببراین یکی از علیها یعنی امیرالمؤمنین علیهالسلام میباشد که از فرزندان حضرت زهرا نیست. بنابراین باید گفت مقصود از «دوازده نفر از فرزندان حضرت زهرا سلاماللهعلیها» این است که یازده نفر از آنها از فرزندان حضرت زهرا هستند و یکی از آنها امیرالمؤمنین علیهالسلام است. این شیوه بیان، در زبان عربی کاملاً رایج است؛ همانگونه که اگر در جمعی ده زن و یک مرد باشند، از باب غلبه گفته میشود «زنها آمدند». بنابراین این نسخه نیز در نهایت به نفع اعتقاد شیعه دوازدهامامی تمام میشود.
نسخه چهارم که مورد تمسک احمدالحسن قرار گرفته، نیز از ابوالجارود نقل شده و میگوید: «اوصیا دوازده نفر از فرزندان حضرت زهرا هستند، که سه نفرشان محمد و سه نفرشان علی هستند». طبق این روایت، نام امیرالمؤمنین علیهالسلام در میان اسامی نیامده است. بنابراین اگر این دوازده نفر همگی از فرزندان حضرت زهرا باشند، جای امیرالمؤمنین علیهالسلام کجاست؟ و چون گفته ۱۲ تا فرزند حضرت زهرا بدون در نظر گرفتن امیرالمؤمنین میشه ۱۱ نفر و نیاز به یک نفر دیگه هست و آن یک نفر منِ احمدالحسنم!
این پرسش اساسی، نشاندهنده ضعف جدی این نسخه است.
اشتباه احمدالحسن در استناد به حدیث لوح جابر
اکنون سؤال اصلی این است: با وجود این چهار نسخه، به چه دلیل باید تنها این نسخه اخیر پذیرفته شود و سه نسخه دیگر بیدلیل کنار گذاشته شوند؟ اگر کسی نتواند دلیل معتبر ارائه کند که چرا این نسخه صحیح و آن سه نسخه ناصحیح هستند، هیچ مجوز علمی و شرعی ندارد که تنها به این نسخه استناد کند.
نکته اول آن است که روایت ابوبصیر که یازده نفر از فرزندان حضرت زهرا را مطرح میکند، هیچ معارضی ندارد، در حالی که روایت ابوالجارود سه گونه متفاوت نقل شده است و این خود نشاندهنده اضطراب در نقل اوست.
نکته دوم آن است که ابوالجارود از نظر رجالی مورد وثوق نیست و رئیس یک فرقه انحرافی بزرگ به نام «جارودیه» بوده است که زیدیه است و وثاقت او برای ما ثابت نیست. از اینرو، روایت او در مقابل روایتهای معتبر، قابل اعتماد نیست، بهویژه وقتی احتمال داده میشود که او به انگیزههای فرقهای، در روایت تصرف کرده باشد تا بخواهد زید را هم در دایره امامت وارد کند.
نکته سوم آن است که در روایت ابوبصیر، خود حضرت زهرا سلاماللهعلیها میفرمایند: «در این لوح نام یازده نفر از فرزندان من نوشته شده است»، در حالی که در روایت ابوالجارود، این سخن از سوی خود جابر نقل شده است، نه به نقل مستقیم از حضرت زهرا. بدیهی است که گواهی و تصریح معصوم، بر برداشت راوی مقدم است.
نکته چهارم آن است که اگر گفته شود این لوح فقط مربوط به فرزندان حضرت زهرا بوده، این پرسش پیش میآید که چرا نام امیرالمؤمنین علیهالسلام در آن ذکر نشده است؟ مگر میشود لوحی برای معرفی اوصیای پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله نازل شود، اما نام نخستین وصی، یعنی امیرالمؤمنین علیهالسلام در آن نیاید؟
تحریف لوح جابر؛ احمدالحسن در برابر روایات معتبر شیعه
علاوه بر این، روایات دیگری نیز درباره همین لوح وجود دارد که توسط راویان دیگری غیر از جابر نقل شده و در آنها بهصراحت آمده است که تعداد اوصیا دوازده نفر است و نام تکتک آنان نیز ذکر شده است. از جمله روایتی که شیخ طوسی در کتاب «الغیبة» نقل کرده که در آن حضرت زهرا سلاماللهعلیها میفرمایند: «این لوحی است که خداوند به وسیله جبرئیل به رسول خدا صلیاللهعلیهوآله هدیه کرد و در آن نام پدرم، نام همسرم، نام فرزندانم و نام اوصیای از فرزندان من نوشته شده است». در این روایت، نام امیرالمؤمنین علیهالسلام نیز بهصراحت ذکر شده است.
همچنین شیخ صدوق روایتی نقل کرده که در آن، علاوه بر اسامی ائمه علیهمالسلام، اسامی مادران آنان نیز آمده است؛ بهگونهای که نام، کنیه، لقب، نام پدر و نام مادر هر یک از امامان علیهمالسلام در آن لوح ثبت شده و هیچ اثری از «احمدالحسن» یا «فرزند امام زمان» یا «دوازده مهدی پس از دوازده امام» در آن وجود ندارد.
بر اساس مجموع این شواهد، روشن میشود که حدیث لوح جابر دارای چهار نسخه است که سه نسخه آن کاملاً مطابق با اعتقاد شیعه دوازدهامامی است و تنها یک نسخه، آن هم با سندی مضطرب و راویای غیر موثق، با این اعتقاد ناسازگار نشان داده شده است. در این نسخه، هم نام امیرالمؤمنین علیهالسلام حذف شده و هم تصریح به یازده فرزند حضرت زهرا کنار گذاشته شده و به دوازده نفر تبدیل شده است. افزون بر این، صدها روایت معتبر دیگر نیز بر انحصار امامت در دوازده امام دلالت دارند و روایات متعددی نیز همین لوح را با تصریح به نام امیرالمؤمنین علیهالسلام گزارش کردهاند.
با توجه به مجموع این قرائن، بهروشنی آشکار میشود نسخهای که احمدالحسن بصری به آن تمسک میکند تا مدعای خود را اثبات کند، فاقد اعتبار علمی است و کنار گذاشتن سه نسخه معتبر و استناد گزینشی به یک نسخه ضعیف، مصداق آشکار فریبکاری و تحریف آگاهانه واقعیتهاست.
منبع: حجت الاسلام مجتهد سیستانی، شبکه جهانی ولیعصر