با نزدیک شدن به ماههای پایانی سال، تصویر دقیقتری از عملکرد بانکها در پرداخت وامهای تکلیفی ـ بهویژه ازدواج و فرزندآوری ـ قابل مشاهده است؛ تصویری که نشان میدهد نهتنها روند پرداخت این تسهیلات همگام با رشد تقاضا پیش نرفته، بلکه شکاف میان «پرداختشدهها» و «در صف ماندهها» در حال گستردهتر شدن است.
به گزارش سرویس اقتصادی تابناک؛ دادههای تازه بانک مرکزی نشان میدهد صف دریافت این دو وام در پایان آبان ماه، از مرز یک میلیون نفر عبور کرده است؛ عددی که نه فقط از فشار تقاضا حکایت دارد، بلکه از ناکارآمدی نظام بانکی در اجرای تکالیف قانونی خبر میدهد.
از ابتدای امسال تا پایان آبان ماه، در مجموع ۴۳۰ هزار و ۱۴۵ فقره وام ازدواج به جوانان پرداخت شده که ارزش آنها به ۱۴۴ هزار و ۲۵۶ میلیارد تومان میرسد. اما در مقابل، ۵۳۵ هزار و ۶۱۰ نفر همچنان در انتظار تأیید و تخصیص وام هستند. به بیان سادهتر، تعداد کسانی که هنوز در صف ماندهاند از تعداد افرادی که وام گرفتهاند بیشتر است؛ واقعیتی که عملاً نشان میدهد ظرفیت عملیاتی بانکها با تکالیف تعیینشده همخوانی ندارد.
در میان بانکها، چهار بانک بزرگ دولتی بیشترین سهم صفماندگان وام ازدواج را به خود اختصاص دادهاند: بانک ملی با ۱۱۵ هزار و ۱۷۸ نفر، صادرات با ۶۹ هزار و ۱۷ نفر، ملت با ۵۸ هزار و ۹۱۴ نفر و تجارت با ۵۴ هزار و ۹۲۵ نفر.
به این ترتیب، ۵۵ درصد کل افراد در صف وام ازدواج فقط مربوط به همین چهار بانک است؛ وضعیتی که نشان میدهد فشار اصلی تکالیف ازدواج همچنان بر دوش بانکهای بزرگ است، آن هم در شرایطی که نسبت تسهیلات تکلیفی به منابع، بار مالی سنگینی برای این بانکها ایجاد کرده است.
اما شاخص مهمتر، مربوط به تعداد «متقاضی در صف» به تعداد «وامگیرنده» است؛ یعنی نسبت کسانی که موفق به دریافت وام شدهاند به تعداد کل متقاضیان در صف مانده؛ به گونه ای که بانک رسالت بدترین عملکرد را در بین ۲۸ بانک دارد. دادههای بانک مرکزی نشان میدهد طی هشت ماه نخست سال تنها ۷۵۱ نفر از این بانک وام ازدواج دریافت کردهاند، در حالی که ۱۰ هزار و ۸۸۸ نفر همچنان در صف ماندهاند. به عبارت دیگر، به ازای هر ۱۴ نفر متقاضی، فقط یک نفر موفق به دریافت وام ازدواج از رسالت شده است؛ فاصلهای که بیانگر جدی در توان عملیاتی یا سیاستهای اعتباری این بانک است. پست بانک نیز وضعیتی مشابه دارد و شاخص تبدیل آن به «یک نفر از هر ۱۰ نفر» رسیده و بیش از ۲۰ هزار نفر در صف ماندهاند.
در بخش وام فرزندآوری نیز تصویر چندان متفاوت نیست. بانکها از ابتدای سال تا پایان آبان ماه ۳۴۵ هزار و ۵۰۹ فقره وام فرزند پرداخت کردهاند که ارزش آن بیش از ۳۱ هزار میلیارد تومان است. اما در مقابل، ۵۳۵ هزار و ۷۷۸ نفر همچنان در صف ماندهاند؛ به این معنا که عدد صفماندگان در فرزندآوری تقریباً برابر با ازدواج و حتی اندکی بیشتر است.
در این حوزه نیز بانک ملی بیشترین تعداد صفمانده را دارد: ۷۶ هزار و ۲۵۳ نفر. هرچند این بانک ۶۰ هزار و ۴۳۹ فقره وام فرزند پرداخت کرده، اما شکاف بین تقاضا و پرداخت همچنان قابل توجه است. پس از آن، بانک رفاه کارگران با ۶۷ هزار و ۸۸۸ نفر در صف و تنها ۱۵ هزار و ۷۲۱ وام پرداختشده قرار دارد؛ اختلافی که فشار عملیاتی سنگینی را نشان میدهد.
اما باز هم نام بانک رسالت در میان کمکارترین بانکها دیده میشود. این بانک تنها ۲ هزار و ۳۷۱ فقره وام فرزندآوری پرداخت کرده، در حالی که ۲۱ هزار و ۶۷۲ نفر در صف منتظرند؛ یعنی حدود ۹ برابر تعداد پرداختشدهها. پست بانک نیز با ۳۵ هزار و ۲۴۲ نفر در صف و تنها ۸ هزار و ۵۰۱ وام پرداختشده عملکردی ضعیف داشته است.
در مجموع، دادههای رسمی نشان میدهد در پایان آبان ماه، یک میلیون و ۷۱ هزار و ۳۸۸ نفر در صف دریافت دو وام تکلیفی قرار داشتهاند. پرسش اصلی اینجاست: آیا چهار ماه پایانی سال فرصتی برای جبران این عقبماندگی فراهم میکند؟ و مهمتر، آیا بانک مرکزی برنامهای برای الزام یا تشویق بانکها به تسریع در پرداخت این وامها دارد؟ روند فعلی نشان میدهد بدون اصلاح ساختار تخصیص منابع و بازنگری در بار تکالیف، بعید است این صف میلیونی بهسادگی کاهش یابد.
∎