گروه فرهنگ دفاع‌پرس _ رسول حسنی ولاشجردی. سینمای ایران در طول بیش از صد سال حیات خود فیلمسازان بسیاری را به خود دیده است که هر کدام جایگاه ویژه خود را داشتند و دارند، از «خان‌بهادر اردشیر ایرانی» تا امروز فیلمسازان فراوانی وارد سینما شدند وآثار متعددی ساختند که با همه ادعای ایرانی بودنشان کمترین قرابت را با مفهوم ایرانی بودند. زنده یاد «هوشنک کاووسی» در مقابل این بیگانگی فیلم‌های ایرانی با ایرانی بودن اصطلاح «فیلمفارسی» را به کار برد، این دسته از آثار جز نام‌های ایرانی، زبان فارسی و شکل و شمایل آشنای وطنی بویی از ایرانی بودن نبرده بودند.

در سال‌های پایانی دهه چهل، چند فیلمساز مطرح مانند «علی حاتمی»، «ناصر تقوایی»، «داریوش مهرجویی»، «مسعود کیمیایی» و چند فیلمساز دیگر با ساخت آثاری، چون «حسن کچل»، «آرامش در حضور دیگران»، «گاو»، «قیصر» و... راهی برخلاف جریان مرسوم سینمای ایران پیش گرفتند که این آثار را باید جزئی از سرمایه‌های فرهنگی ایران بشمار آورد. در میان این نام‌ها بدون شک «علی حاتمی» به دلیل نوع نگاهش ایرانی‌ترین فیلمساز ایران است که نظیری ندارد. 

«علی حاتمی» در طول حیات هنری خود پانزده فیلم سینمایی و سه سریال تلویزیونی ساخت که همه آنها رنگ و بویی ایرانی داشتند که متاسفانه با در گذشت نابهنگام او در پانزده آذر ۱۳۷۵ از ساخته شدن آثار این فیلمساز ایرانی محروم شدیم. «علی حاتمی» نه تنها در فرم و محتوا که در تولید آثارش نیز کاملا ایرانی می‌اندیشید. او معتقد بود که سینمای ایرانی باید همه چیزش ایرانی باشد، اگر تجهیزات و ابزاری مورد نیاز است باید به دست هنرمند ایرانی ساخته شود. 

حاتمی برای ساختن سریال ماندگار «هزاردستان» این ضرورت را دید که شهرک سینمایی متناسب با نیاز کارگردانان ساخته شود که استاندارد‌های لازم را داشته باشد. به همین دلیل به ایتالیا رفت و از تجربه‌ها و داشته‌های هنرمندی مثل «اتللو فاوا» بهره بگیرد، اما فقط در بحث تئوری آن، اما برای ساخت شهرک مصر بود تا از جوانان هنرمند ایرانی استفاده کند و با آزمون و خطای بسیار و کوششی نزدیک به ده سال اولین شهرک سینمایی ایران را ساخت که به شهرک سینمایی غزالی مشهور شد. 

این نگاه عمیق او به مفهوم ایرانی بودن و ایرانی زیستن در نگاه کمتر فیلمسازی دیده می‌شود. حاتمی معتقد بود جوان ایرانی می‌تواند از عهده هر مشکلی برآید، سنگ بزرگ را علامت نزدن نمی‌دانست اگر نتوانیم با اهرم آن را تکان دهیم باید جرثقیل بسازیم. این نوع نگاه حاتمی نه فقط در حوزه سینما که اگر در همه حوزه‌های دیگر الگو قرار بگیرد می‌تواند حرکت‌های عظیمی بوجود بیاورد. «علی حاتمی» باور داشت برای رسیدن به قله‌های موفقیت نباید به امروز توجه داشت بلکه باید سال‌های دور و نسل‌های بعد را نیز به یاد داشت، هر چند که امروز به نتیجه دلخواه نرسیم مانند کشاورزی که درخت گردو می‌کارد. در واقع ما باید نگاهی به آینده داشته باشیم. 

سالروز درگذشت علی حاتمی بهانه‌ای است برای مرور اندیشه‌های فیلمسازی که ایرانی بودن و ایرانی ماندن را شرط مهم هنرمندی می‌دانست، ویژگی مهمی که بسیاری از فیلمسازان جوان امروزی فاقد آن است، فیلمسازانی که از ایرانی بودن گریزانند و ضدایرانی بودن را در آثار خود با تفاخر فریاد می‌زنند، اما این مخاطبان هستند که به راحتی آثار ضد ایرانی را با وجود جوایز رنگارنگ خارجی فراموش می‌کنند، اما هنوز مخاطبان آثار حاتمی مانند «هزاردستان»، «مادر»، «کمال‌الملک»، «دلشدگان» و... هستند، فیلمسازی که حتی یک جایزه خارجی دریافت نکرد، اما برای همیشه ماندگار است. 

انتهای پیا/ 161