به گزارش خبرنگار گروه استانهای خبرگزاری دانشجو، استان کهگیلویه و بویراحمد، سرزمینی در قلب زاگرس مرکزی و یکی از مهمترین استانهای جنوب غرب ایران، با منابع طبیعی غنی، ظرفیتهای صنعتی و جاذبههای گردشگری فراوان، در سالهای اخیر با بحرانهای متعددی مواجه شده است.
از آتشسوزیهای مکرر جنگلها و مراتع گرفته تا بحران مدیریت پسماند، ضعف زیرساختهای آموزشی و رکود واحدهای صنعتی، این استان با چالشهایی پیچیده روبهروست که آینده محیط زیست، اقتصاد و جامعه محلی را تهدید میکند.
آتشسوزیها بحران مداوم جنگلها و مراتع
طی چهار سال اخیر، بر اساس آمار رسمی اداره کل منابع طبیعی استان، ۲۵۶ فقره آتشسوزی رخ داده و بیش از ۶ هزار و ۱۱۵ هکتار از عرصههای طبیعی استان طعمه حریق شده است. این آمار، هشداری جدی برای محیط زیست، منابع آب، خاک و حتی معیشت مردم است.
کهگیلویه و بویراحمد با تراکم بالای پوشش جنگلی و صعبالعبور بودن مناطق مرتعی، در تابستانهای گرم و خشک یکی از استانهای مستعد آتشسوزی در زاگرس محسوب میشود. دمای هوا در فصل گرم سال از ۴۰ درجه فراتر میرود و برگهای خشک بلوط، سوختی آماده برای شعلهور شدن هستند.
عبدال دیانتینسب، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان در گفتگو با خبرنگار دانشجو، گفت: آتشسوزیها منشأ انسانی و طبیعی دارند، اما سهم عوامل انسانی بیشتر است، بیاحتیاطی گردشگران، اختلافات محلی و گاهی تعمد، از مهمترین دلایل حریق هستند برای پیشگیری، آموزش جوامع محلی و برگزاری جلسات کاهش معارضات در دستور کار است و با وجود این اقدامات، کمبود نیروی انسانی و تجهیزات مدرن بزرگترین مانع مقابله با حریقهاست.
استان با ۶۶۰ هزار هکتار جنگل و مرتع تنها چهار پاسگاه فعال دارد و ناوگان خودروهای حفاظتی فرسوده است. فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی استان میگوید: بر اساس استاندارد ملی، ما با کمبود ۷۳ نیروی انسانی مواجهیم و از ۱۹ خودرو شاسیدار تنها ۸ دستگاه فعال هستند.
مناطق پرخطر استان شامل جنگلهای کهگیلویه، گچساران و بویراحمد هستند که به دلیل تراکم بالای پوشش گیاهی و دسترسی دشوار، بیشترین آسیب را متحمل میشوند.
ایجاد ۶۰۰ کیلومتر آتشبر و برگزاری رزمایشهای دورهای، بخشی از اقدامات پیشگیرانه است، اما مشارکت جوامع محلی در مراحل اولیه اطفای حریق تعیینکننده بوده و ارتقای فرهنگ زیستمحیطی در کاهش بحران نقش مهمی دارد.
سد چمشیر توسعه اقتصادی یا تهدید اکولوژیکی؟
سد چمشیر گچساران، بهعنوان یکی از بزرگترین پروژههای سدسازی جنوب کشور، بر روی رودخانه زهره احداث شده و دارای ارتفاع ۱۵۱ تا ۱۵۵ متر و طول تاج حدود ۵۸۰ متر است.
ظرفیت مخزن آن بین ۱.۸ تا ۲.۳ میلیارد متر مکعب و نیروگاه آن دارای ظرفیت ۱۷۶ مگاوات است. میزان تولید برق سالانه سد چمشیر حدود ۴۸۲ گیگاواتساعت برآورد میشود.
مطالعات اولیه برای احداث سد از دهه ۱۳۷۰ آغاز شد و هدف اصلی آن، توسعه کشاورزی، تأمین آب شرب و صنعتی و جلوگیری از سیلابهای مخرب بود. عملیات اجرایی سد از اوایل دهه ۱۳۹۰ آغاز شد و در سال ۱۴۰۲ رسماً به بهرهبرداری رسید.
با وجود اهداف توسعهای، نگرانیهای زیستمحیطی پیرامون سد مطرح است. کارشناسان از احتمال شوری آب پاییندست به دلیل گنبدهای نمکی و تهدید زیستگاههای طبیعی منطقه هشدار دادهاند. برخی گونههای جانوری و گیاهی منطقه با احداث سد ممکن است زیستگاه خود را از دست دهند.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در واکنش به این نگرانیها گفت: سطح سد چمشیر از نظر مشکل خاصی واقعاً ندارد و آسیب جدی به محیط زیست وارد نمیشود، هرچند سازههای بزرگ بخشی از محیط طبیعی را تحت تأثیر قرار میدهند و با این حال، کارشناسان مستقل تأکید دارند که پایش دقیق کیفیت آب، پوشش گیاهی و مهاجرت حیاتوحش ضروری است.
از سوی دیگر، دولت و نمایندگان استان معتقدند سد چمشیر میتواند موتور توسعه اقتصادی جنوب کشور باشد.
ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم، رونق کشاورزی و گردشگری، و بازگشت زمینهای پاییندست به چرخه کشاورزی، از مزایای اقتصادی این پروژه است.
بحران زباله در یاسوج تهدید خاموش منابع آبی
سایت دفن زباله دوپشتهی دشتروم که سالهاست بدون کارخانه بازیافت فعال است، زبالههای شهری را جمعآوری میکند. شیرابههای حاصل از تجزیه زبالهها تهدید بالقوه برای سد شاهقاسم و منابع آب زیرزمینی محسوب میشوند.
دیانتی، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان میگوید: در حال حاضر شیرابهها به سد شاهقاسم نمیرسند، اما بارندگی شدید میتواند این خطر بالقوه را بالفعل کند.
مدیرعامل شرکت آب منطقهای نیز تأکید کرد: بررسیها تاکنون تغییر محسوس در شاخصهای بیولوژیکی و شیمیایی نشان نداده است، اما ضرورت راهاندازی کارخانه بازیافت و کنترل دقیق دفن زبالهها همچنان حیاتی است.
بحران زباله در یاسوج نمونهای از ضعف مدیریت پایدار است. نبود تفکیک زباله از مبدأ، دفن غیربهداشتی و عدم زیرساختهای مناسب، نه تنها آلودگی محیط زیست، بلکه هدررفت منابع و افزایش هزینههای عمومی را به همراه داشته است.
نظام آموزشی با مدارس فرسوده
استان کهگیلویه و بویراحمد با جمعیت دانشآموزی ۱۸۵ هزار نفر و بیش از ۴۰۰ مدرسه نیازمند بازسازی، با بحران آموزشی جدی روبهروست.
حدود ۴۰ درصد مدارس فرسوده و بیش از ۵۰۰ مدرسه فاقد سرویس بهداشتی استاندارد هستند. کمبود معلم متخصص، کلاسهای چندپایه و تجهیزات ناکافی، کیفیت آموزش را کاهش داده است.
محمد رمضانی، سرپرست معاونت پشتیبانی ادارهکل آموزش و پرورش استان میگوید: برای نوسازی مدارس و ایجاد فضای آموزشی مناسب، بیش از ۳ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است. کارشناسان معتقدند حل بحران آموزشی باید با نگاه ملی و سرمایهگذاری جدی انجام شود، زیرا آینده کشور با آموزش دانشآموزان در مناطق محروم ارتباط مستقیم دارد.
صنایع استان با ظرفیتهای عظیم، رکود گسترده
استان کهگیلویه و بویراحمد با منابع نفت و گاز، جنگلها و مراتع غنی، پتانسیل صنعتی بالایی دارد، اما ۹۰ واحد از ۲۸۰ واحد صنعتی ثبتشده غیرفعال یا نیمهفعال هستند، رکود صنایع موجب افزایش نرخ بیکاری و مهاجرت نیروی کار شده است.
با روی کار آمدن دولت سیزدهم، احیای صنایع راکد در دستور کار قرار گرفت، بیش از ۲۰ هزار میلیارد ریال سرمایهگذاری و ارائه تسهیلات بانکی برای واحدهای تولیدی انجام شد.
نمونه موفق، کارخانه قند یاسوج است که پس از ۱۶ سال تعطیلی، دوباره فعال شده و برای ۲۸۰ نفر ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم کرده است.
با وجود این اقدامات، فرسودگی تجهیزات، ضعف زیرساختها، کمبود مشوقهای مالی و محدودیت آموزش نیروی متخصص همچنان موانع اصلی توسعه صنعتی استان هستند.
بحران فرهنگی و تفریحی نبود سینما و سرگرمی برای جوانان
یکی دیگر از مشکلات جدی کهگیلویه و بویراحمد، کمبود زیرساختهای فرهنگی و تفریحی بهویژه در مرکز استان، شهر یاسوج، است.
این شهر با جمعیت قابل توجه، فاقد سینما فعال و مدرن است و جوانان و خانوادهها برای بهرهمندی از سرگرمیهای سالم و فرهنگی، ناچار به سفر به دیگر شهرها میشوند.
کارشناسان فرهنگی معتقدند که نبود سینما و سالنهای نمایش، فرصتهای اجتماعی و فرهنگی جوانان را محدود میکند و به مرور میتواند به کاهش نشاط اجتماعی، افزایش بیکاری و حتی بروز آسیبهای اجتماعی منجر شود.
علاوه بر سینما، نبود مراکز تفریحی، شهربازی، و فرهنگی مناسب موجب شده است که جوانان مرکز استان دسترسی محدودی به فعالیتهای سالم و اوقات فراغت مفید داشته باشند.
و اما ضرورت اقدامات فوری
کهگیلویه و بویراحمد استانی غنی در منابع طبیعی و انسانی است، اما بحرانهای محیط زیست، مدیریت پسماند، آموزش، صنایع و امکانات فرهنگی و تفریحی آینده استان را تهدید میکند.
تصمیمات امروز، آینده زاگرس و مردم استان را رقم خواهد زد و همت ملی و سرمایهگذاری پایدار تنها راه حفاظت از منابع طبیعی و توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کهگیلویه و بویراحمد است.