افزایش قیمت تخممرغ در هفتههای اخیر، این کالای پروتئینی پایه را به یکی از بحثبرانگیزترین اقلام غذایی در بازار ایران تبدیل کرده است. بر اساس بررسیهای میدانی، قیمت شانه ۳۰ عددی تخممرغ، اکنون در بسیاری از نقاط کشور از مرز ۲۵۰ هزار تومان عبور کرده است. این جهش قیمتی که فاصله معناداری با نرخ مصوب ۱۸۴ هزار تومانی دارد، از نگاه فعالان صنعت، نتیجه همزمان فشارهای ساختاری، ناکارآمدی توزیع، نوسانات ارزی و تغییرات فصلی در تولید است.
مرغداران در ماههای گذشته با کمبود و گرانی شدید نهادههای اصلی همچون ذرت و کنجاله سویا مواجه بودهاند. این نهادهها که سهم عمدهای در هزینه تولید تخممرغ دارند، یا با تأخیر در سامانههای دولتی عرضه شدهاند یا اصلاً بهدست تولیدکنندگان نرسیدهاند؛ همین امر آنها را به خرید نهاده از بازار آزاد با قیمتهای چندبرابری مجبور کرده است.
در کنار این مشکل زیرساختی، نوسانات نرخ ارز نیز فشار مضاعفی بر تولید وارد کرده است. بخش مهمی از نهادههای وارداتی است و تورم عمومی، هزینه حملونقل، نگهداری، انرژی و دستمزد را به شکل قابل توجهی افزایش داده است. در چنین شرایطی، تولیدکنندگان میگویند قیمت واقعی تمامشده تخممرغ با نرخهای مصوب دولت همخوانی ندارد و اختلاف میان قیمت تمامشده و نرخ مصوب به سود دلالان و واسطهها ختم شده است.
گزارشهای میدانی از سطح شهر نیز این شکاف قیمت را تأیید میکند. مشاهدات خبرنگار ایسنا در تهران، نشان میدهد تخممرغ بهصورت دانهای بین ۷ تا ۹ هزار تومان عرضه میشود و فروشندگان اعلام کردهاند «قیمت هر بار که بار جدید میآید بالا میرود و هیچکس نمیداند سقف این افزایش کجاست. بسیاری از فروشندگان علت اوجگیری قیمت را «کاهش عرضه» و «بیثباتی بازار» عنوان میکنند.
از سوی دیگر، کارشناسان صنعت طیور به یک عامل فصلی نیز اشاره میکنند: کاهش طبیعی تولید در فصل سرما. با کوتاه شدن روزها و افت دمای محیط، تخمگذاری مرغها کاهش مییابد و این روند در سالهای مختلف تکرار شده است. ترکیب این کاهش عرضه با افزایش هزینه تولید، زمینه جهش نرخ را تشدید کرده است.
پیامد این وضعیت، فشار معیشتی مستقیم بر خانوارهاست. تخممرغ که تا همین یک سال پیش در سبد پروتئینی خانوادههای کمدرآمد نقش کلیدی داشت، امروز در گزارشهای اقتصادی «کالایی نسبتاً لوکس» توصیف میشود. کارشناسان تغذیه هشدار میدهند که کاهش دسترسی به پروتئین ارزان میتواند پیامدهای نگرانکنندهای برای امنیت غذایی خانوادهها ایجاد کند و آنها را به مصرف غذاهای کمارزشتر از نظر تغذیهای سوق دهد.
با وجود این شرایط، مسئولان وزارت جهاد کشاورزی اعلام کردهاند که برنامههایی برای ساماندهی بازار در دست اجراست. از جمله این برنامهها تأمین فوری نهادهها، افزایش نظارت بر زنجیره توزیع و گسترش بستهبندی شفاف و شناسنامهدار تخممرغ عنوان شده است. اقتصاددانان نیز بر ضرورت اصلاح ساختار توزیع و کاهش نقش واسطهها در بازار تاکید دارند و معتقدند تنها در صورت کاهش هزینه تولید و ایجاد شفافیت در توزیع است که میتوان به بازگشت نسبی قیمتها امیدوار بود.
در مجموع، مجموعهای از عوامل اقتصادی، مدیریتی و فصلی دستبهدست هم دادهاند تا تخممرغ به یکی از پرچالشترین کالاهای خوراکی ماههای اخیر تبدیل شود. اگر بنبست نهادهها برطرف نشود، نظارت بازار جدیتر نشود و ساختار توزیع اصلاح نگردد، روند افزایشی قیمت احتمالاً ادامه خواهد داشت؛ مسألهای که میتواند تأثیر عمیقی بر سفره خانوارهای ایرانی بگذارد.
محمد مرادی- مدیرعامل اتحادیه مرکزی مرغداران میهن- در گفتوگو با ایسنا درباره دلایل افزایش اخیر قیمت تخممرغ اظهار کرد: قیمت تخممرغ غیرمنطقی بالا نرفته است. در نیمه نخست سال، تولیدکنندگان در برخی مقاطع تا ۷۰ الی ۸۰ درصد و بهطور میانگین ۵۰ درصد زیر قیمت تمامشده محصول خود را عرضه میکردند. همین موضوع سبب شده اکنون تصور شود قیمتها ناگهان افزایش یافته، در حالی که بهای تمامشده همان زمان نیز بسیار بالاتر بود.
افزایش قیمت، تنها ۱۰ درصد بالاتر از بهای تمامشده قبلی
مرادی توضیح داد: در تابستان قیمت تمامشده هر کیلو تخممرغ حدود ۸۰ هزار تومان بود. امروز اگر قیمت به حدود ۸۸ هزار تومان رسیده، تنها حدود ۱۰ درصد بالاتر از بهای تمامشده قبلی است. البته اگر قیمتها را بر اساس نرخ فعلی نهادهها محاسبه کنیم، بهای تمامشده بسیار بالاتر خواهد بود.
وی تأکید کرد: مشکلات تأمین نهاده، همچنان مهمترین عامل نگرانی تولیدکنندگان است و این بینظمی اگر ادامه پیدا کند، ممکن است فاجعه رقم بخورد.
وعدههای دولت درباره نهادهها هنوز اثر ملموسی نداشته
مدیرعامل اتحادیه مرکزی مرغداران میهن در پاسخ به پرسشی درباره وعده وزیر جهاد کشاورزی و رئیسجمهور برای تأمین بهموقع نهادهها، گفت: اقداماتی انجام شده، اما تأثیر عملی و ملموسی برای تولیدکننده نداشته است. حتی اگر تأمین ارز و سایر اقدامات بهدرستی انجام شده باشد، باز هم زمان میبرد تا بازار به شرایط عادی برگردد. امروز که صحبت میکنیم، شرایط همچنان مناسب نیست.
تولید روزانه ۳۵۰۰ تن؛ نگرانی از خروج گلهها
مرادی میزان تولید فعلی را حدود ۳۵۰۰ تن در روز اعلام کرد و افزود: تولید کشور فعلاً مکفی است، اما تداوم بینظمی در تأمین نهاده میتواند منجر به خروج گلهها از چرخه تولید شود. این موضوع برای کشور بسیار خطرناک خواهد بود.
کیفیت تخممرغ ایرانی مشکلی ندارد؛ صادرات متوقف شد
او درباره مباحث مطرحشده پیرامون کیفیت تخممرغ ایرانی و کاهش صادرات نیز گفت: کیفیت تخممرغ ایرانی هیچ مشکلی ندارد و تخممرغی که در داخل عرضه میشود با نمونه صادراتی تفاوتی ندارد جز در بستهبندی. ما حتی بازارهای جدیدی بهدست آوردهایم، اما فعلاً با توجه به شرایط داخلی صادرات را متوقف کردهایم.
قیمتگذاری دستوری راهحل نیست
مرادی در واکنش به طرح موضوع قیمتگذاری دستوری تأکید کرد: قیمتگذاری دستوری در هیچ زمانی موفق نبوده و همه دنیا به این نتیجه رسیدهاند که این روش اشتباه است. بازار باید بر اساس عرضه و تقاضا تنظیم شود. در شرایط فعلی که تولیدکننده سه ماه است با کمبود نهاده دست به گریبان است و پیش از آن نیز ماهها زیان داده، هرگونه قیمتگذاری دستوری میتواند او را مجبور به حذف گله کند.
مدیرعامل اتحادیه مرکزی مرغداران میهن در پایان تصریح کرد: حذف گله به معنای تهدید جدی تولید ملی است. باید از هرگونه تصمیم هیجانی و احساسی که میتواند تداوم تولید را به خطر بیندازد، پرهیز کرد.