به گزارش رکنا، ناصرالدین شاه قاجار در یادداشتهای روزانه خود در تاریخ پنجشنبه ۷ رمضان سال ۱۲۸۷ هجری قمری (برابر با ۱۰ آذر ۱۲۴۹ شمسی)، شرحی از سفر خود به شهر کربلا نگاشته است. وی در این خاطرات عنوان میکند که تصمیم داشته از جِسر مسیب عبور نکند. به همین دلیل، از یک کشتی بخار کوچک استفاده کردند که در آن چند نفر از افراد عثمانی و یک انگلیسی مسئول چرخهای کشتی حضور داشتند. شرایط کشتی مطلوب نبود؛ بوی ناخوشایندی به مشام میرسید و سرعت حرکت بسیار کم بود. پس از گذشت یک ربع، کشتی کوچک از کنار حرم عبور کرد، اما ناصرالدینشاه از این حرکت ناراضی بود.
سپس کشتی بزرگتری به نام "فرات" به کار گرفته شد؛ این کشتی وضعیت بهتری داشت، تازهتر بود و توسط یک کپیتان انگلیسی هدایت میشد. اما در ادامه مسیر، کشتی به گل نشست و این موضوع باعث اتلاف زمان شد. پس از تلاشهایی برای رفع مشکل، گروه موفق شد به سمت دیگر رودخانه رفته و سفر خود را با اسب ادامه دهد.
گذر از شنزارها و ورود به کربلا
ناصرالدینشاه در خاطرات خود اشارهای به وضعیت رودخانه فرات داشت. برخی نقاط رودخانه گود بودند و برخی دیگر عمق زیادی نداشتند. در ادامه، پس از عبور از کاروانسرایی و منطقه مسیب، وی با کالسکه به سوی مغرب حرکت کرد. هنگام عبور از پل نهر حسینیه که به شهر کربلا متصل میشد، شاه اشاره کرد که این پل با هدف هدایت آب از رودخانه به نهرها توسط سلطان سلیمان ساخته شده است. صحرایی که شاه از آن عبور کرد، حالتی دلگیر و غمگین داشت و تپههای متعدد و بوتههای گز آن را پر کرده بود.
در مسیر حرکت، ناصرالدینشاه توقفی کوتاه داشت برای ناهار و گرفتن وضو. سپس همچنان به سفرش ادامه داد تا به باغات نخلستان کربلا رسید. در نزدیکی شهر، مقبره عون پسر حضرت زینب را زیارت کرد که در همان منطقه به شهادت رسیده بود. شاه اشاره کرد که مسیر زواری که به کربلا میآیند از این راه نیست و از ترس عربها، مقبره عون مورد توجه زائران قرار نمیگیرد.
ورود به کربلا و زیارت حرم سیدالشهدا
ناصرالدینشاه پس از عبور از شنزارها، توقفی داشت برای تجدید وضو و پس از آن به کمک کالسکه به سمت کربلا حرکت کرد. میرزاحسن، کلیددار حرم سیدالشهدا، به استقبال آمد و زیارتنامهای خواند که کیفیت آن چندان مورد رضایت شاه نبود. با ورود به شهر، شاه از ازدحام جمعیت، از جمله زنها و مردهای ایرانی، عرب، هندی و عثمانی میان راه شگفتزده شد. پس از گذر از دروازه نجف، وارد محلی شد که خانهها به صورت فشرده و کوچهها بسیار تنگ ساخته شده بودند.
شاه در صحن حرم حضرت سیدالشهدا حضور یافت و به انجام نماز ظهر و عصر مشغول شد. وی همچنین اشارهای به بازدید از ضریح حضرت علیاکبر و دیگر شهدای کربلا داشت و از قرار گرفتن قبور آنها در گنبد خبر داد. در ادامه، زیارت حرم حضرت عباس نیز انجام شد که به بازدید از صحن وسیع و گنبد بلند آن نیز اشاره شد.
مشاهدات مربوط به کربلا و بازگشت از زیارت
گزارشات شاه درباره حضور جمعیت زیاد در کوچههای تنگ کربلا و مشکلات عبور به دلیل ازدحام نشاندهنده شور و هیجان مردم بوده است. پس از بازدید از زیارتگاهها، به اردوگاه نزدیک شهر نجف برگشتند و شب را با حضور همراهان به استراحت گذراندند.
در بخشی از خاطرات، ناصرالدینشاه به حضور زینبباجیها و دیگر زنان همراه، همچنین شخصی هندی اشاره کرده که پیشتر به اسارت نیروهای ایرانی درآمده بود و در این سفر حضور داشتند.
منبع
منبع این خاطرات کتابی تحت عنوان "روزنامه خاطرات ناصرالدینشاه قاجار" است که به گردآوری و پژوهش مجید عبدامین منتشر شده و چاپ اول آن در زمستان سال ۱۳۹۸ صورت گرفته است.