به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، روز جهانی افراد دارای معلولیت در سوم دسامبر ۲۰۲۵ با شعار «ترویج جوامع معلولیتپذیر برای پیشبرد پیشرفت اجتماعی» برگزار خواهد شد. این روز یادآور چالشهایی است که افراد دارای معلولیت و خانوادههایشان در سراسر جهان با آن روبهرو هستند؛ از جمله احتمال بالاتر زندگی در فقر، تبعیض در بازار کار و دستمزد پایینتر، حضور پررنگ در بخش غیررسمی اقتصاد و پوشش ناکافی نظامهای حمایت اجتماعی که هزینههای اضافی ناشی از معلولیت را در نظر نمیگیرد و بسیاری از افراد را از دسترسی به حمایتهای رسمی محروم میسازد.
تجربه بسیاری از افراد دارای معلولیت در نظامهای مراقبتی همچنان با نادیده گرفتن کرامت، استقلال و حق انتخاب آنان همراه است و نشان میدهد ادغام کامل این گروهها در جوامع شهری هنوز بهطور کامل محقق نشده است. سازمان ملل تأکید دارد که سه محور اصلی توسعه اجتماعی یعنی فقرزدایی، ارتقای اشتغال شایسته و ادغام اجتماعی، تنها زمانی بهطور همزمان قابل تحقق هستند که محیطی توانمند و فراگیر ایجاد شود. در این میان، حضور افراد دارای معلولیت نهتنها بهعنوان ذینفع، بلکه بهعنوان عاملان تغییر اجتماعی ضروری است.
راهبرد سازمان ملل برای شمول افراد دارای معلولیت از سال ۲۰۱۹ تاکنون بهعنوان چهارچوبی برای پیشرفت پایدار و تحولآفرین در زمینه معلولیتپذیری تدوین و دنبال شده است و بر تحقق کامل حقوق انسانی افراد دارای معلولیت بهعنوان بخشی جداییناپذیر از حقوق بشر تأکید میکند. دبیرکل سازمان ملل در سال جاری ششمین گزارش خود درباره اجرای این راهبرد را ارائه کرده است که دستاوردهای ۶ سال گذشته را مرور میکند و اولویتهای آینده را برای شتاببخشی به تغییرات سیستماتیک مشخص میسازد.
مراسم بزرگداشت این روز قرار است بهصورت مجازی در مقر سازمان ملل در نیویورک برگزار شود و رهبران کشورها، فعالان حوزه معلولیت و جوانان درباره راهکارهای عملی برای تحقق جوامع معلولیتپذیر و پیشرفت اجتماعی به بحث و تبادل نظر خواهند پرداخت و شهرهایی را مورد تقدیر قرار میدهند که بیشترین همسویی را با این راهبرد دارند.
بارسلونا؛ شهر بدون مانع در قلب اروپا
بارسلونا طی سالهای اخیر بهعنوان یکی از پیشگامان اروپا در حوزه دسترسپذیری شناخته شده و «جایزه شهر دسترسپذیر اروپا» را دریافت کرده است. این جایزه از سوی کمیسیون اروپا هر سال به شهرهایی اعطا میشود که بیشترین پیشرفت را در زمینه دسترسپذیری برای افراد دارای معلولیت و سالمندان داشتهاند. هدف این جایزه تشویق شهرها به ایجاد محیطهای شهری فراگیر است که در آنها حملونقل عمومی، ساختمانها، فضاهای عمومی، خدمات دیجیتال و فرهنگی برای همه شهروندان صرفنظر از شرایط جسمی یا سنی قابل استفاده باشند.
بر اساس «طرح جامع دسترسپذیری بارسلونا ۲۰۱۸–۲۰۲۶»، بیش از ۱۱۰۰ کیلومتر خیابان در ۶۹ محله با استفاده از ۱۷۰ هزار شاخص دسترسپذیری مورد ارزیابی قرار گرفتهاند. نتایج نشان میدهد که بیش از ۹۰ درصد ایستگاههای مترو و اتوبوسهای شهری مجهز به رمپ، آسانسور و سیستمهای صوتی و تصویری هستند. در حوزه فرهنگی، بیش از ۷۰ درصد موزهها و تئاترهای شهر خدمات ترجمه زبان اشاره و توضیحات صوتی برای نابینایان ارائه میدهند.
دفتر «دسترسپذیری دیجیتال» شهرداری بارسلونا، بیش از ۸۰ درصد وبسایتهای عمومی را مطابق با «دستورالعملهای دسترسپذیری محتوای وب(WCAG)» بازطراحی کرده است. هدف این استاندار این است که وبسایتها و اپلیکیشنها برای همه افراد، از جمله نابینایان، ناشنواها، افراد دارای محدودیت حرکتی یا شناختی، قابل استفاده باشند.
بارسلونا طی سالهای اخیر سیاستهای نوآورانهای را برای ارتقای عدالت اجتماعی و افزایش فرصتهای شغلی افراد دارای معلولیت به اجرا گذاشته است. یکی از مهمترین این اقدامات، ارائه مشوقهای مالیاتی به شرکتها و کارفرمایانی است که نیروی کار معلول استخدام میکنند. این سیاست منجر به کاهش هزینههای اضافی ناشی از ایجاد محیطهای کاری دسترسپذیر برای کارفرمایان میشود و انگیزه بیشتری برای جذب نیروی انسانی از میان افراد دارای معلولیت ایجاد میکند. بر اساس گزارشهای شهرداری، اجرای این طرح موجب شده است نرخ اشتغال افراد معلول در بارسلونا طی چند سال گذشته ۱۵ درصد افزایش پیدا کند.
بارسلونا با ترکیب این مشوقها با برنامههای آموزشی و کارآفرینی، شرایطی فراهم کرده است که افراد دارای معلولیت نهتنها بهعنوان کارکنان، بلکه بهعنوان کارآفرینان فعال در اقتصاد شهری حضور داشته باشند. این رویکرد جامع بارسلونا نشان میدهد که سیاستهای مالیاتی هدفمند میتوانند بهطور ملموس بر ادغام اجتماعی و اقتصادی افراد دارای معلولیت اثرگذار باشند. بارسلونا با اجرای این اقدامات به یکی از شهرهای نزدیک به تحقق کامل اهداف راهبرد سازمان ملل برای شمول افراد دارای معلولیت تبدیل شده است.
استکهلم؛ عدالت اجتماعی با فناوریهای کمکی
استکهلم یکی از موفقترین شهرهای اسکاندیناوی در زمینه ادغام اجتماعی افراد دارای معلولیت است. این شهر با اجرای سیاستهای جامع در حوزه حملونقل، مسکن، اشتغال و فناوریهای کمکی توانسته است جایگاه خود را بهعنوان الگویی اروپایی تثبیت کند. دولت محلی استکهلم در چهارچوب «برنامه ملی دسترسپذیری سوئد» سرمایهگذاریهای گستردهای انجام داده و بیش از ۹۵ درصد ایستگاههای حملونقل عمومی را به امکاناتی همچون آسانسور، رمپ و سیستمهای صوتی و تصویری مجهز کرده است. اتوبوسها و ترامواهای شهری نیز به فناوریهای کمکی مجهز هستند تا افراد نابینا و ناشنوا بتوانند بهراحتی از خدمات عمومی استفاده کنند.
پروژه «مسکن دسترسپذیر استکهلم» بیش از ۵۰۰۰ واحد مسکونی را مطابق با نیازهای افراد دارای معلولیت بازسازی کرده است. هدف اصلی این پروژه، ایجاد خانههایی بود که از نظر طراحی داخلی، ورودیها، آسانسورها، سرویسها و امکانات روزمره با استانداردهای جهانی دسترسپذیری هماهنگ باشند تا افراد دارای محدودیت حرکتی یا سایر معلولیتها بتوانند با استقلال و کیفیت زندگی بالاتر در آنها سکونت داشته باشند.
«برنامه بازار کار فراگیر» با ارائه آموزشهای تخصصی، مشاوره شغلی و حمایت مالی به کارفرمایان، بیش از ۱۰ هزار فرصت شغلی جدید برای افراد معلول ایجاد کرده است تا تبعیض در بازار کار کاهش پیدا کند و افراد دارای معلولیت بتوانند بهطور کامل در فعالیتهای اقتصادی مشارکت داشته باشد. بر اساس گزارشهای رسمی، نرخ اشتغال افراد دارای معلولیت در سوئد به حدود ۵۲ درصد رسیده که بالاتر از میانگین اتحادیه اروپا است و بخش مهمی از این موفقیت به سیاستهای استکهلم نسبت داده میشود.
استکهلم سرمایهگذاری قابل توجهی در فناوریهای کمکی انجام داده است. نرمافزارهای خوانش صفحه برای نابینایان، دستگاههای ارتباطی برای ناشنواها و ابزارهای هوشمند برای افراد دارای محدودیت حرکتی در سراسر شهر در دسترس قرار گرفتهاند. افزون بر این، شهرداری با ایجاد پلتفرمهای دیجیتال مشارکت شهروندی، افراد دارای معلولیت را در فرایند تصمیمگیری شهری دخیل کرده است تا صدای آنان در سیاستگذاریها شنیده شود. استکهلم نهتنها به استانداردهای راهبرد سازمان ملل برای شمول افراد دارای معلولیت پایبند است، بلکه آنها را به بخشی از سیاستهای کلان عدالت اجتماعی و توسعه پایدار خود تبدیل کرده است.
تورنتو؛ نقشه راه جامع برای شهر فراگیر
تورنتو در سال ۲۰۲۵ سندی پنجساله با عنوان «برنامه اقدام برای شمول افراد دارای معلولیت ۲۰۲۵–۲۰۲۹» منتشر کرد که بهطور رسمی تعهد میدهد همه موانع مرتبط با معلولیت و دسترسپذیری در فعالیتهای شهری شناسایی و حذف شوند و از ایجاد دوباره آنها جلوگیری شود. این سند بخشی از وظایف قانونی شهر تحت «قانون دسترسپذیری برای افراد معلول انتاریو» است و هر پنج سال بازنگری میشود.
در این برنامه، شهرداری تورنتو مجموعهای از اقدامات مشخص را در حوزههای مختلف پیشبینی کرده است. از جمله ایجاد ساختارهای مدیریتی برای نظارت بر اجرای سیاستهای دسترسپذیری، تخصیص منابع مالی و قراردادی برای پروژههای مرتبط، آموزش کارکنان شهری برای ارتقای آگاهی و توانمندی در حوزه معلولیت و تضمین فرصتهای شغلی برابر برای افراد دارای معلولیت در استخدامهای شهری. بر اساس این برنامه، خدمات عمومی باید بهگونهای ارائه شوند که همه شهروندان بتوانند بهطور برابر از آنها بهرهمند شوند. در بخش فناوری، وبسایتها و سامانههای دیجیتال شهری مطابق با استانداردهای بینالمللی دسترسپذیری محتوای وب بازطراحی میشوند تا برای نابینایان، ناشنواها و افراد دارای محدودیت حرکتی یا شناختی قابل استفاده باشند.
تورنتو با اجرای این برنامه نهتنها به تعهدات قانونی خود عمل میکند، بلکه گامی مهم در جهت تحقق اهداف راهبرد سازمان ملل برای شمول افراد دارای معلولیت برمیدارد. این شهر قصد دارد با اقدامات مشخص در حوزه اشتغال، خدمات عمومی و فناوریهای دیجیتال، الگویی برای سایر شهرهای کانادا و جهان در زمینه عدالت اجتماعی و دسترسپذیری باشد.
سانفرانسیسکو؛ پیشگام حقوق مدنی و دسترسپذیری
سانفرانسیسکو سالهاست بهعنوان یکی از شهرهای پیشروی ایالات متحده در حوزه حقوق مدنی و دسترسپذیری شناخته میشود. «دفتر معلولیت و دسترسپذیری» که زیرمجموعه اداره خدمات معلولیت و سالمندی است، مسئولیت اجرای سیاستهای جامع در این حوزه را بر عهده دارد. این دفتر به شهروندان کمک میکند تا به خدمات شهری، ساختمانهای عمومی و برنامههای اجتماعی دسترسی برابر داشته باشند و در صورت وجود موانع، امکان ثبت شکایت بر اساس قانون آمریکاییهای دارای معلولیت (ADA) فراهم است.
بر اساس خلاصه آمار سالانه معلولیت ۲۰۲۵، نرخ اشتغال افراد معلول در سانفرانسیسکو به ۴۵ درصد رسیده که بالاتر از میانگین ایالات متحده است. سیستم حملونقل عمومی و اتوبوسهای شهری بیش از ۹۰ درصد ایستگاهها را با آسانسور و رمپ تجهیز کردهاند. سازمان حملونقل سانفرانسیسکو راهنمای ویژهای برای افراد معلول و سالمندان منتشر کرده است تا دسترسی آنان به ایستگاهها و وسایل نقلیه عمومی تسهیل شود. پروژههای «فناوری دسترسپذیر» بیش از ۷۰ درصد خدمات دیجیتال شهری را مطابق با استانداردهای دسترسپذیری محتوای وب بازطراحی کردهاند.
بیش از ۲۰ هزار خانواده افراد معلول از کمکهای مالی و خدمات مشاورهای بهرهمند شدهاند. سالانه بیش از ۵۰۰ رویداد فرهنگی با مشارکت افراد معلول برگزار میشود که نشان میدهد سانفرانسیسکو الگویی موفق در اجرای راهبرد سازمان ملل برای جوامع معلولیتپذیر است.
سئول؛ شهر هوشمند و بدون مانع در آسیا
سئول در سال ۲۰۲۵ اعلام کرد بیش از ۱.۷۶ تریلیون وون کره (حدود ۱.۳ میلیارد دلار) برای ارتقای رفاه افراد دارای معلولیت سرمایهگذاری خواهد کرد. بخش مهمی از این بودجه، شامل ۶۹۷.۹ میلیارد وون برای کمکهزینههای حمایتی و بیش از ۱۳۲ میلیارد وون افزایش سالانه نسبت به سالهای گذشته است. هدف اصلی این برنامه آن است که افراد دارای معلولیت شدید بتوانند به خدمات مراقبتی دسترسی پایدار داشته باشند و حمایت لازم از سوی کارگران پشتیبان دریافت کنند.
یارانههای حملونقل عمومی همچون تخفیف در کرایه اتوبوسها برای افراد معلول اجرا شده و پروژههایی نظیر توسعه «کیوسکهای بدون مانع» و ارتقای خدمات تماس رفاهی، کیفیت زندگی این گروه را بهطور ملموس بهبود بخشیدهاند. بر اساس شاخص فراگیری سئول، سطح رضایت افراد معلول از خدمات شهری در سال ۲۰۲۵ به بیش از ۷۵ درصد رسیده است که نشاندهنده موفقیت سیاستهای جامع سئول در این حوزه است.
شهرداری سئول علاوه بر این سرمایهگذاریها، توجه ویژهای به حوزه گردشگری فراگیر دارد. «مرکز گردشگری دسترسپذیر دانوریم» با همکاری سازمان گردشگری شهر، راهاندازی شده است و خدمات مشاوره، اطلاعات جامع درباره دسترسپذیری جاذبههای گردشگری و وسایل نقلیه ویژه مجهز به بالابر ویلچر را ارائه میدهد. این مرکز همچنین امکان اجاره ابزارهای کمکی همچون ویلچر برقی و ارائه نقشههای هوشمند برای مسیرهای بدون مانع را فراهم کرده است.
هدف اصلی این برنامهها آن است که همه افراد از معلولان و سالمندان گرفته تا زنان باردار و خانوادههای دارای کودک خردسال بتوانند بدون محدودیت در شهر گردش کنند و از امکانات فرهنگی و تفریحی بهرهمند شوند. سئول با اجرای این سیاستها خود را بهعنوان یکی از شهرهای پیشروی آسیا در زمینه شهر بدون مانع و گردشگری فراگیر معرفی کرده و نشان داده است که دسترسپذیری نهتنها یک الزام اجتماعی، بلکه بخشی جداییناپذیر از راهبرد توسعه پایدار شهری است.
