به گزارش خبرگزاری آنا، با گذشت بیش از دو سال از آغاز جنگ اوکراین، تحولات میدانی و دیپلماتیک نشان میدهد که پایان این مناقشه پیچیده، فراتر از صرف توافق سیاسی یا نظامی است. کارشناسان معتقدند که هرگونه راهحل سطحی، بدون در نظر گرفتن تضمینهای چندجانبه، نقش اروپا و توان بازدارندگی اوکراین، نمیتواند ثبات و امنیت پایدار ایجاد کند و طرحهای فعلی، حتی اگر به ظاهر مصالحهای ارائه دهند، در واقع تنها میتوانند یک «وقفه تاکتیکی» به حساب بیایند.
«عابد اکبری» کارشناس مسائل بینالملل، در گفتوگو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری آنا، با اشاره به تلاشهای رئیسجمهو آمریکا، دونالد ترامپ، برای پایان دادن به جنگ اوکراین، درباره پذیرش واگذاری اراضی از سوی دولت کییف اظهار کرد: این اقدام بسیار دور از ذهن است و پیامدهای سیاسی، امنیتی و نمادین عمیقی دارد.
به گفته او، در بعد داخلی، هر دولتی در کییف که به چنین واگذاری تن دهد، مشروعیت داخلی خود را از دست میدهد و با شکافهای اجتماعی روبهرو میشود. از نگاه اوکراینیها، واگذاری بدون تضمینهای امنیتی روشن، الزامآور و چندجانبه، کشور را در برابر فشارهای آینده بسیار آسیبپذیر میکند؛ بنابراین حتی بررسی چنین پیشنهادی، مشروط به ارائه بستهای از تضمینها، منابع بازسازی و حمایتهای نظامی ـ اقتصادی چندلایه است؛ امری که تاکنون در طرحهای موجود دیده نشده است و ماهیت طرحی هم که روز گذشته، «استیو ویتکاف» نماینده ویژه آمریکا، در دیدار با «ولادیمیر پوتین» سکاندار کرملین، به او تحویل داد، مشخص نیست.
مسیر ناتو؛ پیروزی راهبردی روسیه
اکبری درباره مسیر عضویت اوکراین در ناتو گفت: انصراف رسمی یا ضمنی کییف از این مسیر، بدون تردید یک دستاورد راهبردی برای طرف مقابل، یعنی روسیه، محسوب میشود. بیش از دو دهه، جلوگیری از گسترش ناتو به شرق یکی از اهداف کلیدی سیاست امنیتی روسیه بوده و مسدود شدن این مسیر، از منظر ژئوپلیتیک یک پیروزی مهم است. البته شدت و عمق این موفقیت وابسته به میزان تضمینها و بازسازی نظامی ـ صنعتی اوکراین است، اما در منطق رقابت قدرتهای بزرگ، حذف یک کشور کلیدی از ساختار ناتو، بدون شک یک موفقیت راهبردی محسوب میشود.
تضمینهای امنیتی؛ نیاز به رویکرد چندجانبه
وی درباره تضمینهای امنیتی ارائهشده از سوی آمریکا و روسیه توضیح داد: این تضمینها به تنهایی پاسخگوی دغدغههای ادعایی کشورهای اروپایی، بهویژه اعضای شرقی مانند لهستان، رومانی و کشورهای بالتیک نخواهد بود.
مسئله این است که اروپا به ترتیباتی اعتماد دارد که چندجانبه باشند، نهادهای اروپایی و ناتو در آن نقش مستقیم داشته باشند و سازوکار اجرای شفاف و الزامآور فراهم شود. توافقهایی که خارج از چارچوب نهادی اروپا یا صرفاً بر وعدههای سیاسی استوار باشند، تنها میتواند نگرانیها را بهصورت نسبی کاهش دهد و نه رفع کامل آن.
سناریوهای محتمل در صورت عدم توافق
کارشناس مسائل بینالملل همچنین به سناریوهای احتمالی در صورت شکست توافق اشاره کرد و گفت: اول، ادامه جنگ در قالب نبرد فرسایشی که هزینههای سیاسی، اقتصادی و انسانی سنگینی برای آمریکا و اروپا دارد و هیچیک از طرفین را به نقطه پایان نمیرساند.
دوم، تشدید محدود درگیریها، شامل حملات موشکی، پهپادی یا عملیات محدود زمینی که ممکن است واکنشهای سختتر و ریسکپذیری بیشتری از سوی غرب ایجاد کند.
سوم، گسترش عرضی تهدید؛ نه لزوماً جنگ تمامعیار در خاک اروپا، بلکه افزایش حملات سایبری، تهدید زیرساختهای انرژی، بیثباتی در دریای سیاه و فشار بر مناطق آسیبپذیرتر مانند مولداوی.
چهارم، انجماد درگیری مشابه دوره پس از ۲۰۱۴؛ وضعیتی که در آن جنگ پایان نمییابد و مرزها سیال و پرریسک باقی میماند و اروپا در آستانه یک بحران دائمی قرار میگیرد.
صلح پیشنهادی؛ تنها یک «وقفه تاکتیکی»
این کارشناس مسائل بینالملل درباره قابلیت پایداری صلح در چارچوب پیشنهادات موجود توضیح داد: ترتیباتی که بر پایه عدمتعادل قدرت، ابهام در ضمانتها و تضعیف موقعیت اوکراین طراحی شود، نمیتواند بازدارندگی لازم ایجاد کند. اگر مکانیزمهای نظارتی، ضمانتهای اجرایی، نقش فعال اروپا و تقویت ساختاری اوکراین در توافق لحاظ نشود، هرگونه صلح تنها یک «وقفه تاکتیکی» خواهد بود و نه یک تحول پایدار. تجربه تاریخی نشان داده است که اگر توافقات امنیتی بیش از حد بر فرض «نیت خوب» استوار باشند و نه بر «توان بازدارندگی»، احتمال بازگشت تنش بالا میرود؛ بنابراین صلح بدون این سازوکارها از ثبات کافی برای جلوگیری از درگیریهای آینده برخوردار نخواهد بود.
اکبری در پایان تأکید کرد: مسئله این است که از نظر اوکراین تنها زمانی امکان بررسی پیشنهادات واگذاری اراضی یا هرگونه توافق امنیتی وجود خواهد داشت که تضمینها، منابع بازسازی و حمایت چندلایه بینالمللی بهطور شفاف و عملی تضمین شود؛ در غیر این صورت، هرگونه صلح و توافق، فاقد بازدارندگی و ثبات لازم خواهد بود.
انتهای پیام/