به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، با رشد سریع جمعیت شهری و پیچیدهتر شدن چالشهای شهرها از ترافیک و امنیت عمومی گرفته تا رفاه شهروندان، نیاز به یک چهارچوب نوین برای مدیریت شهری بیش از هر زمان دیگری احساس میشود. در دو دهه گذشته، فناوریهای نو بهعنوان ابزار اصلی برای پاسخ به این چالشها مطرح بودهاند. مفهوم «شهر هوشمند» از دهه ۱۹۹۰ شکل گرفت و در قرن حاضر گسترش پیدا کرد، اما امروز مدلی پیشرفتهتر موسوم به «شهر اندیشمند (Cognitive City)» در حال ظهور است.
شهر اندیشمند با بهرهگیری از ابزارهای نسل جدید همچون هوش مصنوعی عاملمحور (Agentic AI) قادر است دادههای عظیم شهری را تولید، پردازش و تحلیل کند. این نوع هوش مصنوعی برخلاف مدلهای سنتی که نیازمند دستورالعملهای گامبهگام هستند، میتواند اهداف خود را تعیین و برنامهریزی کند و بر اساس دادههای لحظهای رویکرد خود را تغییر دهد. به این ترتیب، شهر اندیشمند نهتنها اطلاعات را مدیریت میکند بلکه میتواند همچون یک موجود زنده بیاموزد، استدلال کند و واکنش نشان دهد.
تفاوت اصلی با شهر هوشمند در همین نکته است: شهر هوشمند واکنشگراست، اما شهر اندیشمند پیشفعال است و میتواند شرایط آینده را پیشبینی و قبل از وقوع بحران اقدام کند. استفاده از حسگرهای پیشرفته، سیستمهای متصل، اپلیکیشنهای جامع و پردازش زبان طبیعی، این امکان را برای شهر اندیشمند فراهم میکند.
مدیریت ترافیک آیندهنگر؛ از پیشبینی تا پیشگیری
یکی از بزرگترین چالشهای شهری در قرن بیستویکم، مسئله ترافیک است که نهتنها زمان و انرژی شهروندان را هدر میدهد، بلکه پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی گستردهای به همراه دارد. یک شهر آیندهنگر با بهرهگیری از حسگرهای هوشمند و تحلیل دادههای لحظهای میتواند الگوهای ترافیکی را پیشبینی کند و پیش از شکلگیری گرههای ترافیکی، اقدامات اصلاحی انجام دهد. این رویکرد، مدیریت ترافیک را از حالت واکنشی به حالت پیشفعال تغییر میدهد و کیفیت زندگی شهری را بهطور چشمگیری ارتقا میبخشد.
شرکت اینتل در این زمینه مجموعهای از راهکارهای حملونقل هوشمند ارائه کرده است که از مدیریت تقاطعها تا تحلیل ازدحام عابران را در بر میگیرد. حسگرهای نصبشده در تقاطعها میتوانند حجم خودروها، سرعت حرکت و رفتار عابران را در لحظه ثبت کنند، سپس با استفاده از الگوریتمهای هوش مصنوعی، الگوهای احتمالی ازدحام پیشبینی میشود و چراغهای راهنمایی و مسیرهای جایگزین بهطور خودکار تنظیم میشوند. این سیستمها میتوانند جریان حرکت عابران پیاده را تحلیل کنند تا از ایجاد نقاط خطرناک یا ازدحامهای ناگهانی جلوگیری شود.
دیترویت و لاسوگاس در ایالات متحده از نخستین شهرهایی هستند که با همکاری مشترک شرکت اینتل و استارتاپ درک بهطور عملی سیستمهای ویدئویی مبتنی بر هوش مصنوعی را در تقاطعهای شهری نصب کردهاند. این پروژه بیش از ۲۰۰ دوربین هوشمند را بهکار گرفته است تا جریان خودروها و عابران را در لحظه تحلیل کند. دادههای جمعآوریشده توسط دوربینها با الگوریتمهای پیشرفته پردازش میشوند و الگوهای خطرناک رانندگی، عبور غیرایمن عابران و ازدحامهای احتمالی پیشبینی میشوند.
مزیت اصلی این سیستم، توانایی صدور هشدارهای فوری برای مدیریت ترافیک و افزایش ایمنی است. این فناوری نهتنها به کاهش تصادفات و بهبود جریان ترافیک کمک میکند، بلکه زمینهساز توسعه حملونقل پایدار و ارتقای کیفیت زندگی شهری است.
سنگاپور؛ آیندهنگری در مدیریت شهری با «سنگاپور مجازی»
سنگاپور یکی از پیشروترین شهرهای جهان در استفاده از فناوریهای نوین برای مدیریت شهری است. پروژه «سنگاپور مجازی» نمونهای شاخص از این رویکرد آیندهنگر محسوب میشود. در این پروژه، یک مدل دیجیتال سهبعدی و کامل از کل شهر ساخته شده است که تمام جزئیات زیرساختها، ساختمانها، خیابانها و جریانهای انسانی و حملونقل را در خود جای داده است. این مدل دیجیتال بهعنوان یک «دوقلوی مجازی» عمل میکند و امکان آزمایش راهکارهای مختلف شهری را پیش از اجرای واقعی فراهم میسازد.
یکی از مهمترین کاربردهای این سیستم، مدیریت و پیشبینی ترافیک است. دادههای حسگرهای نصبشده در سطح شهر از دوربینها گرفته تا دستگاههای پایش جریان خودروها و عابران، بهطور مداوم جمعآوری میشوند، سپس با شبیهسازیهای پیشرفته ترکیب میشوند و الگوهای احتمالی ازدحام یا گرههای ترافیکی پیشبینی میشود. به این ترتیب، مسئولان شهری میتوانند پیش از وقوع مشکل، اقدامات اصلاحی همچون تغییر زمانبندی چراغهای راهنمایی و هدایت خودروها به مسیرهای جایگزین را انجام دهند.
مزیت دیگر سنگاپور مجازی آن است که امکان آزمایش سناریوهای مختلف حملونقل و توسعه شهری را بدون هزینههای سنگین و ریسکهای واقعی فراهم میکند. برای مثال، میتوان تأثیر ساخت یک جاده جدید یا تغییر کاربری یک منطقه را در مدل دیجیتال بررسی کرد و پس از ارزیابی نتایج، تصمیمگیری دقیقتری انجام داد.
امنیت در شهرهای آیندهنگر
امنیت یکی از حوزههای کلیدی در مدیریت شهری است و شهرهای آیندهنگر با بهرهگیری از هوش مصنوعی لبه (Edge AI) توانستهاند رویکردی نوین در این زمینه ایجاد کنند. این فناوری امکان تحلیل خودکار ویدئوهای نظارتی را فراهم میکند، دادهها را در لحظه در اختیار نیروهای امنیتی قرار میدهد و همکاری میان سازمانهای مختلف را بهینه میسازد. به این ترتیب، شهرها میتوانند بهجای واکنش پس از وقوع حادثه، تهدیدها را پیشبینی کنند و اقدامات پیشگیرانه انجام دهند. این تحول نهتنها سرعت واکنش را افزایش میدهد، بلکه دقت تصمیمگیری و هماهنگی میان پلیس، شهرداری و سایر سازمانهای مسئول را نیز ارتقا میبخشد.
شهر آلبوکرکی در ایالت نیومکزیکو یکی از نمونههای عملی اجرای این رویکرد است. این شهر با همکاری شرکتهای فناوری و سازمانهای امنیتی، پلتفرمی یکپارچه ایجاد کرده است که دادههای ویدئویی و اطلاعات امنیتی را از منابع مختلف گردآوری و در لحظه تحلیل میکند. پیش از این، اطلاعات در قالب «جزایر دادهای» پراکنده بود؛ هر سازمان دادههای خود را داشت و دسترسی به آن برای دیگران دشوار بود. این پراکندگی موجب کندی واکنش و کاهش کارآمدی در مدیریت بحرانهای امنیتی میشد.
با اجرای سیستم جدید مبتنی بر Edge AI، جزایر اطلاعاتی حذف شدند و یک پایگاه داده مشترک شکل گرفت. دوربینهای نظارتی در سطح شهر بهطور مداوم تصاویر را ثبت و الگوریتمهای هوش مصنوعی آنها را تحلیل میکنند. در صورت مشاهده رفتارهای مشکوک یا الگوهای خطرناک، هشدار فوری برای پلیس شهری صادر میشود. این هشدارها نهتنها بهصورت متنی یا تصویری، بلکه با تحلیل پیشبینیکننده همراه هستند؛ سیستم میتواند احتمال وقوع یک حادثه را پیشبینی کند و نیروهای امنیتی را پیش از وقوع در جریان قرار دهد.
نتیجه این تحول، افزایش چشمگیر سرعت واکنش پلیس و بهبود هماهنگی میان واحدهای مختلف است. آلبوکرکی توانسته با این فناوری، نرخ وقوع بعضی جرایم شهری را کاهش دهد و اعتماد عمومی به توانایی مدیریت امنیتی شهر را تقویت کند. شهرهای اندیشمند با استفاده از Edge AI میتوانند امنیت را از یک فرایند واکنشی به یک سیستم پیشفعال و پیشبینیکننده تبدیل کنند و آن را به الگویی تبدیل کنند که قابلیت اجرا در بسیاری از شهرهای جهان را دارد.
بعضی شهرهای اندیشمند از ابتدا بر پایه هوش مصنوعی ساخته میشوند؛ همچون پروژه The Line در عربستان سعودی یا Aion Sentia در امارات متحده عربی. این شهرها از روز نخست توانایی پیشبینی نیازهای جمعیت خود را دارند، اما شهرهای تاریخی نیز میتوانند آیندهنگر شوند.
برای مثال، بارسلونا با ایجاد یک سیستم عامل شهری متنباز توانسته دادههای حسگرهای مختلف را گردآوری و در تصمیمگیریهای شهری بهکار گیرد. سنگاپور با پروژه سنگاپور مجازی یک مدل دیجیتال کامل از شهر ساخته است و از آن برای آزمایش راهکارهای حملونقل و پیشبینی ترافیک استفاده میکند. در سئول، ابتکارات دادهمحور و نظارت مبتنی بر هوش مصنوعی به بهبود مدیریت شهری و افزایش امنیت کمک کرده است. هلسینکی نیز با ایجاد دوقلوی دیجیتال شهر توانسته کیفیت هوا و جریانهای زیستمحیطی را بهطور دقیق پایش کند و تصمیمات آیندهنگرانهتری برای مدیریت شهر بگیرد. چه شهرهای تازهتأسیس و چه شهرهای موجود، هر دو میتوانند با بهرهگیری از هوش مصنوعی و دادههای پیشرفته، به شهرهای اندیشمند تبدیل شوند و کیفیت زندگی شهروندان خود را ارتقا دهند.
پروژه لاین؛ عربستان سعودی
پروژه لاین (The Line) در عربستان سعودی یکی از جاهطلبانهترین طرحهای شهری جهان است که از ابتدا بر پایه هوش مصنوعی و فناوریهای پیشرفته طراحی شده است. این شهر خطی، بخشی از چشمانداز نئوم محسوب میشود و قرار است بدون خودرو، بدون خیابان و با آلایندگی کربنی صفر راهاندازی شود. ایده اصلی آن ایجاد یک شهر باریک به طول ۱۷۰ کیلومتر است که در آن تمامی خدمات شهری در فاصلهای کمتر از پنج دقیقه پیادهروی در دسترس باشند.
هوش مصنوعی در این پروژه نقشی محوری دارد. سیستمهای مبتنی بر هوش مصنوعی لبه و دادههای لحظهای از حسگرها، جریان جمعیت، مصرف انرژی، وضعیت حملونقل و نیازهای خدماتی را پیشبینی میکنند. این شهر آیندهنگر قادر خواهد بود نیازهای ساکنان را از روز نخست پیشبینی و بهطور خودکار منابع را مدیریت کند. برای مثال، سیستمهای هوشمند میتوانند الگوهای مصرف آب و برق را تحلیل کنند و پیش از بروز کمبود، اقدامات اصلاحی انجام دهند.
حملونقل در لاین بر پایه قطارهای فوقسریع و مسیرهای پیادهمحور طراحی شده است. دادههای لحظهای از جریان مسافران به سیستم مرکزی منتقل میشود تا ازدحامها پیشبینی و مدیریت شوند. این پروژه نشان میدهد که چگونه یک شهر اندیشمند میتواند از ابتدا با فناوری ساخته شود و به الگویی برای آینده شهرسازی پایدار تبدیل شود.
آیون سنتیا؛ امارات متحده عربی
آیون سنتیا (Aion Sentia) در ابوظبی بهعنوان نخستین شهر اندیشمند جهان در امارات متحده عربی معرفی شده که از ابتدا بر پایه هوش مصنوعی طراحی شده است. این شهر آیندهنگر با هدف ایجاد محیطی پایدار، امن و کارآمد ساخته میشود و تمرکز آن بر استفاده از دادههای لحظهای برای مدیریت تمامی جنبههای زندگی شهری است. نام این شهر ترکیبی از واژه یونانی آیون بهمعنای «چرخه بیپایان زندگی» و واژه لاتین سنتیا بهمعنای «آگاهی و خرد» است. هدف از این نامگذاری، نشان دادن این موضوع است که شهر نهتنها یک محیط فیزیکی، بلکه یک اکوسیستم زنده و هوشمند خواهد بود.
در این مدل، زیرساختها، فناوری و حکمرانی در قالب یک سیستم عامل واحد عمل میکنند و هوش مصنوعی بهطور مداوم میآموزد، سازگار میشود و نیازهای شهروندان را پیشبینی میکند. حسگرهای هوشمند در سراسر شهر در حال نصب است تا دادههای مربوط به ترافیک، کیفیت هوا، مصرف انرژی و جریان جمعیت را جمعآوری کنند. دادهها با استفاده از الگوریتمهای پیشرفته تحلیل میشوند و سیستم مرکزی میتواند نیازهای ساکنان را پیشبینی کند. برای مثال، اگر الگوریتمها افزایش ناگهانی جمعیت در یک منطقه را تشخیص دهند، سیستم حملونقل عمومی بهطور خودکار ظرفیت بیشتری به آن منطقه اختصاص خواهد داد.
امنیت بخش مهمی از این پروژه است؛ با استفاده از هوش مصنوعی لبه، ویدئوهای نظارتی بهصورت خودکار تحلیل میشوند و تهدیدهای احتمالی پیش از وقوع شناسایی خواهند شد. این موضوع بهصورت پیشفعال امنیت شهروندان را تضمین کند. آیون سنتیا بر انرژیهای تجدیدپذیر و مدیریت هوشمند منابع طبیعی تکیه دارد. سیستمهای هوش مصنوعی مصرف انرژی را بهینه میکنند و انتشار کربن را به حداقل میرسانند.
طبق برنامهریزیهای انجامشده، این شهر تا سال ۲۰۲۷ آماده بهرهبرداری خواهد بود و مساحتی حدود ۲۵ کیلومتر مربع را پوشش میدهد. پروژه آیون سنتیا نشاندهنده نسل جدیدی از شهرهای اندیشمند است که از روز نخست با فناوری ساخته میشوند و میتوانند الگویی برای سایر شهرهای جهان در مسیر آیندهنگری و توسعه پایدار باشند.
