حجتالاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در آخرین شب از رویداد عزای فاطمیه که در مؤسسه جوانان آستان قدس رضوی برگزار شد، در جمع عزاداران حضرت زهرا(س) به موضوع «جهاد تبیین و سبک زندگی فاطمی» پرداخت. وی در سخنان خود با اشاره به جایگاه بیبی دو عالم در تاریخ اسلام، بر ضرورت بازخوانی آموزههای حضرت زهرا(س) برای اصلاح جامعه امروز تأکید کرد. خسروپناه گفت: «حضرت زهرا(س) با عمر کوتاه اما پرثمر خود توانست مسیر اصلاح و آگاهیبخشی را پایهگذاری کند و این میراث امروز برای ما چراغ راه است».
جهاد دفاعی و جهاد تبیین، دو جهاد حضرت زهرا(س)
وی با اشاره به شرایط اجتماعی پس از رحلت پیامبر اکرم(ص) اظهار کرد: «تغییر اجتماعی یک فرایند تدریجی است. هر جامعهای که دچار آسیبهای عمیق شده، یک باره به وضعیت مطلوب نمیرسد. حضرت زهرا(س) نیز در همین مسیر گام برداشت؛ هر چند فرصت ایشان کوتاه بود، اما توانست باورها و بینشها را اصلاح کند و پایههای یک حرکت فرهنگی را بنا نهد». خسروپناه افزود: «قاعده فقهی میگوید اگر اصلاح حتی ۱۰درصدی در جامعه ممکن باشد، باید آن را دنبال کرد. همین نگاه تدریجی، منطق اصلاح اجتماعی است که حضرت زهرا(س) به ما آموخت».
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه سخنان خود گفت: «حضرت زهرا(س) دو نوع جهاد داشتند؛ جهاد دفاعی و جهاد تبیین. در جهاد دفاعی، ایشان از حقیقت و ارزشهای الهی دفاع کردند و در جهاد تبیین، با خطبهها و سخنان حکیمانه خود به زدودن آثار جاهلیت ثانویه پرداختند». وی تأکید کرد: «سه خطبه مهم حضرت زهرا(س) شامل خطبه فدکیه در مسجد پیامبر(ص)، خطبهای در جمع زنان مهاجر و انصار و خطبهای در مواجهه با مهاجمان به خانه، مجموعهای از آموزههای توحیدی، نبوی، ولایی و اخلاقی را در خود جای دادهاند».
محورهای اصلی سخنان حضرت زهرا(س)
خسروپناه در بخش دیگری از سخنان خود به محتوای خطبهها و مناجاتهای حضرت زهرا(س) پرداخت و آنها را در چند محور دستهبندی کرد. وی گفت: «حضرت زهرا(س) بخش قابل توجهی از سخنان خود را به توحید اختصاص دادند. ایشان بر شناخت نعمتهای الهی، آفرینش آسمانها و زمین و صفات خداوند تأکید کردند. توحید، کلید اصلاح سبک زندگی است؛ هر چه باور به خدا ضعیفتر باشد، زمینه گناه و استکبار بیشتر میشود». خسروپناه اظهار کرد: «حضرت زهرا(س) عظمت رسول خدا(ص) را یادآور شدند و تأکید کردند پیامبر اکرم(ص) انسانی معمولی نیست، بلکه مقرب درگاه الهی است. ضعف در شناخت جایگاه پیامبر، ریشه بسیاری از انحرافات اجتماعی است». وی افزود: «سخنان حضرت زهرا(س) بر اهمیت امامت و ولایت تأکید داشت. ایشان احادیثی چون حدیث غدیر، حدیث منزلت و حدیث لوح را نقل کردند که نام ۱۲امام در آن آمده است. امامت ادامه مسیر نبوت و ضامن هدایت جامعه است». خسروپناه گفت: «حضرت زهرا(س) در خطبههای خود به معاد، قیامت و مواقف پس از مرگ اشاره کردند. باور به قیامت، عامل بازدارنده از گناه و ظلم است. حتی احتمال قیامت میتواند انسان را از بسیاری لغزشها بازدارد». حجتالاسلام خسروپناه در ادامه سخنان خود تأکید کرد: «حضرت زهرا(س) نه تنها در مقام دفاع از حق، بلکه در مقام تبیین حقیقت نیز پیشگام بودند. ایشان با خطبهها و مناجاتهای خود، جامعه را به بازگشت به اصول توحید، نبوت، امامت و معاد فراخواندند. این آموزهها امروز نیز برای ما راهگشا هستند».
وی در ادامه افزود: «بخش دیگری از سخنان حضرت زهرا(س) به دعاها و مناجاتهای ایشان اختصاص دارد. در تعقیبات نماز، حضرت میفرمودند: اللَّهُمَّ قَدْ تَرَی مَکَانِی وَ تَسْمَعُ کَلاَمِی...، دعایی که نشاندهنده توجه کامل به حضور خداوند در همه لحظات است. در مناجات پس از نماز مغرب نیز میگفتند: انا محتاج الی رضوانک و فقیر الی غفرانک...؛ بیانگر فقر مطلق انسان در برابر خداوند است». خسروپناه تأکید کرد: «حضرت زهرا(س) بر اخلاص در عبادت و پرهیز از شرک تأکید داشتند و این محور اصلی مناجاتهای ایشان بود». خسروپناه با اشاره به دعاهای حضرت زهرا(س) گفت: «این مناجاتها نشان میدهد حضرت زهرا(س) چگونه در همه لحظات زندگی خود خداوند را حاضر و ناظر میدیدند. این آموزهها برای ما درس بزرگی است که در زندگی روزمره نیز باید خداوند را محور قرار دهیم».
تربیتی بر اساس آموزههای فاطمی
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: «حضرت زهرا(س) قرآن را کتاب زندگی معرفی کردند و بر اهمیت عمل به دستورات آن تأکید داشتند. قرآن نباید تنها در مراسمها یا مناسبتها مورد توجه قرار گیرد، بلکه باید به عنوان مرامنامه زندگی در همه عرصهها جاری باشد».
وی در ادامه سخنان خود اظهار کرد: «یکی از توصیههای مهم حضرت زهرا(س) تربیت فرزندان بر اساس اخلاص، عدالت، صداقت و فضیلت است. ایشان در خطبه فدکیه نمونههایی از فضائل اخلاقی مانند صله رحم، نیکی به والدین، وفای به عهد و پرهیز از کمفروشی را بیان کردند. همچنین هشدار دادند رذائل اخلاقی چون تهمت، شرابخواری، خوردن مال یتیم و ظلم، جامعه را به تباهی میکشاند». وی افزود: «این توصیهها امروز نیز برای خانوادهها و جامعه ما کاربرد دارد. اگر خانوادهها بر اساس آموزههای فاطمی تربیت شوند، جامعهای سالم و متعالی شکل خواهد گرفت».
در پایان سخنرانی، خسروپناه به خطبه ۲۰۲ نهجالبلاغه اشاره کرد که امیرالمؤمنین(ع) پس از دفن حضرت زهرا(س) ایراد کردند. وی گفت: «این خطبه نشاندهنده اوج اندوه و مظلومیت امیرالمؤمنین(ع) است. حضرت علی(ع) با پیامبر اکرم(ص) سخن میگوید و از فقدان فاطمه(س) و اندوه بیپایان خود خبر میدهد. این بخش از تاریخ، بیانگر جایگاه والای حضرت زهرا(س) و عمق تأثیر ایشان بر زندگی امیرالمؤمنین(ع) است». خسروپناه در جمعبندی سخنان خود اظهار کرد: «حضرت زهرا(س) با عمر کوتاه خود توانستند الگویی جامع از سبک زندگی اسلامی ارائه دهند. همچنین جهاد تبیین حضرت زهرا(س) امروز برای ما یک وظیفه است؛ باید با روشنگری، جامعه را از آسیبها و انحرافات دور کنیم و اخلاص در عمل، توجه به قرآن، تربیت فرزندان و باور به قیامت که چهار ستون اصلی سبک زندگی فاطمی هستند را در زندگیمان مورد توجه قرار دهیم». وی در پایان گفت: «اگر جامعه امروز ما به آموزههای حضرت زهرا(س) بازگردد، بسیاری از مشکلات اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی حل خواهد شد. یاد و نام حضرت زهرا(س) نه تنها در ایام عزای فاطمیه، بلکه در همه روزهای زندگی باید چراغ راه ما باشد».