به گزارش خبرنگار گروه استانهای خبرگزاری دانشجو، توزیع نامتوازن ذخایر نفت و گاز در کشور و تمرکز این ثروتهای خدادادی و میادین نفت و گاز در نیمه جنوبی کشور از جمله ناترازیهای کهن این مرز و بوم شناخته میشود.
گستردگی پهنه سرزمینی ایران هزینههای انتقال و جابجایی سوختهای فسیلی در داخل کشور را بسیار سرسامآور کرده است. به همین دلیل و از گذشتههای دور تاکنون، متولیان حوزه انرژیهای فسیلی و به طور خاص وزارت نفت و شرکتهای تابع آن در تلاش بودند تا علاوه بر استمرار اکتشافات میادین نفت و گاز در جنوب و جنوب غربی ایران، به سراغ پهنههای مستعد انرژی فسیلی در شمال و شمال شرق کشور بروند.
تاسیس و راهاندازی شرکت نفت خزر در زیرمجموعه شرکت ملی نفت جمهوری اسلامی ایران با همین مأموریت کشف میادین نفت و گاز در سه استان شمالی و فلات خزر بوده است که این تلاشها به فراخور شرایط کشور یک روند سینوسی داشته و همچنان ادامه دارد.
تاریخچه اکتشافات نفتی در استان گلستان
تلاش و اهتمام برای دستیابی به منابع و مخازن نفتی و هیدروکربنی در استان گلستان سابقه حدود ۷۰ ساله دارد اما پس از پیروزی انقلاب، از دهه ۸۰ مطالعات واحدهای زیرمجموعه شرکت ملی نفت به صورت خاص بار دیگر در دستور کار قرار گرفته است. بر اساس آخرین آمارهای موجود، ۳۷ تاقدیس گازی در استان گلستان شناسایی شده است.
اجرای عملیات زلزلهنگاری برای اکتشاف مخازن نفت و گاز در مرز ایران و ترکمنستان در دهه نود یکی از تلاشهای جدی وزارت نفت برای دستیابی به انرژی فسیلی در اعماق گلستان بود. این عملیات همانند اکثر تلاشهای قبلی برای اکتشاف نفت و گاز در گلستان در مناطق شمالی شهرستان آققلا اجرایی شد؛ جایی که کمتر از ۱۳۰ کیلومتر با منطقه بلخان آباد ترکمنستان که عظیمترین منبع نفتی ترکمنستان است فاصله دارد.
مکانی که به ظن کارشناسان امکان دستیابی به مخازن نفت و گاز مشترک با ترکمنستان محتمل بوده است. سنگهای کشف شده در حفاریهای اکتشافی در شمال شهرستان آققلا بیانگر وجود رگههای گاز در این منطقه بود و شانس کشف مخازن عناصر هیدروکربنی به ویژه گاز را افزایش داد.
اخبار خوش نفتی در گلستان
طی سالیان گذشته و دولتهای پیشین اقدامات پرشماری برای کشف و دستیابی به مخازن و منابع نفت و گاز در گلستان انجام شد تا اینکه دوازدهم مهرماه ۱۴۰۲ جواد اوجی وزیر نفت دولت وقت جمهوری اسلامی ایران از کشف میدان نفتی هیرکان خبر داد.
تنها یک روز پس از این ماجرا سید احسان خاندوزی وزیر امور اقتصاد و دارایی در سفر به گنبد کاووس در گفتگو با رسانهها اخبار جدیدتری از این میدان نفتی را رسانهای کرد.
وزیر امور اقتصادی و دارایی دولت سیزدهم گفت: وزارت نفت تاکنون تلاش زیادی برای کشف میدان نفتی هیرکانی انجام داده که به نتیجه قطعی رسیده است.
سید احسان خاندوزی اظهار کرد: در عمق سه هزار متری منطقه میدان نفتی هیرکانی با حداقل ۲۷ میلیون بشکه ذخیره قطعی شناسایی شده و مورد تایید وزارت نفت قرار گرفت.
البته در ادامه ماجرا جواد اوجی وزیر نفت در آیین کلنگزنی پتروشیمی گلستان در سیام آذر ماه همان سال در جمع مردم گرگان گفت: همانطور که پیش از این گفتم با بسیج عمومی مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت، میدان نفتی «هیرکان» و میدان گازی «قزلتپه» کشف شده است، به زودی با تکمیل عملیات اکتشافی در میدان احتمالاً گازی «زیار» خبرهای خوشی به مردم گلستان خواهیم داد.
این پایان ماجرا نبود و محسن خجستهمهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران نیز در خصوص این میدان جدید نفتی در گلستان به خبرنگاران گفت: اکتشافات نفتی در میدان هیرکان، با انجام حفاری چاه اکتشافی هیرکان-۱ و از فروردین ۱۴۰۰ آغاز شد و در نهایت با انجام حفاری به عمق ۲ هزار و ۹۷۱ متر در فروردین سال گذشته، وجود نفت قابل تولید در این میدان اثبات شد.
معاون وزیر نفت افزود: این میدان در ۳۰ کیلومتری شمال شهر گرگان واقع شده و مقادیر قابل توجهی نیز نفت سنگین دارد.
و اما غیب شدن میدان نفتی!
از زمان اعلام کشف میادین نفت و گاز در گلستان فرایند عملیاتی و اجرایی خاصی برای بهرهبرداری از این سوختهای فسیلی در گلستان مشاهده نشد. البته در کمتر از یکسال از خبر کشف میدان نفتی در گلستان ، حادثه تلخ شهادت رئیس جمهور دولت سیزدهم رخ داد و فرآیند انتقال دولت، برخی از پروژهها را متوقف کرد.
شاید اهالی گلستان بر این باور بودند که توقف یا تأخیر در بهرهبرداری از این میادین نفت و گاز به موضوع انتقال دولت یا پیچیدگیهای فنی و مهندسی و البته زمانبر بودن امور بهرهبرداری مرتبط است؛ اما اظهارات مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت در جمع اعضای کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی در گرگان آب پاکی را روی دست گلستانیها ریخت.
عملیات اکتشافی در گلستان تقویت میشود
محی الدین جعفری مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت ایران در جلسه اخیر اعضای کمیسیون عمران مجلس با مدیران اجرایی استان گلستان گفت: از دهه ۳۰ شمسی فرایند شناسایی و کشف میادین نفت و گاز در استان گلستان آغاز شده و تا قبل از پیروزی انقلاب ۱۰ حلقه چاه حفر شد که هیچ ثمری نداشت.
وی گفت: قبل از هرگونه بهرهبرداری از میادین اکتشافی باید اقتصادی بودن آنها برای وزارت نفت اثبات شود. ما در تلاش هستیم تا طی چهار پنج سال آینده با استقرار دکل و اقدامات لرزهنگاری به منابع نفت و گاز اقتصادی در گلستان دست پیدا کنیم.
جعفری گفت: سخنان بنده و اظهارات وزیر نفت دولت سیزدهم تفاوتی ندارد. آقای اوجی خبر کشف میدان را رسانهای کردند اما در تستهای بعدی و اندازهگیری دبی و حجم مشخص شد که باید به دنبال میادین نفت و گاز با صرفه اقتصادی در گلستان باشیم.
با تغییر دولت بگوییم میدان نفتی وجود نداشت
عبدالجلال ایری نماینده مردم شهرستانهای کردکوی، بندرگز، گمیشان و بندر ترکمن در مجلس شورای اسلامی گفت: اظهارات نماینده وزارت نفت به نوعی است که میخواهند فضا را به سمت و سویی ببرند که گویا هیچ مخزن نفت و گازی در گلستان پیدا نشده است.
سخنگوی کمیسیون عمران گفت: در فاصله ۳۰ کیلومتری محل اکتشاف میادین نفت و گاز در استان گلستان شاهد آن هستیم که در کشور ترکمنستان فرایند استخراج و بهرهبرداری میعانات نفت و گاز در حال انجام است.
وی گفت: مقوله کشف میدان نفت و گاز از زبان وزیر نفت وقت کشور مطرح شد و این اطلاعرسانی مبتنی بر پروتکلهای تخصصی وزارتخانه انجام شده است.
ایری ادامه داد: بنده انتظار ندارم با تغییر دولت بگویند این میدان انرژی وجود ندارد. از وزیر نفت طرح سوال کردم و باید ایشان پاسخگو باشند.
وی ادامه داد: مگر میشود مخزنی را که پیدا شده بگوییم وجود ندارد؟ ما باید به اذهان مردم پاسخگو باشیم.
سخنگوی کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی افزود: میدان هیرکان و زیار ۲ بر اساس مطالعات میدانی وزارت نفت کشف شده است. مگر میشود با تغییر دولت بگوییم توجیه اقتصادی ندارد؟
ایری ادامه داد: انتظار ما آن است که در کنار استمرار فعالیتهای جدید اکتشافی در استان گلستان باید به سراغ سرمایهگذاری و بهرهبرداری از میادین کشف شده فعلی برویم.
پایان سخن انکه، سرنوشت میادین نفت و گاز گلستان، به موضوعی حیاتی برای «توسعه» این استان تبدیل شده است. اهمیت اکتشاف در شمال کشور، تنها به خاطر تأمین انرژی نیست، بلکه محرکی برای رونق صنایع وابسته مانند پتروشیمی و ایجاد اشتغال پایدار است.
واقعیت موجود در پرونده میادین نفتی گلستان، فراتر از یک بحث فنی، به آزمونی برای «شفافیت» و «اعتماد عمومی» تبدیل شده است.
اگرچه ناکامی در اکتشاف، بخشی از روند مرسوم این صنعت پیچیده است، اما تناقض در بیانیههای رسمی مقامات بلندپایه، این سؤال جدی را پیش میآورد که آیا مسیر اطلاعرسانی بر اساس منافع ملی و پاسخگویی به مردم تنظیم شده یا ملاحظات سیاسی و جناحی؟ مردم گلستان حق دارند از سرنوشت میادینی که روزی با افتخار از کشف آنها خبر داده شد، مطلع شوند.
انتظار میرود وزارت نفت با انتشار گزارشی شفاف و کارشناسی، همه ابهامات را برطرف کند و اجازه ندهد بیاعتمادی به سیاستهای کلان انرژی، عمیقتر شود.