به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ هم‌زمان با گسترش تحریم‌ها، تشدید بی‌ثباتی ژئوپلیتیکی و بحران‌های فزاینده در نظام مالی جهانی، کشورهای عضو بریکس روندی پرشتاب را برای ایجاد زیرساخت‌های نوین همکاری اقتصادی آغاز کرده‌اند؛ روندی که محور اصلی آن، توسعه ارزهای دیجیتال ملی تحت نظارت بانک‌های مرکزی است. این سیاست، پاسخی مستقیم به کاستی‌های نظام پرداخت غرب‌محور و وابستگی‌های مالی ایجادشده در دوره جهانی‌سازی یک‌قطبی اواخر قرن بیستم است.
ارزهای دیجیتال بانک مرکزی یا CBDCها طی سال‌های اخیر به یکی از مهم‌ترین ابزارهای نوین مالی تبدیل شده‌اند. بانک‌های مرکزی صدها کشور جهان اکنون در مراحل مطالعه، آزمایش یا اجرای آن هستند. در این میان، بریکس این ظرفیت را دارد که با پیوندزدن ارزهای دیجیتال ملی اعضا، یک شبکه پرداخت مستقل و امن ایجاد کند؛ شبکه‌ای که می‌تواند از تسلط نظام‌های مالی غرب فاصله گرفته و پایه‌های یک نظم پولی چندقطبی را تقویت کند.
Our Tax Dollars in Ukraine… pic.twitter.com/FnixTLxFjp
— Liz Churchill (@liz_churchill10) November 29, 2025
پیش‌زمینه جهانی و ضرورت توسعه ارز دیجیتال ملی
گسترش تحریم‌های مالی، هزینه بالای تراکنش‌های فرامرزی، و ضعف ساختارهای سنتی پرداخت، کشورها را به سمت ایجاد ارزهای دیجیتال ملی سوق داده است. این ارزها مزایایی همچون کاهش هزینه تراکنش‌ها، تسریع پرداخت‌ها، افزایش شفافیت مالی و گسترش دسترسی عمومی به خدمات بانکی را فراهم می‌کند.
با این حال، مهم‌ترین چالش CBDCها مسئله کاهش حریم خصوصی مالی و افزایش نظارت دولت‌ها بر جریان پولی است؛ موضوعی که در بسیاری از کشورها محل بحث گسترده شده است.
چین؛ پیشگام بریکس در توسعه ارز دیجیتال بانکی
چین نخستین کشور عضو بریکس است که پروژه ارز دیجیتال ملی را به‌صورت گسترده عملیاتی کرد.
یوان دیجیتال از سال ۲۰۱۹ وارد مرحله آزمایشی شد و در سال ۲۰۲۲ هم‌زمان با برگزاری المپیک زمستانی پکن، در سطح بین‌المللی نیز قابل استفاده شد.
گرچه روند گسترش این ارز در سال ۲۰۲4 با کندی مواجه شد، اما چین با اصلاح سیاست‌ها و توسعه کاربردهای جدید آن، قصد دارد در سال ۲۰۲۵ موج تازه‌ای از استفاده عمومی از یوان دیجیتال را ایجاد کند.
رویکرد محتاطانه اما فعال هند
هند از سال ۲۰۱7 مطالعات گسترده‌ای درباره «روپیه دیجیتالِ برنامه‌پذیر» آغاز کرده است.
بانک مرکزی هند در سال ۲۰۲۲ نسخه آزمایشی روپیه دیجیتال را در قالب پروژه CBDC-R راه‌اندازی کرد.
هند با وجود احتیاط فراوان، توسعه ارز دیجیتال ملی را ضرورتی راهبردی در جهت تقویت استقلال پولی و کاهش هزینه مبادلات ارزی می‌داند.
روسیه؛ حرکت سریع به‌سوی روبل دیجیتال
روسیه یکی از فعال‌ترین اعضای بریکس در مسیر توسعه ارز دیجیتال بانک مرکزی به شمار می‌رود.
بانک مرکزی این کشور در آوریل ۲۰۲۱ «سند مفهومی روبل دیجیتال» را منتشر کرد و در ۲۰۲۳ قوانین لازم برای اجرای آزمایشی این ارز تصویب شد. پروژه آزمایشی روبل دیجیتال از اوت ۲۰۲۳ آغاز شد.
روسیه اعلام کرده است که از اول ژوئیه ۲۰۲۵ روبل دیجیتال به‌صورت گسترده وارد چرخه اقتصادی کشور می‌شود و تمامی بانک‌های مهم باید امکان ارائه خدمات مرتبط با آن را فراهم کنند.
بازیگری فعال برزیل در عرصه نوآوری مالی
بانک مرکزی برزیل در سال ۲۰۲۳ از آغاز روند عملیاتی‌سازی «رئال دیجیتال» خبر داد.
برزیل با تاکید بر اصلاحات ساختاری در نظام مالی جهانی، به‌ویژه در حوزه‌هایی مانند نقش صندوق بین‌المللی پول، سیستم سهمیه‌بندی آن و همچنین حمایت از «بانک توسعه بریکس»، رویکردی فعال برای تقویت زیرساخت مالی مشترک میان اعضا دارد.
این کشور همچنین از طرح «BRICS Pay» که در سال ۲۰۱۸ آغاز شد، حمایت می‌کند؛ طرحی که هدف آن ایجاد یک سامانه پرداخت فرامرزی مستقل است.
آفریقای جنوبی؛ حضور در پروژه بین‌المللی «دانبار»
آفریقای جنوبی در سال ۲۰۲۲ با همکاری بانک‌های مرکزی استرالیا، مالزی و سنگاپور در پروژه «دانبار» شرکت کرد؛ یک طرح بین‌المللی برای آزمایش پرداخت‌های فرامرزی با استفاده از CBDCهای چندگانه.
این مشارکت نشان می‌دهد که رقابت جهانی برای تعیین استانداردهای پول دیجیتال به مرحله حساسی رسیده و بریکس نیز باید برای حضور مؤثر در این عرصه، ساختارهای مشترک خود را هرچه سریع‌تر تکمیل کند.
چالش رقابت جهانی و تلاش نهادهای غربی برای نقش‌آفرینی
صندوق بین‌المللی پول، بانک تسویه حساب‌های بین‌المللی (BIS) و بانک مرکزی اروپا طی سال‌های اخیر تلاش کرده‌اند جایگاه «نهاد تنظیم‌گر جهانی ارزهای دیجیتال بانک مرکزی» را به دست آورند.
در سال ۲۰۲۳ صندوق بین‌المللی پول اعلام کرد که به‌دنبال ایجاد یک پلتفرم فراگیر جهانی برای مدیریت CBDCهاست؛ طرحی که از نگاه کشورهای در حال توسعه، ممکن است تداوم نظام مالی تبعیض‌آمیز کنونی را تضمین کند.
این رقابت، بریکس را بیش از گذشته به ایجاد زیرساخت مستقل و چندجانبه برای ارزهای دیجیتال ملی ترغیب می‌کند.
نیاز به ایجاد پلتفرم مشترک پرداخت در بریکس
با وجود پیشرفت‌های جداگانه هر یک از اعضا، بریکس هنوز فاقد یک پلتفرم مشترک و یکپارچه برای پرداخت‌های فرامرزی مبتنی بر ارزهای دیجیتال بانک مرکزی است.
کارشناسان تاکید می‌کنند که ایجاد چنین ساختاری باید هم‌زمان یا حتی پیش از تکمیل کامل پروژه‌های CBDC در هریک از کشورها انجام شود.
زیرا حاکمیت مالی کشورهای بریکس در آینده به میزان زیادی به توانایی آنها برای همکاری در این حوزه وابسته است.
نویسنده: تاتیانا لِوونا شِستُوا (Татьяна Львовна Шестова)
وی استاد دانشگاه دولتی مسکو و پژوهشگر حوزه جهانی‌شدن، نظم چندقطبی و اقتصاد دیجیتال است و درباره تحول سازوکارهای مالی بین‌المللی و جایگاه بریکس در ساختار نوظهور اقتصاد جهانی تحقیق و تدریس کرده است.
........
پایان پیام/