به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، سازمان ملل متحد ابرشهرنشینی را عامل اصلی تراکم جمعیت در شهرهای بزرگ و در نتیجه فروپاشی حمل‌ونقل، کمبود مسکن، کمبود آب و آلودگی محیط زیست می‌داند که به افزایش نابرابری اجتماعی و بیکاری منجر می‌شود. این مشکلات بیشتر در کشورهای در حال توسعه دیده می‌شود و برخی از این فرآیندهای منفی امروز در باکو نیز مشاهده می‌شود.
ویژگی خاص جمهوری آذربایجان، تمرکز شدید سرمایه در طرح‌های تجاری اجرا شده در کلان‌شهر باکو است: طبق آمار رسمی، 76 درصد از مشاغل جدید ایجاد شده در آذربایجان طی سه فصل نخست سال 2025، در باکو بوده است.
مهاجرت معکوس در عصر فراصنعتی؛ پارادوکس باکو
در اکثر کشورهای جهان، نیمه دوم قرن بیستم و به ویژه ربع اول قرن بیست و یکم با گسترش کلان‌شهرها، عمدتاً به هزینه ساکنان مناطق روستایی همراه بوده است.
بر اساس گزارش اخیر دپارتمان امور اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل (DESA)، در اواسط قرن گذشته تنها 20 درصد از جمعیت جهان در شهرهای بزرگ زندگی می‌کردند، در حالی که در سال‌های اخیر این رقم از 45 درصد کل جمعیت 8.2 میلیارد نفری کره زمین فراتر رفته است. پیش‌بینی می‌شود تا سال 2030، از هر 10 نفر، 6 نفر در شهرهای بزرگ زندگی کنند.
در باکو، در قرن گذشته سطح بالای شهرنشینی با توسعه سریع صنعت نفت و پالایشگاه پشتیبانی می‌شد، اما در ربع اول قرن بیست و یکم، فرآیندهای سریع صنعت‌زدایی مشاهده شد. با این حال، هجوم نیروی کار به باکو نه‌تنها کاهش نیافته، بلکه شتاب گرفته است. به گفته برخی کارشناسان، کلان‌شهر «باکوی بزرگ» (شامل شهرهای سومقاییت، خردلان و شهرک‌های آبشرون) امروز حدود 5 میلیون نفر جمعیت دارد که در واقع نیمی از جمعیت این کشور است.
76 درصد اشتغال‌زایی در پایتخت؛ ناکامی بخش خصوصی در شهرستان‌ها
آمار رسمی منتشر شده تأیید می‌کند که فرصت‌های شغلی در پایتخت به مراتب بیشتر از مناطق دیگر است: در سه فصل اول سال 2025، تعداد 77 هزار و 692 شغل جدید در آذربایجان ایجاد شده که 58 هزار و 930 مورد آن، یا 76 درصد، در باکو بوده است.
این ارقام نشان می‌دهد که علیرغم موفقیت‌های سیاست توسعه مناطق، ایجاد مناطق صنعتی و پارک‌های کشاورزی، بخش خصوصی هنوز قادر به تأمین کامل اشتغال در شهرستان‌ها نیست.
تلاش دولت برای معکوس کردن روند؛ از وام‌های کم‌بهره تا احیای قره‌باغ
«میکائیل جباروف»، وزیر اقتصاد آذربایجان، اخیراً اعلام کرد: «از 1 ژانویه 2019 تا 1 نوامبر 2025، به طور متوسط روزانه حدود 200 شغل جدید در بخش خصوصی غیرنفتی ایجاد شده است.»
صندوق توسعه کارآفرینی نقش مهمی ایفا کرده و در ژانویه تا سپتامبر 2025، حدود 250 میلیون منات وام ترجیحی ارائه داده که نیمی از آن به بخش کشاورزی در مناطق اختصاص یافته و به ایجاد 3500 شغل جدید کمک کرده است.
همچنین پروژه‌های احیای مناطق اقتصادی «قره‌باغ» و «زنگه‌زور شرقی» با اختصاص بیش از 20 میلیارد منات در 5 سال گذشته و برنامه‌ریزی برای 13.5 میلیارد منات دیگر تا سال 2029، به ایجاد 1700 شغل جدید در این مناطق در سه فصل اول 2025 منجر شده است.
چالش‌های ساختاری؛ سود بانکی بالا و بهره‌وری پایین کشاورزی
با وجود این، «الهام علی‌اف»، رئیس‌جمهور آذربایجان، اخیراً اذعان کرد که روند مهاجرت از مناطق به باکو همچنان ادامه دارد.
کارشناسان یکی از دلایل اصلی کندی توسعه کسب‌وکار در مناطق را دشواری دسترسی به منابع مالی می‌دانند. سیستم بانکی کشور برای ارائه وام‌های کم‌بهره و بلندمدت به کسب و کارهای کوچک در مناطق بهینه نیست.
برای مقایسه، در 8 ماه اول امسال، بانک‌ها 28.7 میلیارد منات وام دادند که سهم بزرگ آن (21.8 میلیارد منات) به باکو رسید. پایین‌ترین نرخ بهره وام نیز در پایتخت (12.63 درصد) ثبت شده، در حالی که در اکثر مناطق کشاورزی، بهره وام‌ها در حدود 19 تا 20 درصد است.
علاوه بر این، بهره‌وری پایین در مزارع کوچک و عدم استفاده از فناوری‌های نوین، باعث شده کشاورزان خرد در رقابت با پارک‌های بزرگ کشت و صنعت شکست بخورند و برای کار به شهرها مهاجرت کنند.
انتهای پیام/