به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) پیش‌بینی کرده که سال زراعی 2025/2026 شاهد برداشت بالای غلات خواهد بود. در نتیجه، امروز در بازار جهانی غلات تغییر جهت دیگری در حال وقوع است و مبارزه برای بازارهای فروش شدت می‌گیرد.
اگر در سال‌های 2022-2023 و در مرحله اول جنگ روسیه و اوکراین، به دلیل اعمال سهمیه‌های صادراتی و عوارض گمرکی اضافی که قیمت نان را بالا برد، تولیدکنندگان روند بازار را دیکته می‌کردند، امروز رقابت بر سر پیدا کردن بازار فروش است.
تحت تأثیر تحریم‌ها، تا پاییز سال جاری تعداد کشورهایی که گندم روسیه را خریداری می‌کنند از 50 به 30 کشور کاهش یافته و حجم صادرات گندم این کشور به طور محسوسی افت کرده است. در این پس‌زمینه، مسکو پیشنهاد آنکارا برای احیای «توافق غلات» را رد کرده است.
تغییر موازنه در بازار جهانی؛ فراوانی عرضه و کاهش قیمت‌ها
در گزارشی که فائو در 7 نوامبر سال جاری منتشر کرد، اعلام شد که در فصل زراعی رو به پایان، رشد 4.4 درصدی تولید غلات در جهان (شامل برنج معادل آرد) ثبت شده و رکورد جدیدی در برداشت محصول به میزان 2 میلیارد و 990 میلیون تن در این صنعت حاصل خواهد شد.
انتظار می‌رود مصرف جهانی غلات در فصل 2025-2026 به سطح 2 میلیارد و 929 میلیون تن برسد که 51.9 میلیون تن (1.8 درصد) بالاتر از فصل قبل است. این رشد عمدتاً ناشی از وجود عرضه کافی و کاهش قیمت غلات خواهد بود.
تحلیلگران پورتال خبری آلمانی «Agrarheute» معتقدند که در پس‌زمینه رشد تولید امسال و پیش‌بینی‌های خوب برای سال آینده، روندهای نزولی قیمت در بورس‌های جهانی حاکم خواهد شد. فشار بر قیمت غلات در درجه اول ناشی از برداشت بالای جهانی گندم و ذرت است. در عین حال، نرخ ارز و فرآیندهای ژئوپلیتیکی بیش از هر زمان دیگری در چشم‌انداز قابل پیش‌بینی بر امکان فروش غلات تأثیر می‌گذارند.
سقوط صادرات روسیه؛ از فاسد شدن گندم تا کاهش 5 برابری فروش
رشد مشاهده شده در حجم تولید گندم نانی در سطح جهانی، در مقایسه با سه سال بحرانی گذشته، روندهای کمبود را خنثی کرده و به کاهش قیمت‌ها کمک می‌کند. در عرصه ژئوپلیتیک، فراوانی گندم به طور کیفی وضعیت را در بازار منطقه‌ای غلات تغییر می‌دهد.
یادآوری می‌شود که از اواخر سال 2021، سهمیه‌های صادراتی در قزاقستان، هند و به ویژه روسیه سخت‌گیرانه‌تر شد و عوارض گمرکی اضافی برای خروج غلات وضع شد. در روسیه، این مکانیسم‌ها اغلب به عنوان ابزاری برای فشار سیاسی استفاده می‌شد.
با این حال، سال گذشته به دلیل سهمیه‌های صادراتی و محدودیت‌های دیگر، حدود 10 میلیون تن گندم روسیه در انبارها فاسد شد، زیرا ظرفیت سیلوها برای نگهداری آن طبق استانداردهای فنی کافی نبود. امسال وضعیت بدتر هم شده است: طبق داده‌های «اتحادیه غلات روسیه» (RGU)، صادرات گندم روسیه از 1 تا 15 ژوئن تنها 565 هزار تن بوده است، در حالی که در دوره مشابه سال 2024، محموله‌های خارجی به 2.7 میلیون تن می‌رسید. بدین ترتیب، کاهشی تقریباً پنج برابری در صادرات گندم روسیه ثبت شده است.
جایگاه مسلط روسیه در بازار غلات به صورت تصاعدی در حال تضعیف است. بزرگترین خریدار گندم روسیه، یعنی مصر، خریدهای خود را 16.3 درصد کاهش داده و ایران نیز در حال تغییر جهت به سمت خرید گندم قزاقستان است؛ به طوری که در سال‌های 2024/2025 حجم واردات ایران از قزاقستان هشت برابر شده و به 1 میلیون تن رسیده است.
چرخش باکو به سمت آسیای مرکزی؛ جهش 25 برابری واردات از قزاقستان
تا همین اواخر (سال 2023)، روسیه سهمی 81 درصدی در کل واردات گندم جمهوری آذربایجان داشت. اما در سال گذشته و جاری، باکو در چارچوب سیاست تنوع‌بخشی به واردات، خرید گندم از قزاقستان را افزایش داده است.
بر اساس داده‌های شرکت ملی «راه‌آهن قزاقستان» (KTZ)، در ژانویه تا مه 2025، گندم قزاقستان 88 درصد از کل واردات آذربایجان را به خود اختصاص داده است. طبق آمار 26 نوامبر، از ابتدای سال، شرکت ملی «راه‌آهن قزاقستان» صادرات غلات به آذربایجان را 25 برابر افزایش داده و تاکنون 600 هزار تن حمل کرده است.
«توافق غلات»؛ پاسخ منفی مسکو به میانجی‌گری آنکارا
در شرایطی که تولیدکنندگان روسی در حال از دست دادن موقعیت‌های سنتی خود هستند، مسکو علاقه‌ای به تقویت رقبای خود، به ویژه اوکراین، ندارد. اخیراً در حاشیه اجلاس G20، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، از تمایل خود برای گفتگو با پوتین درباره احیای «کریدور غلات» خبر داد.
اما سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه، در واکنش به این موضوع گفت: «زمان توافق غلات دیگر گذشته است. البته درک این موضوع وجود دارد که در زمینه امنیت غذایی تلاش‌های مؤثر لازم است، اما همان اتحادیه اروپا در عمل اجرای مجموعه‌ای از تفاهمات را که به تعادل وضعیت بازارهای غذایی و صادرات روسیه کمک می‌کرد، خرابکاری کرد.»
استراتژی خودکفایی باکو؛ کشاورزی در اراضی آزاد شده قره‌باغ
جمهوری آذربایجان به دلیل وابستگی شدید به واردات، تلاش می‌کند ریسک‌های ناشی از نوسانات جهانی قیمت را کاهش دهد. این کشور بر گسترش مزارع تخصصی و مکانیزه با آبیاری کم‌مصرف تمرکز کرده است.
دولت آذربایجان برای مزارعی که از سیستم‌های آبیاری مدرن استفاده می‌کنند، یارانه در نظر گرفته است. این اقدامات، همراه با سازماندهی کشت غلات در اراضی مین‌روبی شده در مناطق اقتصادی «قره‌باغ» و «زنگه‌زور شرقی»، به گسترش سطح زیر کشت کمک کرده است.
این تلاش‌ها نتایج ملموسی داشته است: طبق آمار رسمی تا اول نوامبر سال جاری، در جمهوری آذربایجان 3 میلیون و 277 هزار و 800 تن غلات و حبوبات برداشت شده که 2.6 درصد بیشتر از سال قبل است. بدین ترتیب، کشاورزان این کشور پس از یک دوره طولانی افت تولید، تقریباً به رکوردهای سال‌های 2018 و 2019 نزدیک شده‌اند.
انتهای پیام/