به گزارش خبرگزای ایمنا، تقریظ‌نویسی بر کتاب، رسمی دیرپا در سنت فرهنگی اهالی علم و اندیشه است؛ رسمی که طی آن شخصیت‌ها و چهره‌های صاحب‌نام، بر آثار نویسندگان جوان و نوقلم یادداشتی می‌نوشتند و با اشاره به زوایا و ارزش‌های اثر، به آن اعتبار و وزن بیشتری می‌بخشیدند. این سنت نیکو در میان علمای دین نیز رواج داشته است، هرچند در سال‌های اخیر کم‌رنگ‌تر از گذشته شده است.
با این حال، در دوران کنونی، رهبر معظم انقلاب اسلامی احیاگر این سنت ارزشمند بوده‌اند. معظم‌له با ابتکاری برآمده از ذوق و حساسیت فرهنگی خویش، از ظرفیت تقریظ‌نویسی برای برجسته‌سازی ادبیات ایران‌زمین به‌ویژه ادبیات دفاع مقدس بهره برده‌اند.
تقریظ‌های ایشان که سال‌هاست با استمرار و جدیت نوشته می‌شود، افزون بر جلب توجه مخاطبان به کتاب‌های فاخر و کمتر دیده‌شده، موجب دلگرمی و تشویق نویسندگان جوان شده و در رونق بازار کتاب و بالندگی ادبیات دفاع مقدس نقش بسزایی داشته است. بنابر آنچه تا کنون از یادداشت‌ها و تقریظ‌های حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای منتشر شده که بخش اندکی از تقریظات ایشان را تشکیل می‌دهد، علیرغم وجود چند نمونه از نظرات ایشان در سال‌های ۱۳۶۳ تا ۱۳۶۹، از آنجا که نخستین دوره‌ی رشد قابل توجه انتشار کتب این حوزه از سال ۱۳۶۹ شروع شده لذا بیشترین یادداشت‌ها و تقریظ‌های ایشان نیز به همان سال‌ها اختصاص دارد چنانکه تنها در سال ۱۳۷۰ برای حدود ۲۲ کتاب حوزه‌ی دفاع مقدس یادداشت‌های تشویق‌کننده و گاه با ذکر نکاتی اصلاحی نوشته‌اند.
نقش پررنگ تقریظ‌های رهبری در افزایش سرانه مطالعه
در این خصوص علیرضا مختارپور پژوهشگر و رئیس سابق کتابخانه ملی، در گفت‌وگو با ایمنا به نقش ادبیات دفاع مقدس در افزایش سرانه مطالعه پرداخت و اظهار می‌کند: در روند طبیعی تولید و گسترش کتاب در یک جامعه، مواردی مانند تبلیغ کتاب، ترویج کتاب‌خوانی و معرفی آثار ارزشمند از سوی مراجع صاحب‌نظر، نقش مهمی در جلب توجه مردم دارد. وقتی مردم می‌بینند که رهبر معظم انقلاب که همگان از دقت و اهتمام ایشان در حوزه کتاب، متون تاریخی و ادبی مطلع‌اند کتابی را چه در سخنرانی‌ها و چه در قالب تقریظ مورد توجه قرار می‌دهند، آن اثر در جامعه دیده می‌شود و بیشتر خوانده می‌شود.
وی می‌افزاید: طبیعی وقتی مردم کتابی را که مورد تأیید و تحسین قرار گرفته مطالعه می‌کنند، آن را به دیگران نیز معرفی می‌کنند. برای همین است که می‌بینیم کتاب‌هایی که رهبر انقلاب بر آنها تقریظ نوشته‌اند، با شمارگان بالایی مواجه شده‌اند. این تأثیر محدود به همان آثار هم نمانده؛ حتی کتاب‌های مشابه در حوزه دفاع مقدس نیز مورد توجه قرار گرفته‌اند. مثلاً وقتی خوانندگان کتابی درباره مادر یک شهید را می‌خوانند، به سراغ کتاب‌های مشابه درباره مادران شهدای دیگر نیز رفته‌اند.
رئیس سابق کتابخانه ملی تأکید می‌کند: به نظر من، هم خود ادبیات دفاع مقدس در ارتقای سطح کتاب‌خوانی جامعه مؤثر بوده و هم رهبر معظم انقلاب در این میان نقش فوق‌العاده‌ای ایفا کرده‌اند. خوشبختانه تولید این آثار افزایش چشمگیری داشته است. ایشان در دیدار امسال با کنگره شهدای هلال احمر فرمودند: هزاران کتاب خوب در حوزه دفاع مقدس منتشر شده است. معنای این سخن این است که معرفی آثار خوب نباید محدود به کتاب‌هایی باشد که تقریظ خورده‌اند؛ بلکه همه نهادها و دستگاه‌های فرهنگی باید آثار فاخر این حوزه را به مردم معرفی کنند. تقریظ‌های رهبر انقلاب بر آثار ادبیات دفاع مقدس، هرچند در مسیر طبیعی خود اثرگذار و جریان‌سازند، اما بی‌شک این ظرفیت ارزشمند زمانی به ثمر کامل می‌نشیند که دستگاه‌های فرهنگی نیز از آن بهره‌برداری مؤثر کنند. امروز فرصت کم‌نظیری برای توجه دادن جامعه به این آثار فراهم شده است؛ فرصتی که می‌تواند سهم مطالعه را در سراسر کشور افزایش دهد. از همین رو، ضروری است نهادهای فرهنگی با برنامه‌ریزی و اقدام جدی، این فرصت را مغتنم شمرده و برای معرفی گسترده‌تر و رساندن پیام این کتاب‌ها به مخاطبان گوناگون تلاش کنند. نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور از جمله مجموعه‌های مهم و اثرگذاری است که می‌تواند بیشترین نقش را در معرفی و ترویج کتاب‌های مورد تقریظ رهبر معظم انقلاب ایفا کند و برای این آثار برنامه‌های ویژه و هدفمند طراحی و اجرا نماید.
از پویش‌های مطالعاتی تا تأمین نسخه‌ها؛ بسته حمایتی نهاد برای کتاب‌های تقریظ‌شده
همچنین آزاده نظربلند، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در پاسخ به این پرسش که آیا برای کتاب‌های مورد توجه رهبر انقلاب برنامه‌ای ویژه در نهاد تدارک دیده شده است، اظهار می‌کند: این موضوع سال‌هاست در نهاد کتابخانه‌های عمومی دنبال می‌شود. کتاب‌هایی که تقریظ رهبر معظم انقلاب را دارند، در بسیاری از کتابخانه‌ها در بخش‌های متمایز قرار می‌گیرند تا مخاطبان به شکل برجسته‌تری با آنها مواجه شوند. در تجربه‌های اخیر، مانند کتاب «روح‌الله» و همچنین سه کتابی که به تازگی رونمایی شد، هماهنگی این بوده که کتاب‌ها به کتابخانه‌ها ارسال شوند. کتاب روح‌الله چون جدید و چاپ اول بود، برای تمام کتابخانه‌ها خریداری و ارسال شد. اما درباره کتاب‌هایی که تقریظ آنها به تازگی رونمایی شد، برخی از کتابخانه‌ها از قبل، نسخه‌هایی داشتند؛ بنابراین مقرر شد کتابخانه‌هایی که این آثار را ندارند، نسخه‌های مورد نیاز را دریافت و اضافه کنند.
وی می‌افزاید: علاوه بر تأمین نسخه‌ها، نهاد کتابخانه‌های عمومی برای آثاری که رویداد ملی درباره آنها برگزار می‌شود به‌ویژه کتاب‌هایی که تقریظ رهبری را دارند برنامه‌های متنوعی اجرا می‌کند؛ از جمله پویش‌های مطالعاتی، مسابقات کتاب‌خوانی، پویش‌های بلندمدت برای خوانش کتاب، مسابقه متن‌خوانی و برنامه‌های مشابه.
دبیرکل نهاد کتابخانه‌ها در پاسخ به پرسشی درباره نظر شخصی‌اش نسبت به بیانات رهبر انقلاب در تقریظ‌ها می‌گوید: خودم را در جایگاهی نمی‌دانم که درباره بیانات ایشان اظهار نظر کنم؛ اما همه می‌دانیم که ایشان استاد مسلم کتاب و کتاب‌خوانی در ایران هستند و ما نیز در این مسیر به ایشان اقتدا می‌کنیم. توجه ایشان به وجه هنری آثار، ویژگی‌های نویسندگان به‌ویژه بانوان و انتخاب شخصیت‌های اصلی این سه کتاب که همگی زنان و قهرمان داستان بودند، به‌ویژه با تقارن ایام فاطمیه، از نکات قابل توجهی بود که مورد عنایت ایشان قرار گرفت.
نظربلند می‌افزاید: برای ما نیز همین نکات قابل توجه است. علاوه بر این، در سفرهای استانی یکی از برنامه‌های همیشگی ما دیدار با خانواده شهیدانی است که رهبر معظم انقلاب بر کتاب‌های مرتبط با آنان تقریظ نوشته‌اند. چند نفر از این عزیزان را هم در روز رونمایی از تقریظ در سالن دیدم. این دیدارها برای ما ارزشمند و الهام‌بخش است.
به گزارش ایمنا، آخرین انتشار تقریظ رهبر معظم انقلاب مربوط به سه کتاب «خانومْ ماه»، «تب ناتمام» و «همسفر آتش و برف» بود؛ این سه کتاب به روایت‌هایی از زندگی قهرمان‌بانوان‌ایرانی، همسران و مادر سه شهید دوران دفاع مقدس، به شرح زیر می‌پردازد:
«خانومْ ماه» داستانی از زندگی خانمْ‌ناز علی‌نژاد همسر شهید شیرعلی سلطانی اهل شیراز است. این داستان در سه فصل جداگانه روایت می‌شود و از زندگی و انتخاب‌های خانمْ‌ناز می‌گوید. ساجده تقی زاده نگارش این کتاب را بر عهده داشته و به‌نشر ناشر آن است.
کتاب «تب ناتمام» روایت زندگی خانم شهلا منزوی مادر جانباز شهید حسین دخانچی از قم است که ۱۷ سال عاشقانه و صبورانه فرزند جانبازش را پرستاری کرده است. شهید «حسین دخانچی» سال ۱۳۶۳ در عملیات بدر جانباز قطع نخاع از ناحیه گردن شد و در سال ۱۳۸۱ به دلیل عوارض مجروحیت به شهادت رسید. زهرا حسینی مهرآبادی نویسنده‌ی کتاب و انتشارات حماسه‌ی‌یاران ناشر آن است.
«همسفر آتش و برف» رمان مستندی است از روایت خانم فرحناز رسولی همسر شهید سعید قهاری از زندگی پرفراز و نشیب این سردار شهید. انتشارات روایت فتح ناشر این کتاب و فرهاد خضری نویسنده آن است.
تقریظ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بر این سه کتاب، در آبان‌ماه ۱۴۰۴ و در ایام شهادت حضرت فاطمةالزهرا سلام‌الله‌علیها و هفتۀ کتاب، توسط مؤسسۀ پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی منتشر شد.