به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری دانشجو، فاطمه پارسایی، اگرچه طی سال‌های اخیر اقدامات متعددی در راستای کنترل و پیشگیری از بیماری اچ آی وی صورت گرفته، اما آمار‌های رسمی و تحولات اجتماعی نشان می‌دهند که هنوز با چالش‌های جدی در این حوزه مواجه هستیم.

براساس آخرین گزارش منتشرشده در آبان ماه امسال توسط مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، آخرین روش آماری تخمین زده نشان می‌دهد که ۴۱۵۰۹ نفر در کشور مبتلا به اچ‌آی‌وی هستند.

افزون برآن در نظام جامع مدیریت داده‌های الکترونیک اچ‌آی‌وی کشور، تا پایان شش ماهه اول سال ۱۴۰۴ از بین افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی ۲۵۸۷۰ مورد شناسایی، ثبت و گزارش شده است که از این تعداد ۲۱۱۲۷ نفر خدمات مربوط به مراقبت و درمان اچ‌آی‌وی را دریافت نموده‌اند.

همچنین در بین افراد شناسایی‌شده تا پایان ۱۴۰۳، ۳ درصد از کل موارد شناخته‌شده در زمان تشخیص، کمتر از ۲۰ سال سن داشته‌اند و ۷۳ درصد در گروه سنی ۲۰ تا ۴۵ و درصد باقی مانده، افراد بالای ۴۵ سال بوده‌اند.

نکته حائز اهمیت این است که اگرچه ۸۰% کل موارد تشخیص داده شده را مردان و ۲۰% را زنان تشکیل می‌دهند، اما الگوی راه انتقال و درصد ابتلای زنان و مردان در سال‌های اخیر تغییر کرده است به گونه‌ای که از کل موارد شناسایی و گزارش‌شده در پایان سال ۱۴۰۳، ۲۵ درصد موارد ثبت را زنان و ۷۵ درصد آنها را مردان تشکیل می‌دهند.

در واقع این تغییرات در الگو انتقال و جنسیت قشر مولد جامعه هشداری جدی، برای ضرورت اقدامات فرهنگی و اجتماعی در حوزه آموزش جوانان، کاهش انگ اجتماعی و پیشگیری است.

وقتی چهره خطرتغییر می‌کند؛ از سرنگ‌های مشترک اعتیاد تا روابط پر ریسک

در زمینه علل ابتلا به اچ‌آی‌وی در بین کل مواردی‌که از سال ۱۳۶۵ تاکنون در کشور به ثبت رسیده‌اند به ترتیب، نقش تزریق با وسایل مشترک در مصرف‌کنندگان مواد ۵۲/۱ درصد، رابطه جنسی ۲۹/۳ درصد و انتقال از مادر به کودک ۱/۶  درصد بوده است و راه انتقال در ۱۶/۷ درصد از این گروه نامشخص مانده است.

این درحالی است که در موارد تشخیص داده شده در سال ۱۴۰۳، راه احتمالی انتقال در ۷ درصد موارد اعتیاد تزریقی، ۶۴ درصد روابط جنسی؛ ۱ درصد انتقال از مادر به کودک و در ۲۸ درصد راه احتمالی ابتلا بیان نشده است.

اگرچه سیاست‌ها و برنامه‌های اجرایی در زمینه اعتیاد تزریقی توانسته با کاهش آمار در این زمینه موثر باشد، اما کماکان مقایسه‌ی روند، نشان از تغییر و چرخشی قابل توجه در الگوی انتقال درمیان جوانان دارد، تحولاتی که هشدار جدی در تغییر سبک زندگی، ارزش‌ها و خلا قابل توجه در مهارت‌های زندگی جوانان را به دنبال دارد.

رییس اداره پیشگیری و کاهش آسیب اعتیاد وزارت بهداشت، سید ابراهیم قدوسی، با اشاره به تغییر الگوی انتقال HIV گفته است: ((اگر در گذشته انتقال ویروس عمدتاً از طریق اشتراک ابزار‌های آلوده صورت می‌گرفت، امروز الگوی انتقال به سمت رفتار‌های مخاطره آمیز جنسی تغییر کرده است؛ در این شرایط تأثیرات مصرف الکل و مواد محرک نوظهور که بعضا به شکل فرآورده‌های دارویی و بسته بندی‌های فریبنده عرضه می‌شوند بر تصمیم‌گیری، کنترل رفتار و سلامت روان فرد اثر گذاشته و می‌تواند جوانان را به سمت رفتار‌های پرخطر و افزایش ریسک ابتلا سوق دهد.))

انگ اجتماعی؛ مانعی بی صدا در مسیر پیشگیری و درمان

بی شک توجه به تغییرات اجتماعی جامعه، حرکت به سمت الگو‌ها و سبک زندگی مخرب و آسیب‌رسان در میان برخی جوانان، از موضوعات مهمی است که باید مورد بررسی کارشناسان حوزه‌های مختلف علوم انسانی قرار گیرد، اما در پیشگیری و درمان بیماری ایدز که در موارد قابل توجهی منتهی از آسیب‌های اجتماعی است، بخشی مهمی از اقدامات نظام سلامت باید متمرکز بر انگ زدایی باشد.

انگ و برچسب زدن که یکی از مسائل بنیادین و تاثیرگذار در زمینه این بیماری است در لایه‌های پنهان جامعه نهفته است که ریشه در ناآگاهی عمومی و تفاوت‌های فرهنگی جامعه دارد و عامل موثری در نحوه مواجه افراد با این بیماری است.

مینو محرز، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌وگویی تاکید کرد: ((هنوز HIV در جامعه و حتی در میان کادر درمان با انگ بالایی مواجه است؛ موضوعی که در پژوهش‌ها نیز تأیید شده و مانع ارائه خدماتی مانند جراحی، زایمان و دندانپزشکی می‌شود، در حالی که بیمارانِ تحت درمان و با بار ویروسی صفر، مسری نیستند.))

بسیاری از افراد مبتلا، به‌ویژه زنان و جوانان، به دلیل ترس از قضاوت، طرد شدن از خانواده یا جامعه، و حتی از دست دادن شغل یا موقعیت اجتماعی، از مراجعه به مراکز مشاوره و درمان خودداری می‌کنند.

این پنهان‌کاری، نه‌تنها روند درمان را به تعویق می‌اندازد، بلکه به گسترش خاموش بیماری در جامعه دامن می‌زند و به افزایش موارد ابتلای پنهان و انتقال ناخواسته ویروس کمک می‌کند.

همچنین در مدارس و خانواده‌ها نیز پرداختن به آموزش‌های پیشگیرانه در حوزه این بیماری‌ها به سبب نگرانی‌های مسئولان و والدین از زمینه سازی برای ترویج رفتار‌های پرخطر، کم‌تر مورد توجه قرار می‌گیرد.

آگاهی بخشی و کاهش انگ اجتماعی باید جدی گرفته شود

در جامعه‌ای که ترس از قضاوت و طرد اجتماعی، مانعی جدی برای مراجعه به مراکز درمانی است، باید با روایت‌های انسانی، گفت‌و‌گو با مبتلایان و متخصصان، و بهره‌گیری از چهره‌های فرهنگی و هنری، فضای پذیرش و همدلی را تقویت کنند.

امروزه نقش رسانه‌ها در آگاهی‌بخشی و فرهنگ‌سازی بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته است. رسانه‌ها می‌توانند با تولید محتوای آموزشی، علمی و مستند، اطلاعات صحیح درباره راه‌های انتقال، پیشگیری و درمان ایدز را در اختیار عموم قرار دهند و همچنین به کاهش انگ اجتماعی کمک کنند.

همچنین نهاد‌های مختلف نظیر وزارت بهداشت، آموزش و پرورش، وزارت جوانان و... باید آموزش مهارت‌های زندگی، ترویج سبک زندگی سالم و هشدار درباره تأثیرات مخرب مصرف مواد محرک و آگاهی بخشی در زمینه این بیماری را مورد توجه ویژه قرار دهند.

در این میان رسانه‌ها درواقع با ایفای نقش مسئولانه می‌توانند به عنوان بازوی فرهنگی نظام سلامت، در کاهش شیوع ایدز، ارتقای آگاهی عمومی و حمایت از مبتلایان و همچنین مطالبه مستمر از نهاد‌های فرهنگی و اجتماعی در این راستا، نقشی کلیدی ایفا کنند.