در حال حاضر کشور ایران همراه با کشورهای جنوبشرق آسیا (ژاپن و چین) و اروپا (انگلستان) درگیر موج شدید اپیدمی زیرسویه H۳N۲ ویروس آنفلوآنزای نوع A است.
زیرسویه H۳N۲ همان ویروسی است که در سالهای ۱۹۶۸–۱۹۶۹ از هنگکنگ و چین آغاز شد و با نام «آنفلوآنزای هنگکنگی» شناخته میشود. این ویروس که احتمالاً منشأ انتقالی از پرندگان به انسان داشت، در آن دوره همهگیری جهانی ایجاد کرد. با وجود کشندگی کمتر نسبت به آنفلوآنزای اسپانیایی ۱۹۱۸، سرعت انتشار بسیار بالایی داشت و پس از پاندمی به یکی از زیرسویههای فصلی در گردش تبدیل شد که همچنان هر ساله فعال است. این زیرسویه دارای ریشه جهانی و منشأ شرق آسیا است و موج کنونی ادامه حضور طولانیمدت آن در جهان به شمار میرود.
ویروس آنفلوانزا برخلاف کرونا، بهدلیل ساختار قطعهقطعه بودن ژنوم (۸ قطعه RNA)، بیشتر در معرض تغییرات ژنتیکی است. اگر این تغییرات جزئی باشند، به آن Antigenic drift و اگر گسترده و ناگهانی باشند، به آن Antigenic shift گفته میشود. شیفتها معمولاً باعث پاندمی جهانی و درفتها اغلب باعث طغیانهای فصلی و محدود میشوند.
ویروس آنفلوانزا به دسته B، A و C تقسیم میشود: نوع C معمولاً خفیف و شبیه سرماخوردگی است. نوع B علاوه بر علائم تنفسی، میتواند علائم گوارشی هم بدهد و در کودکان شایعتر است. نوع A از همه غالبتر و اپیدمیزاتر است.
مشخصات ویروس جدید آنفلوآنزا در ایران (پاییز و آبان ۱۴۰۴):
نوع ویروس: آنفلوآنزای نوع A
ویژگی خاص: سرعت انتشار بالا، قدرت بیماریزایی بیشتر نسبت به سویههای قبلی
وضعیت واکسن: واکسن فعلی آنفلوآنزا بهطور کامل این سویه را پوشش نمیدهد، اما ممکنه شدت بیماری رو کاهش بده
مناطق درگیر: شیوع در قم، شمال کشور و برخی مدارس گزارش شده
گروههای پرخطر: کودکان، سالمندان، زنان باردار، افراد دارای بیماریهای زمینهای (قلبی، ریوی، دیابت، نقص ایمنی)
راه های انتقال: بسیار مسری است؛ قطرات تنفسی تا ۱ متر را میتواند آلوده کند و روی سطوح تا ۸ ساعت زنده میماند.
علائم شایع:
• تب و لرز
• سردرد شدید
• بدندرد و درد عضلانی
• سرفه خشک و مداوم
• گلودرد، آبریزش بینی
• در برخی موارد: اسهال و استفراغ (بهویژه در کودکان)
هشدارهای متخصصان
• دکتر مینو محرز، متخصص بیماریهای عفونی: «این سویه جدید، سرعت انتشار بالایی دارد و احتمالاً عالمگیر خواهد شد؛ چون ایمنی عمومی در برابر آن پایین است و واکسن هم هنوز آن را پوشش نمیدهد.»
او همچنین تاکید کرد که مدارس یکی از کانونهای اصلی انتقال ویروس هستند و والدین نباید کودکان بیمار را به مدرسه بفرستند.
درمان و مراقبت
• داروی اوسلتامیویر(Oseltamivir) (تامیفلو) در صورت مراجعه زودهنگام، میتواند شدت بیماری را کاهش دهد.
• دوره درمان معمولاً ۵ روز است
• استراحت، مصرف مایعات، استفاده از ماسک و شستوشوی مکرر دستها توصیه می شود.
پیشگیری (نکات کاربردی و مبتنی بر شواهد)
۱. واکسن سالانه آنفلوانزا؛ مهمترین راه پیشگیری، بهویژه برای سالمندان، زنان باردار و افراد با بیماریهای مزمن (قلب، ریه، کلیه، نقص ایمنی) است. هر سال با بهروزرسانی براساس سوشهای در گردش (معمولاً شامل H۳N۲، H۱N۱ و B) عرضه میشود.
۲. بهداشت فردی: شستوشوی دستها حداقل ۲۰ ثانیه با آب و صابون، ضدعفونی سطوح عمومی پرتماس (دستگیره در، موبایل، میز، آسانسور)
۳. پروتکل تنفسی: پوشاندن دهان هنگام سرفه/عطسه، استفاده از ماسک در محیطهای شلوغ و بسته در فصل پیک انتقال
۴. فاصله از افراد علامتدار: ویروس یک روز قبل از شروع علائم تا ۵–۷ روز بعد قابلانتقال است، پس تنها نبودن علائم، ردکننده انتقال نیست.
۵. تقویت سیستم ایمنی بهروش واقعی، نه شعاری: خواب منظم ۷–۸ ساعت؛ مصرف کافی پروتئین، زینک، ویتامین C، ویتامین D، آهن (در صورت نیاز)؛ پرهیز از مصرف بیشازحد قندهای ساده که میتواند پاسخ ایمنی را تضعیف کند.
۶. اجتناب از حضور غیرضروری در ازدحام در هفتههای اوج اپیدمی فصلی
سخن آخر
سویهی H۳N۲ امسال بهدلیل تغییرات کوچک ژنتیکی در پروتئین سطحی، توانایی فرار از آنتیبادیهای قبلی را پیدا کرده؛ بنابراین حتی کسانی که سال گذشته آنفلوانزا گرفتند یا واکسن زدند، باز هم ممکن است مبتلا شوند، ولی احتمالاً بیماری شدید نخواهند داشت.