اطلاعات نوشت: سینما زمانی معنا مییابد که با زبان انسانی و اجتماعی سخن بگوید. این رویکرد شاعرانه دروازههایی را باز میکند که مدتها نادیده مانده بودند
شهر شیراز، با پیشینهای سرشار از تاریخ، هنر و ادبیات، امسال برای نخستینبار میزبان چهلوسومین جشنواره جهانی فیلم فجر شد؛ رخدادی که بهزعم بسیاری از کارشناسان، نقطهعطفی در روندبرگزاری این جشنواره و گامی متفاوت در تمرکززدایی از پایتخت بهشمار میآید. دبیر جشنواره اعلام کرد که در این دوره، ۴۵فیلم از ۳۰کشور به بخشهای مختلف راه یافتهاند؛ آثاری که ۹عنوان از آنها ایرانی یا تولید مشترک با ایران است و باقی، فیلمهایی از کشورهای منطقه و جهانند که تنوع فرهنگی گستردهای را رقم زدهاند.
چهار بخش اصلی رقابتی جشنواره شامل «مسابقه بینالملل»، «جلوهگاه شرق»، «چشمانداز» و «زیتون شکسته» در کنار چند بخش جنبی، بستری برای نمایش طیف متنوعی از آثار فراهم کردهاست. همچنین بازار فیلم نیز همزمان با جشنواره در شیراز برپا شده؛ بازاری که تولیدکنندگان، شرکتهای پخش، خریداران خارجی و فعالان صنعت سینما را در یک فضای حرفهای گرد هم آورده و زمینهساز گفتوگو و همکاریهای تازه است.
صدایی تازه با تمرکز شاعرانه
با روشن شدن پردههای سالن هنر در مجموعه هنر شهر آفتاب، اولین سأنس فیلمهای جشنواره آغاز شد. حضور فیلمسازان داخلی، چهرههای بینالمللی، پژوهشگران و فعالان فرهنگی در روز نخست، فضای شیراز را به مرکز تبادل هنری و رقابت سینمایی تبدیل کرد. جشنواره از همان ساعات ابتدایی، با استقبال چشمگیر مردم و متخصصان روبهرو شد و ورود مهمانانی از کشورهای روسیه، ترکیه، فرانسه، آلمان، هند و لبنان به این شهر، جلوهای بینالمللی به آن بخشید. در روزهای دوم و سوم جشنواره، خبرنگار اطلاعات با سه شخصیت مهم حاضر در این رویداد گفتوگو کرد؛ گفتوگوهایی که بازتابدهنده نگاه جهانی به سینمای ایران و ظرفیتهای همکاریهای تازه است.
تمرکز جشنواره بر رویکرد شاعرانه
کریستف رضاعی، آهنگساز ایرانی ـ فرانسوی و عضو هیأت داوران مسابقه بینالملل، در گفتوگو با اطلاعات، تمرکز امسال جشنواره بر «رویکرد شاعرانه» را یکی از مهمترین تغییرات این دوره دانست. او تأکید کرد که این انتخاب، راهی تازه در نگاه به سینما میگشاید و میتواند به ارتباطی عمیقتر میان فیلم، موسیقی و عناصر هنری بینجامد.
رضاعی ادامه داد: سینما زمانی معنا مییابد که با زبان انسانی و اجتماعی سخن بگوید. این رویکرد شاعرانه دروازههایی را باز میکند که مدتها نادیده مانده بودند. سینما میتواند آینهای برای بازتاب دغدغههای انسانی باشد و موسیقی نیز در کنار آن، این صدا را ماندگار میکند.او با وجود اینکه کمتر در آثار با محوریت نگاه شاعرانه مشارکت داشته، انتخاب جشنواره را فرصتی برای تجربه و فهم ابعاد تازه هنر برمیشمارد که میتواند به ارتقای گفتوگو میان فرهنگها کمک کند.
نگاه شرق به سینمای ایران
الکساندر سیمینوک، استاد دانشگاه سینمایی مسکو و منتقد شناختهشده روس، که برای نخستینبار در جشنواره جهانی فیلم فجر حضور دارد، در گفتوگویی اختصاصی، شیراز را «انتخابی هوشمندانه» برای میزبانی توصیف کرد و رویکرد شاعرانه جشنواره را «نشانهای از تغییرات سریع در سینمای روز دنیا» خواند.او گفت:سینمای ایران از دیرباز هویتی مستقل داشته؛ عرفانی، رازآلود و سرشار از نماد. همین ویژگیها میتواند الگوی کشورهای دیگر، ازجمله روسیه، در توسعه پروژههای داستانگو و معناگرا باشد.
سیمینوک باور دارد که دوره چهلوسوم فرصتی متفاوت برای شناخت نسل جوان فیلمسازان ایرانی است؛ نسلی که او معتقد است «سینمای ایران را به مرحلهای تازه وارد خواهد کرد.» او همچنین بر آمادگی سینماگران روس برای تولید آثار مشترک با ایران تأکید کرد: «همکاری سینمایی میان دو کشور میتواند به پلی فرهنگی میان مردم تبدیل شود؛ پلی که از هنر و زبان تصویر عبور میکند. »
ترکیه و ایران؛ اشتراکات فرهنگی و امید به همکاری
مرآت چری، کارگردان ترکیهای که با فیلم «آفرینش انسان» در جشنواره حضور دارد، در گفتوگو با اطلاعات، اذعان کرد: جذابیت اصلی حضور من در شیراز «فضای شاعرانه شهر» است که ادبیات در آن نفس میکشد. سینما بدون شاعرانگی نمیتواند در دل مخاطب نفوذ کند .وی که پیشتر تجربه همکاری مستقیم با هنرمندان ایرانی را نداشته، حضور در جشنواره را «دروازهای تازه برای تبادل تجربه و تولید مشترک» توصیف کرد و افزود: فیلمهای مشترک میتوانند نقش مهمی در انتقال پیامهایی همچون صلح، همدلی و اخلاق انسانی داشته باشند .
چرخش نمادین سوی سینمای معناگرا
ترکیب گفتوگوها با هنرمندان خارجی، انتخاب شهر شیراز و تمرکز جشنواره بر شاعرانگی، همگی نشانهای از تلاش برای بازتعریف هویت جشنواره جهانی فیلم فجر است؛ هویتی که به گفته کارشناسان، «از سینمای سرگرمکننده صرف فاصله میگیرد و سوی سینمای معناگرا، احساسی و انسانی» حرکت میکند.دبیرخانه جشنواره اعلام کرده که هدف این دوره، ایجاد جایگاهی است که در آن فیلمها نهفقط برای رقابت، بلکه برای «ایجاد گفتوگوی فرهنگی» به نمایش درمیآیند. حضور کارگردانانی از منطقه قفقاز، آسیای میانه، خاورمیانه و اروپا، بیانگر علاقه کشورهای مختلف به شناخت موج تازه سینمای ایران است.
واکنش نوری بیلگه جیلان به حاشیهها
در پی حضور نوری بیلگه جیلان، کارگردان سرشناس ترک و برنده نخل طلای کن، حاشیههایی ایجاد شد که او را واداشت در پاسخ به برخی انتقادها درباره حضورش در جشنواره، بیانیهای صادر کند بدین شرح: «جشنواره فیلم فجر قدمتی بیش از چهار دهه دارد. من بارها به ایران آمدهام، از اینجا آموختهام و جوانان ایرانی را بسیار خلاق و پرانرژی دیدهام. تحریم یک جشنواره ممکن است ظاهراً نوعی مقاومت باشد، اما محروم کردن مردم از فیلمها و تعاملات فرهنگی، بهنوعی مجازات آنان است.هنر باید فراتر از مرزهای سیاسی باشد. اگر قرار باشد مردم بار دولتها را به دوش بکشند، دیگر هیچ جشنوارهای در جهان از تحریم مصون نمیماند.
از پشتصحنه وزارت ارشاد
در حاشیه جشنواره، محمدمهدی احمدی، مشاور عالی وزیر و رئیس حوزه ریاست وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی، درباره وضعیت نامشخص معاونت امور هنری توضیح داد: با وجود گمانهزنیها، «هنوز هیچ فردی برای تصدی معاونت هنری انتخاب نشده» و نامهایی که در رسانهها مطرح شده «غیرواقعی» است.وی افزود: وزیر ارشاد از من خواسته سرپرستی معاونت هنری را بپذیرم، اما ترجیح میدهم در حوزه ریاست باقی بمانم. احتمال دارد تا دهه فجر معاون جدید معرفی شود و به احتمال زیاد «یک گزینه زن نخواهد بود .»
دیپلماسی فرهنگی
چهلوسومین جشنواره جهانی فیلم فجر در شیراز، فراتر از یک رخداد سینمایی، در حال تبدیل شدن به فضایی برای دیپلماسی فرهنگی است. میزبانی شیراز، حضور هنرمندان برجسته، گفتوگوهای بینالمللی و استقبال کارشناسان، همگی نشانههایی است از مسیری نو که میتواند سینمای ایران را به همکاریهای منطقهای و جهانی نزدیکتر کند. این رویداد ثابت کرد که هنر، بهویژه سینما، همچنان توان عبور از مرزها، اختلافها و سیاستها را دارد و میتواند زبان مشترک ملتها باشد؛ زبانی که در شیراز، شهر شعر و اندیشه، طنین متفاوتی یافتهاست.
اطلاعات نوشت: سینما زمانی معنا مییابد که با زبان انسانی و اجتماعی سخن بگوید. این رویکرد شاعرانه دروازههایی را باز میکند که مدتها نادیده مانده بودند
شهر شیراز، با پیشینهای سرشار از تاریخ، هنر و ادبیات، امسال برای نخستینبار میزبان چهلوسومین جشنواره جهانی فیلم فجر شد؛ رخدادی که بهزعم بسیاری از کارشناسان، نقطهعطفی در روندبرگزاری این جشنواره و گامی متفاوت در تمرکززدایی از پایتخت بهشمار میآید. دبیر جشنواره اعلام کرد که در این دوره، ۴۵فیلم از ۳۰کشور به بخشهای مختلف راه یافتهاند؛ آثاری که ۹عنوان از آنها ایرانی یا تولید مشترک با ایران است و باقی، فیلمهایی از کشورهای منطقه و جهانند که تنوع فرهنگی گستردهای را رقم زدهاند.
چهار بخش اصلی رقابتی جشنواره شامل «مسابقه بینالملل»، «جلوهگاه شرق»، «چشمانداز» و «زیتون شکسته» در کنار چند بخش جنبی، بستری برای نمایش طیف متنوعی از آثار فراهم کردهاست. همچنین بازار فیلم نیز همزمان با جشنواره در شیراز برپا شده؛ بازاری که تولیدکنندگان، شرکتهای پخش، خریداران خارجی و فعالان صنعت سینما را در یک فضای حرفهای گرد هم آورده و زمینهساز گفتوگو و همکاریهای تازه است.
صدایی تازه با تمرکز شاعرانه
با روشن شدن پردههای سالن هنر در مجموعه هنر شهر آفتاب، اولین سأنس فیلمهای جشنواره آغاز شد. حضور فیلمسازان داخلی، چهرههای بینالمللی، پژوهشگران و فعالان فرهنگی در روز نخست، فضای شیراز را به مرکز تبادل هنری و رقابت سینمایی تبدیل کرد. جشنواره از همان ساعات ابتدایی، با استقبال چشمگیر مردم و متخصصان روبهرو شد و ورود مهمانانی از کشورهای روسیه، ترکیه، فرانسه، آلمان، هند و لبنان به این شهر، جلوهای بینالمللی به آن بخشید. در روزهای دوم و سوم جشنواره، خبرنگار اطلاعات با سه شخصیت مهم حاضر در این رویداد گفتوگو کرد؛ گفتوگوهایی که بازتابدهنده نگاه جهانی به سینمای ایران و ظرفیتهای همکاریهای تازه است.
تمرکز جشنواره بر رویکرد شاعرانه
کریستف رضاعی، آهنگساز ایرانی ـ فرانسوی و عضو هیأت داوران مسابقه بینالملل، در گفتوگو با اطلاعات، تمرکز امسال جشنواره بر «رویکرد شاعرانه» را یکی از مهمترین تغییرات این دوره دانست. او تأکید کرد که این انتخاب، راهی تازه در نگاه به سینما میگشاید و میتواند به ارتباطی عمیقتر میان فیلم، موسیقی و عناصر هنری بینجامد.
رضاعی ادامه داد: سینما زمانی معنا مییابد که با زبان انسانی و اجتماعی سخن بگوید. این رویکرد شاعرانه دروازههایی را باز میکند که مدتها نادیده مانده بودند. سینما میتواند آینهای برای بازتاب دغدغههای انسانی باشد و موسیقی نیز در کنار آن، این صدا را ماندگار میکند.او با وجود اینکه کمتر در آثار با محوریت نگاه شاعرانه مشارکت داشته، انتخاب جشنواره را فرصتی برای تجربه و فهم ابعاد تازه هنر برمیشمارد که میتواند به ارتقای گفتوگو میان فرهنگها کمک کند.
نگاه شرق به سینمای ایران
الکساندر سیمینوک، استاد دانشگاه سینمایی مسکو و منتقد شناختهشده روس، که برای نخستینبار در جشنواره جهانی فیلم فجر حضور دارد، در گفتوگویی اختصاصی، شیراز را «انتخابی هوشمندانه» برای میزبانی توصیف کرد و رویکرد شاعرانه جشنواره را «نشانهای از تغییرات سریع در سینمای روز دنیا» خواند.او گفت:سینمای ایران از دیرباز هویتی مستقل داشته؛ عرفانی، رازآلود و سرشار از نماد. همین ویژگیها میتواند الگوی کشورهای دیگر، ازجمله روسیه، در توسعه پروژههای داستانگو و معناگرا باشد.
سیمینوک باور دارد که دوره چهلوسوم فرصتی متفاوت برای شناخت نسل جوان فیلمسازان ایرانی است؛ نسلی که او معتقد است «سینمای ایران را به مرحلهای تازه وارد خواهد کرد.» او همچنین بر آمادگی سینماگران روس برای تولید آثار مشترک با ایران تأکید کرد: «همکاری سینمایی میان دو کشور میتواند به پلی فرهنگی میان مردم تبدیل شود؛ پلی که از هنر و زبان تصویر عبور میکند. »
ترکیه و ایران؛ اشتراکات فرهنگی و امید به همکاری
مرآت چری، کارگردان ترکیهای که با فیلم «آفرینش انسان» در جشنواره حضور دارد، در گفتوگو با اطلاعات، اذعان کرد: جذابیت اصلی حضور من در شیراز «فضای شاعرانه شهر» است که ادبیات در آن نفس میکشد. سینما بدون شاعرانگی نمیتواند در دل مخاطب نفوذ کند .وی که پیشتر تجربه همکاری مستقیم با هنرمندان ایرانی را نداشته، حضور در جشنواره را «دروازهای تازه برای تبادل تجربه و تولید مشترک» توصیف کرد و افزود: فیلمهای مشترک میتوانند نقش مهمی در انتقال پیامهایی همچون صلح، همدلی و اخلاق انسانی داشته باشند .
چرخش نمادین سوی سینمای معناگرا
ترکیب گفتوگوها با هنرمندان خارجی، انتخاب شهر شیراز و تمرکز جشنواره بر شاعرانگی، همگی نشانهای از تلاش برای بازتعریف هویت جشنواره جهانی فیلم فجر است؛ هویتی که به گفته کارشناسان، «از سینمای سرگرمکننده صرف فاصله میگیرد و سوی سینمای معناگرا، احساسی و انسانی» حرکت میکند.دبیرخانه جشنواره اعلام کرده که هدف این دوره، ایجاد جایگاهی است که در آن فیلمها نهفقط برای رقابت، بلکه برای «ایجاد گفتوگوی فرهنگی» به نمایش درمیآیند. حضور کارگردانانی از منطقه قفقاز، آسیای میانه، خاورمیانه و اروپا، بیانگر علاقه کشورهای مختلف به شناخت موج تازه سینمای ایران است.
واکنش نوری بیلگه جیلان به حاشیهها
در پی حضور نوری بیلگه جیلان، کارگردان سرشناس ترک و برنده نخل طلای کن، حاشیههایی ایجاد شد که او را واداشت در پاسخ به برخی انتقادها درباره حضورش در جشنواره، بیانیهای صادر کند بدین شرح: «جشنواره فیلم فجر قدمتی بیش از چهار دهه دارد. من بارها به ایران آمدهام، از اینجا آموختهام و جوانان ایرانی را بسیار خلاق و پرانرژی دیدهام. تحریم یک جشنواره ممکن است ظاهراً نوعی مقاومت باشد، اما محروم کردن مردم از فیلمها و تعاملات فرهنگی، بهنوعی مجازات آنان است.هنر باید فراتر از مرزهای سیاسی باشد. اگر قرار باشد مردم بار دولتها را به دوش بکشند، دیگر هیچ جشنوارهای در جهان از تحریم مصون نمیماند.
از پشتصحنه وزارت ارشاد
در حاشیه جشنواره، محمدمهدی احمدی، مشاور عالی وزیر و رئیس حوزه ریاست وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی، درباره وضعیت نامشخص معاونت امور هنری توضیح داد: با وجود گمانهزنیها، «هنوز هیچ فردی برای تصدی معاونت هنری انتخاب نشده» و نامهایی که در رسانهها مطرح شده «غیرواقعی» است.وی افزود: وزیر ارشاد از من خواسته سرپرستی معاونت هنری را بپذیرم، اما ترجیح میدهم در حوزه ریاست باقی بمانم. احتمال دارد تا دهه فجر معاون جدید معرفی شود و به احتمال زیاد «یک گزینه زن نخواهد بود .»
دیپلماسی فرهنگی
چهلوسومین جشنواره جهانی فیلم فجر در شیراز، فراتر از یک رخداد سینمایی، در حال تبدیل شدن به فضایی برای دیپلماسی فرهنگی است. میزبانی شیراز، حضور هنرمندان برجسته، گفتوگوهای بینالمللی و استقبال کارشناسان، همگی نشانههایی است از مسیری نو که میتواند سینمای ایران را به همکاریهای منطقهای و جهانی نزدیکتر کند. این رویداد ثابت کرد که هنر، بهویژه سینما، همچنان توان عبور از مرزها، اختلافها و سیاستها را دارد و میتواند زبان مشترک ملتها باشد؛ زبانی که در شیراز، شهر شعر و اندیشه، طنین متفاوتی یافتهاست.