به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، آیین اختتامیه ششمین جشنواره کتاب برگزیده دانشگاهی، پنجشنبه (۶ آذرماه) با حضور محسن جوادی، معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، احمد مسجدجامعی، قائم‌مقام ریاست مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، امیرمسعود شهرام‌نیا، رئیس مرکز نشر دانشگاهی، سیدعباس حسینی‌نیک، رئیس هیئت‌مدیره انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی و جمعی از ناشران و اهل قلم نشر دانشگاهی در تالار شهید سلیمانی، دانشگاه تهران، برگزار شد.
نشر دانشگاهی در ایران پیشینه هزار ساله دارد
جوادی، معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، با بیان این مطلب که فکر می‌کنم به یک معنا، نشر دانشگاهی، سابقه بیش از هزار ساله دارد، افزود: اکثر آثار بزرگان ایران، نشر دانشگاهی بودند؛ ازجمله آثار ابن‌سینا یا ابوریحان بیرونی. علاوه براین آثار مفاخر علمی ایران، با فاصله اندکی در مراکز علمی بزرگ دنیا تدریس می‌شد؛ مثلاً کتاب شفای ابن‌سینا که کمتر از ۱۰۰ سال از تولید، در پاریس به‌عنوان کتاب درسی، معرفی شد.
وی گفت: نشر دانشگاهی در ایران، یک دوره شکوه را تجربه کرده اما متاسفانه این روند ادامه پیدا نکرد؛ با این وجود به نظر می‌رسد، نشانه‌هایی از امید به احیا نشر دانشگاهی دوباره دیده می‌شود.
جوادی، با اشاره به جایگاه بین‌المللی پدیدآورندگان ایرانی، بیان کرد: در جریان برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ۱۴۰۴، در بخش ناشران خارجی، دیدم انتشارات اشپرینگر، طی تقریباً دو سال اخیر، ۱۰۰ کتاب از نویسندگان ایرانی را منتشر کرده بود که از سوی معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ خریداری شد.
وی با تاکید بر ظرفیت زبان فارسی در انتقال مفاهیم علمی، از توجه انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی به مقوله ترجمه قدردانی کرد.
معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به مسائل حوزه نشر دانشگاهی ازجمله جزوه‌خوانی، اشاره و بیان کرد: یکی از دلایل جزوه‌خوانی دانشجویان، قیمت کتاب‌های دانشگاهی است. برای افزایش توان خرید کتاب، پیشنهادهای مختلفی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارائه و بررسی شد؛ ازجمله «فرهنگ کارت» که طراحی شده که به دانشجویان هم اختصاص داده می‌شود. صحبت‌های ابتدایی نیز درباره برنامه‌های حمایتی، انجام شده اما هنوز نهایی نشده است.
جوادی، بر طراحی راه‌حل‌های دیگر با هدف حمایت از دانشجویان برای تهیه منابع درسی، ازجمله ایجاد صندوق‌های رفاهی برای پرداخت وام به دانشجویان از بخش خصوصی، همچنین توسعه نشر الکترونیکی، با هدف کاهش هزینه خرید کتاب تاکید کرد.
نشر دانشگاهی پیشران است و عرضه محتوای شبه علم را متوقف می‌کند
وی با بیان اینکه نشر دانشگاهی پیشران است، افزود: نشر دانشگاهی ارزشمند، توانایی توقف تولید منابع شبه‌علم را دارد و بر فضای علمی جامعه اثر می‌گذارد. یکی از تجارب بین‌المللی، تولید کتاب‌های علمی برای عرضه در فضای عمومی است. این شیوه تولید محتوا، ویژه عموم مردم، در پیشگیری از تولید شبه علم و البته رونق اقتصادی ناشران، بسیار موثر است.
میراث ناشران پیشکسوت دانشگاهی ثبت شود
در ادامه این آیین، مسجدجامعی به فضای اخلاقی این رویداد به عنوان نخستین ویژگی آن اشاره و بیان کرد: در مناسبت‌هایی از این دست، معمولاً مقامات صحبت می‌کنند و برگزیدگان کتاب جایی ندارند؛ بنابراین خوشحال شدم، هرکدام از برگزیدگان فرصت دارند که صحبت کنند. وجه دوم اخلاقی اینکه برگزیدگان، همکاران خود ازجمله نویسندگان، ناشران، ویراستاران و رفع مسائل نشر را فراموش نکردند؛ به‌عبارت دیگر منم منم وجود ندارد.
وی به ثبت میراث فرهنگی نشر اشاره و بر ثبت میراث ناشران پیشکسوت دانشگاهی ازجمله مدیرمسئول انتشارات «گنج دانش» تاکید کرد.
قائم‌مقام ریاست مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، به پیشینه ایجاد بخش «ناشران دانشگاهی» در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و مسئله جایگاه زبان فارسی در حوزه علم اشاره و بیان کرد: نخستین‌بار که بخش ناشران دانشگاهی در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ایجاد شد، نزدیک به ۱۲ ناشر دانشگاهی داشتیم؛ دلیل اصلی این اقدام، اعلام این پیام بود که زبان فارسی، زبان علم است و با ظرفیت‌های علمی روز پیش می‌رود.
به گفته وی، دوره‌های بعد نمایشگاه، ناشران دانشگاهی، با جانمایی در غرفه و محل ویژه و حتی تعیین بن خرید ویژه بازدیدکنندگان، شان و شخصیت ویژه‌ای پیدا کردند.
مسجدجامعی، با ابراز خوشحالی از رشد کمّی ناشران دانشگاهی، بیان کرد: فعالیت ۵۰۰ ناشر دانشگاهی در کشور، نشان می‌دهد که علم در ایران، در حال رشد، نوآوری، خلاقیت و همسو با جریان‌های علمی روز جهان است؛ البته این موقعیت، به معنای نبود مشکلات نیست اما همین تحرک محدود که جامعه نشر بروز داده، منشا اثر بوده است. ازجمله جا انداختن زبان فارسی در تاجیکستان به عنوان زبان علم.
قائم‌مقام ریاست مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، پیشنهاد کرد، برای برگزیدگان ششمین دوره جشنواره کتاب دانشگاهی، آیین بزرگداشت برگزار شود.
ناشران دانشگاهی فرهیخته‌ترین اعضا جامعه نشر هستند
در ادامه این آیین، شهرام‌نیا، رئیس مرکز نشر دانشگاهی با تاکید بر ارزشمندی برگزاری آیین تجلیل از پدیدآورندگان کتاب دانشگاهی گفت: ناشران دانشگاهی از فرهیخته‌ترین اعضا، در بدنه ناشران و عامل اصلی انتقال و نشر دانش هستند؛ به‌عبارت دیگر بازویی هستند در کنار نهادهای علمی و آموزشی.
وی یکی از اهداف مرکز نشر دانشگاهی در دوره جدید را ایجاد ارتباط عمیق بین دانشگاه و ناشران دانشگاهی اعلام و با اشاره به تعطیلی تعداد درخورتوجهی از مراکز نشر در دانشگاه‌ها، بیان کرد: مراکز نشر بسیاری از دانشگاه‌ها تعطیل یا در حال توقف فعالیت است. این جریان به انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی به عنوان حامی ناشران بخش خصوصی کمک می‌کند تا فضای ایجاد شده را پُر کند.
شهرام‌نیا، ادامه داد: در حوزه نشر دانشگاهی نیازمند به روزآمدتر شدن هستیم؛ ازجمله در بحث کتاب الکترونیکی و طراحی پلتفرم‌ها.
در ادامه این آیین، حسینی‌نیک، رئیس هیئت‌مدیره انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی، با تاکید بر اهمیت و روزآمدی قوانین، گفت: در حوزه مهمِ تولید علم، و انتشار آثار علمی، قوانینی داریم که بیش از ۵۰ سال پیش، مصوب شده است؛ قانون حمایت از مؤلفان، مصنفان و هنرمندان، که انصافاً قانون خوبی است، سال ۱۳۴۸ و قانون «ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی» سال ۵۲ تصویب شده‌اند. در مجموع حدود ۶ قانون در این حوزه تصویب شده که البته برای حمایت از پدیدآورندگان کافی نیست.
وی افزود: اگر می‌خواهیم، نویسندگان جوان از نوشتن، و ناشران از تولید ناامید نشوند، قوانین موجود باید، تجمیع، تنقیح و اصلاح شود؛ بنابراین قوانین موجود، کافی نیست نه در تعریف آثار مورد حمایت ازجمله در آثار الکترونیکی، فضای مجازی و هوش مصنوعی. درحالی که سال ۲۰۲۴ در اروپا، قانون حمایت از آثار هوش مصنوعی تصویب شد؛ بنابراین خوب است که مسئولان در شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، این قوانین را ببینند و بدانند که قوانین موجود باید اصلاح شود.
حسینی‌نیک، بیان کرد: شاید تدوین لایحه جدید امکان نداشته باشد؛ البته یک‌بار از حدود سال‌های ۱۳۹۱ _ ۹۲ این تلاش آغاز شد، اما لایحه جدید هم به نظرم، تا زمانی که تکلیفان با الحاق به کنوانسیون برن و کپی‌رایت معلوم نشود، خیلی معنا و مفهومی ندارد، یا شاید خاصیت لازم را نداشته باشد.
به گفته وی، بنابراین حداقل می‌توانیم قوانین موجود که همه حول و حوش قانون حمایت از مولفان و مصنفان است، را تجمیع، تنقیح و اصلاح کنیم. تجربه این کار در انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی وجود دارد. شخصاً از سال، ۸۹ تا الان، معاونت امور فرهنگی، ماموریتی به من داد که قوانین را اصلاح کنم. این کار انجام، و بعد از حدود ۱۵ سال خدمت آقای دکتر صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، ارائه شد. البته مانند دیگر قوانین قابل اصلاح است. این کتاب به اقای دکتر انصاری، معاونت حقوقی رئیس جمهور نیز ارائه شد.
پیشنهاد و خواسته اصلی ناشران از معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، این است که تجمیع، تنقیح و اصلاح قوانین حوزه نشر در دستور کار قرار بگیرد. با توجه به تمایل مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، فکر می‌کنم، ظرف ۶ ماه تا یک‌سال می‌توان قوانین را اصلاح کرد تا در آینده شاهد تحولات ویژه در حوزه تالیف و ترجمه باشیم؛ به‌ویژه با توجه به تاثیرات فضای مجازی بر حوزه نشر. البته اصلاح قوانین فعلی به معنای ثابت ماندن آن‌ها تا ۵۰ سال آینده نیست؛ شاید نیاز باشد هر دو یا هرسال، به بازبینی شوند.
کاظم آرمان‌پور، مدیرمسئول انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی درباره فرآیند برگزاری جشنواره ششم، بیان کرد: انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی با هدف هم‌اندیشی ناشران دانشگاهی و تشویق به تولید آثار علمی فاخر، در اسفندماه ۱۳۸۲ به‌طور رسمی آغاز به کار کرد.
وی ادامه داد: انجمن طی ۶ دوره برگزاری این جشنواره، کوشیده است، بخشی از وظایف مصرح در اساسنامه را در حد توان یک انجمن مردم‌نهاد، محقق سازد. این جشنواره با هدف پاسداشت و تقدیر از نویسندگان، مترجمان و پدیدآورندگانی برگزار می‌شود که نقش مؤثری در ارتقای ادبیات علمی و دانشگاهی کشور ایفا کرده‌اند.
آرمان‌پور افزود: به‌مناسبت برگزاری ششمین دوره، فراخوان جشنواره در شهریورماه سال جاری منتشر و از نویسندگان، مترجمان و ناشران درخواست شد، نسخه‌ای از کتاب‌های دانشگاهی تألیفی و ترجمه (چاپ اول سال ۱۴۰۳) را به دبیرخانه انجمن ارسال کنند. در پی این فراخوان، تعداد ۶۷۳ عنوان کتاب از سراسر کشور به دبیرخانه واصل شد که نسبت به سال گذشته ۱۱ درصد افزایش را نشان می‌دهد. آثار دارای مجوز و اعلام وصول، پس از تقسیم‌بندی براساس رده‌بندی دیویی، در یک فرآیند سه مرحله‌ای داوری مورد ارزیابی قرار گرفتند.
مدیرمسئول انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی با اشاره به معیارهای داوری آثار گفت: داوری آثار بر مبنای معیارهای تخصصی و مصوب شامل چهار مولفه است؛. «نوآوری، اهمیت و ضرورت اثر و میزان توسعه و ترویج علم» «تحلیل داده و مسئله‌محوری، شیوه نگارش، ویرایش و رعایت قواعد دستوری، انسجام مطالب و نتیجه‌گیری» «رعایت حقوق مالکیت فکری، فصل‌بندی مناسب و پیوند منطقی فصل‌ها، تعریف واژه‌ها و مفاهیم کلیدی، نمایه و ارجاعات» «کیفیت ارائه اثر از حیث تولید فنی حروف‌نگاری، صفحه‌آرایی، طراحی جلد و نیز کیفیت چاپ و صحافی»
آرمان‌پور ادامه داد: آثار در چند نوبت ازسوی داوران متخصص هر حوزه بررسی و پس از اعلام امتیاز، به «کمیته انتخاب» ارجاع شد. در نهایت، براساس نتایج داوری و جمع‌بندی کمیته انتخاب، ۱۱ عنوان کتاب در ۶ رده دیویی به‌عنوان آثار برگزیده انتخاب و تأیید نهایی شد که شامل این موارد است: «علوم کاربردی (فنی، پزشکی و کشاورزی): ۴ عنوان؛ علوم اجتماعی (حقوق و مدیریت): ۳ عنوان؛ فلسفه و روان‌شناسی: ا عنوان؛ علوم محض: ۱ عنوان؛ هنر و معماری: ۱ عنوان؛ دین: ۱ عنوان.
وی افزود: در دوره گذشته، سه عنوان از کتاب‌های برگزیده این جشنواره، در سطح ملی نیز به‌عنوان «کتاب سال» انتخاب و معرفی شدند.
مدیرمسئول انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی، بیان کرد: اسامی همکاران محترم در کمیته انتخاب عبارت است از: آقایان مسعود پایدار، محمد سلگی، منوچهر اشرف‌الکتابی، احمد خلیلی، سیدعباس حسینی‌نیک و کاظم آرمان‌پور. در این دوره، با همکاری «خانه کتاب و ادبیات ایران»، فهرست کتاب‌های چاپ نخست سال ۱۴۰۳ در حوزه دانشگاهی دریافت شد و فرآیند انتخاب نهایی با اتکا به اطلاعات تکمیلی انجام گرفته است.
به گفته آرمان‌پور؛ کمیته داوران همچنین در این دوره تصمیم گرفته است، علاوه بر اعطای «لوح و تندیس کتاب برگزیده»، از همکار ناشر که فعالانه در حوزه تخصصی، به نشر کتاب اقدام کند و در سال ۱۴۰۳ آثار متعددی در این زمینه منتشر کرده است، تقدیر و تشکر به‌عمل آورد.
وی ادامه داد: انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی، امیدوار است این جشنواره، هرچند در مقیاسی محدود، گامی مؤثر در مسیر اعتلای فرهنگ کتابخوانی، ارتقای کیفیت منابع درسی و پژوهشی، و تقویت جریان تولید دانش در کشور باشد.
مدیرمسئول انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی، بیان کرد: موضوع تشکیل «شورای نشر دانشگاهی» که چندی است خدمت مدیران عالی کشور مطرح کرده‌ایم را بار دیگر یادآور شوم. ضرورت تشکیل این شورا امروز بیش از هر زمان دیگر است؛ شورایی که با حضور متولی نشر، معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونان پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، بتواند مسیر سیاست‌گذاری کلان، هماهنگ و هدفمند در حوزه نشر دانشگاهی را هموار سازد و از تألیف و ترجمه آثار علمیِ کیفی حمایت کند.
آرمان‌پور ادامه داد: امیدواریم با تأکیدات مقام عالی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، این امر در آینده نزدیک به سرانجام برسد. با شکل‌گیری شورای نشر دانشگاهی و تقویت فرهنگ مطالعه، استادان در کلاس درس به جای اتکا به جزوه، کتاب معرفی و دانشجویان نیز بدون دغدغه، نسخه چاپی یا الکترونیکی کتاب‌های مورد نیاز خود را تهیه کنند.
وی گفت: در این آیین، از دو چهره ارجمند و ناشر پیشکسوت که سال‌ها در مسیر گسترش فرهنگ علم و کتاب در کشور کوشیده‌اند نیز تجلیل خواهد شد؛ بزرگداشتی برای آنان که با تعهد و عشق به دانایی، نقشی ماندگار در اعتلای نشر دانشگاهی ایران داشته‌اند.
به گزارش ایبنا؛ از برگزیدگان ششمین دوره جشنواره «کتاب برگزیده دانشگاهی» تجلیل به عمل آمد.
برگزیدگان:
