فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت نیز روز سهشنبه در یک برنامه تلویزیونی حاضر شد و درباره این طرح، توضیحاتی داد. اولین استدلال او درباره ایجاد هزینه برای قاچاقچیان است.
به گزارش روز نو فاطمه مهاجرانی عنوان کرد که «اولین تکلیف دولت، کاهش هزینه برای زیست مردم و افزایش هزینه برای قاچاقچیان است. با توجه به تفاوت نرخ بنزین عرضهشده در کشور و چیزی که خارج مرزها رخ میدهد، دولت باید تصمیمی میگرفت که باید از یکسو بر جلوگیری از آسیب به زیست و معیشت مردم متمرکز میشد و از سوی دیگر باید به گونهای رفتار میکرد که هزینه قاچاق را برای قاچاقچیان افزایش دهد.» یکی از استدلالهای طرفداران افزایش قیمت بنزین، همین تفاوت نرخ بنزین ایران با کشورهای همسایه است در صورتی که به گفته بسیاری دیگر از کارشناسان، قاچاق سوخت نه به دلیل اختلاف قیمت، بلکه به خاطر وجود یک فساد سیستماتیک در دل همین حاکمیت است.
سخنگوی دولت همچنین بیان کرد که ۷۰ تا ۸۰ درصد مردم نیازهای خود را با همین بنزین سهمیهای رفع میکنند و به عبارتی دیگر، این طرح عموم جامعه را درگیر خود نخواهد کرد، اما بنا به گزارشها، به دلیل کیفیت پایین سوخت و خودروها در کشور، مصرف ماهیانه بسیاری از مردم فراتر از ۱۶۰ لیتر بنزین سهمیهای است و در صحت ادعای درگیر نشدن عموم جامعه با سه نرخی شدن بنزین باید به دیده شک نگریست. افزایش جزیی قیمت دلار در شب اعلام ۳ نرخی شدن بنزین، شک درباره اظهارات دولت را نیز تقویت میکند.
شوک درمانی یا اصلاح تدریجی؛ مسئله این است!
بعد از تجربه آبان ۱۳۹۸، بسیاری از کارشناسان درباره ضرورت اصلاح تدریجی قیمت انرژی و پرهیز دولت از شوک درمانی هشدار داده بودند و همچنان هم میدهند و دولت چهاردهم نیز معتقد است مسیر اصلاح تدریجی قیمت سوخت را با سه نرخی کردن آن در پیش گرفته است.
اما میان کارشناسان اکنون دو دستگی مشاهده میشود؛ برخی این مسیر را همان اصلاح تدریجی میدانند، اما عدهای دیگر همین طرح را مشابه تجربه آبان ۹۸ و به اصطلاح شوک درمانی، قلمداد میکنند. برای مثال امین نوربخش، کارشناس انرژی، در گفتوگو با مهر، با تاکید بر اینکه قیمتگذاری انرژی در ایران با شکل کنونی دیگر قابلتداوم نیست و اصلاح آن باید بهصورت تدریجی و حسابشده انجام گیرد، گفت: «افزایش آنی و شدید نرخ سوخت میتواند پیامدهای اجتماعی و اقتصادی جدی داشته باشد، اما سه نرخی شدن گامی استوار برای عبور نرم از وضعیت فعلی است.».
اما در طرفی دیگر تجارتنیوز در گزارشی، با انتقاد از ۳ نرخی شدن بنزین نوشت: «حذف کامل سهمیه برای همه خودروهای نو شماره به معنای حذف این گروه از بخش دریافتکنندگان نرخ اول و دوم بنزین و نوعی اتلاق پردرآمد بودن به آنهاست! نتیجه این تصمیم برای شهروندانی که در فضای اقتصادی دشوار امروز با وام، تعهدات مالی، پساندازهای چندساله و فشار معیشتی به سختی موفق به خرید خودرو شدهاند، افزایش چشمگیر و مستقیم هزینههای ضروری زندگی است.»
حذف سهمیه سوخت خودروهای صفر نو شماره
سه نرخی شدن بنزین، اما بدون حاشیه نماند، زیرا بر اساس این طرح، خودروهای نو که تازه از کارخانه بیرون میآیند و نیز خودروهای وارداتی از این پس کارت سوخت دریافت نمیکنند.
یک کارشناس انرژی: وقتی دولت در اصلاح قیمت انرژی، مصرف دهکها را مدنظر قرار نمیدهد، به یک شوک درمانی ناشیانه روی میآورد و با ۳ نرخی شدن بنزین، دولت حتی اصلاح تدریجی قیمت انرژی را در پیش نگرفته است. وقتی دولت حذف یکباره یارانهها را برای تمام دهکها مدنظر قرار میدهد، عملا تورم و شوک اجتماعی ایجاد میکند و باز نسبت یارانهبگیران دهکهای بالا به نسبت یارانهبگیران دهکهای پایین، ثابت باقی میماند
در این راستا، محسن پاکنژاد، وزیر نفت، با بیان اینکه در پی ابلاغ مصوبه هیات وزیران مبنی بر تعیین نرخ سوم بنزین که از نیمه آذرماه اعمال میشود، بیان داشت: «منظور از خودروهای نوشماره خودروهایی است که تازه از کارخانه بیرون میآیند؛ این خودروها در کنار خودروهایی که از خارج وارد میشوند و نیز خودروهای مناطق آزاد و خودروهای دولتی به غیر از آمبولانسها از این پس مشمول کارت و سهمیه سوخت نمیشود و باید با نرخ سوم یعنی لیتری ۵،۰۰۰ تومان سوخت بزنند.»
این مسئله به این دلیل جنجالی شد که اکنون عمده مصرفکنندگان خودروهای صفر داخلی، متعلق به طبقه متوسط هستند که در این سالها زیر بار تورم و کاهش قدرت خرید له شدهاند؛ بنابراین حذف سهمیه سوخت افرادی که پس از سالها مبارزه با کاهش ارزش پول ملی و سرکوب دستمزدها، به کمک پسانداز و کسب وام و ... توانستهاند یک خودروی بیکیفیت داخلی بخرند، چه کمکی به اصلاح بهرهمندی طبقات از یارانه انرژی میکند؟
تشویق حاکمیت به استفاده از خودروهای پرمصرف
یک کارشناس حوزه انرژی در گفتوگو با «توسعه ایرانی»، طرح دولت برای حذف سهمیه سوخت خودروهای صفر و نو شماره را نابخردانه خواند.
مهدی عرب صادق افزود: وقتی سیستم حکمرانی انرژی در کشور تصمیم میگیرد که سهمیه بنزین خودروهای صفر را حذف کند، معنای واضح آن اینست که حاکمیت به صورت پنهانی، مردم را به سمت استفاده از تجهیزات و وسایل مستهلک که مصرف انرژی بالاتری دارند، سوق میدهد و این کار هزینه بیشتری به کشور تحمیل میکند. او با بیان اینکه خودرویی که فرسوده است، حتما مصرف سوخت بالاتری دارد، تاکید کرد: حذف سهمیه خودروهای صفر و نو شماره، تشویق پنهان مردم به استفاده از خودروهای پرمصرف و مستهلک است.
مردم به حکمرانی انرژی کشور بیاعتماد هستند
این تحلیلگر مسائل انرژی درباره واکنش جزئی بازارها مانند دلار به سه نرخی شدن بنزین، عنوان کرد که این افزایشها بیشتر تحتتاثیر مسائل روانی جامعه است.
عرب صادق تصریح کرد: اگر چرخهی بازگشت آوردههای انرژی، و بازگشت هزینه فرصتهای آن، به شکل صحیح در یک سیستم و فرآیند مطلوب کار کند، طبیعتا نتیجه آن بهبود شرایط اقتصادی کشور است. اما واکنش بازارها به سه نرخی شدن بنزین نشاندهنده بیاعتمادی و ایمان نداشتن مردم به حکمرانی انرژی کشور است.
مهدی عرب صادق در گفتوگو با «توسعه ایرانی»: وقتی سیستم حکمرانی انرژی در کشور تصمیم میگیرد که سهمیه بنزین خودروهای صفر را حذف کند، معنای واضح آن اینست که حاکمیت به صورت پنهانی، مردم را به سمت استفاده از تجهیزات و وسایل مستهلک که مصرف انرژی بالاتری دارند، سوق میدهد و این کار هزینه بیشتری به کشور تحمیل میکند
شوک درمانی ناشیانه
وی در پاسخ به اینکه «برخی از کارشناسان اعتقاد دارند دولت مسیر اصلاح تدریجی قیمت حاملهای انرژی را در پیش گرفته است و برخی کارشناسان این تصمیم را مشابه شوک درمانی سال ۱۳۹۸ میدانند؛ ارزیابی شما از سه نرخی شدن بنزین چیست؟»، اظهار کرد: دولت مسیر اشتباهی را انتخاب کرده است، زیرا باید مسیر را از اصلاح بهرهمندی دهکهای بالایی از یارانه انرژی آغاز میکرد.
عرب صادق با شوک درمانی دانستن تصمیم اخیر دولت، خاطرنشان کرد: وقتی دولت در اصلاح قیمت انرژی، مصرف دهکها را مدنظر قرار نمیدهد، به یک شوک درمانی ناشیانه روی میآورد.
او توضیح داد: دولت اکنون حتی اصلاح تدریجی قیمت انرژی را در پیش نگرفته است. وقتی دولت حذف یکباره یارانهها را برای تمام دهکها مدنظر قرار میدهد، عملا تورم و شوک اجتماعی ایجاد میکند و در این چرخه باز نسبت یارانهبگیران دهکهای بالا به نسبت یارانهبگیران دهکهای پایین، ثابت باقی میماند.
این تحلیلگر حوزه انرژی ادامه داد: این سیاست سنتی افزایش کوچک و پله پله به معنی استدراج در افزایش قیمتها هم نیست. دولت این مسیر را هم به اشتباه طی میکند که تبعات هم خواهد داشت. او درباره تبعات این مسیر گفت: نتیجه این نوع افزایش قیمت حاملهای انرژی، که دولت همه دهکها را با هم مدنظر قرار میدهد، حفظ بهرهمندی یارانهبگیران دهکهای بالایی است که عملا بار تورمی برای کشور ایجاد خواهد کرد و در نتیجه، آوردهای هم برای کشور نخواهد داشت.
باید مازاد مصرف ملاک قرار گیرد
عرب صادق درباره مسیر حذف بهرهمندی یارانهبگیران دهکهای بالایی، مطرح کرد: در این مسیر ابتدا باید فرآیند استفاده غالب انرژی را، که چه هزینه فرصتی برای کشور ایجاد میکند، مدنظر قرار داد.
او توضیح داد: مثلا باید بررسی کرد که آیا بهتر است سیستم گرمایشی کشور به سمت استفاده از تجهیزات برقی برود یا نه؟ همچنین باید در ابتدا مازاد مصرف، یعنی مازاد مصرف نسبت به الگو را لحاظ کرد.
این کارشناس مسائل انرژی افزود: اگر هزینه تمام شده مازاد مصرف را لحاظ کنیم، هم به دهکهای پایینی فشاری وارد نمیشود هم دهکهای بالایی، به اندازه عادلانه از حق و سهم خود از یارانه انرژی بهرهمند خواهند شد.
عرب صادق در پایان خاطرنشان کرد: الگو قرار دادن کسب هزینه از مازاد مصرف، آورده اقتصادی بیشتری برای چرخه تولید، صنعت و زیرساختهای کشور به همراه خواهد داشت.