به گزارش خبرگزاری تسنیم از گرگان، پیروزی انقلاب اسلامی ایران حاصل مشارکت گسترده مردم در سراسر کشور بود، اما برخی از فداکاری‌های بزرگ در شهرستان‌ها به رغم عظمت و تاثیرگذاری، به دلایلی همچون سکوت رسانه‌ای در تاریخ مهجور مانده‌اند. واقعه پنجم آذر 1357 گرگان نمونه‌ای از این رویدادهای ناشناخته است که با وجود ثبت هزاران گلوله شلیک شده و شهادت ده‌ها نفر، به دلیل همزمانی با تحصن مطبوعات، برای دهه‌ها در پستوی تاریخ بایگانی شد. این گزارش می‌کوشد تا بخشی از این حماسه مردمی را که نقش بی‌بدیلی در سرنگونی رژیم پهلوی داشت، بازگو کند.
و اما 5 آذر گرگان!
پنجم آذر ماه سال 1357، روزی که شهر گرگان را به صحنه رویارویی خونین مردم انقلابی با نیروهای مسلح رژیم پهلوی تبدیل کرد، نقشی بی‌بدیل در شتاب بخشیدن به سقوط نظام شاهنشاهی داشت. این واقعه تاریخی که تنها 77 روز پیش از پیروزی نهایی انقلاب اسلامی به وقوع پیوست، علیرغم عظمت و تاثیرگذاری شگرف، به دلایلی همچون سکوت رسانه‌ای، برای دهه‌ها در حاشیه تاریخ مانده است.
زمینه‌های شکل‌گیری این قیام بزرگ، به حادثه‌ای تلخ در مشهد مقدس بازمی‌گردد. در 29 آبان سال 1357، مأموران رژیم با یورش به حرم مطهر امام رضا (ع)، اقدام به هتک حرمت این مکان مقدس و کشتار زائران کردند. این رویداد قلب تمامی آزادی‌خواهان و مسلمانان ایران را به درد آورد. امام خمینی(ره) در واکنشی کوبنده، سرنگونی رژیم شاه را تکلیفی همگانی اعلام کردند و مراجع تقلید نیز هفتمین روز شهادت زائران را عزای عمومی اعلام کردند.
در این فضای ملتهب، مردم غیرتمند گرگان و شهرهای اطراف مانند بندرگز، کردکوی و علی‌آباد کتول، سکوت را جایز ندانستند. پیام رهبر انقلاب و علما در شهر منتشر شد و هزاران نفر را به صورت خودجوش و بدون سازماندهی قبلی، به سوی امامزاده عبدالله(ع) گرگان کشاند. برآوردها از حضور حدود 30 هزار نفر در این تجمع خبر می‌دهد.
صبحگاه پنجم آذر، هنوز راهپیمایی آرام مردم آغاز نشده بود که نیروهای شهربانی و گروه ضربت ژاندارمری به فرماندهی افرادی مانند سرگرد جهانشاه و ستوان دوم حمزه تبریزی، تیراندازی مستقیم به سوی جمعیت را شروع کردند. اسناد به جا مانده از نهادهای امنیتی رژیم، رقم هولناک شلیک بیش از هشت هزار گلوله در فاصله زمانی هشت صبح تا پایان همان شب را ثبت کرده‌اند. این آمار شامل 1260 تیر ژ-3، 146 تیر یوزی، 41 تیر ام‌ژ-3 و 11 تیر کلت به همراه ده‌ها گاز اشک‌آور است.
خشونت مأموران تا بدانجا پیش رفت که حتی به افرادی که برای اهدای خون به مجروحان به بیمارستان پهلوی (بیمارستان پنج آذر کنونی) مراجعه کرده بودند، نیز رحم نکردند و آنان را هدف گلوله قرار دادند. در نتیجه این یورش وحشیانه، 14 تن از هموطنان به شهادت رسیدند و بیش از 100 نفر نیز مجروح شدند. نام شهدای این قیام عبارت است از: سیداسماعیل حسینی، احمد سبطی، سیدنظام‌الدین نبوی، حسین مقصودلو، سیدجعفر علاالدین، چنگیز امیرلطیفی، عباس خالداران، ابوالحسن هادی، حجت‌الله عباسی، فرامرز ویزواری، حسینعلی نصیری، حسین محبی‌راد، صدیقه پروانه و نرگس قصابان.
علیرغم گستردگی و اهمیت این حادثه، صدای اعتراض مردم گرگان به دلیل همزمانی با «تحصن 60 روزه مطبوعات» در پاییز همان سال، به گوش دیگر هموطنان نرسید. رسانه‌های داخلی در آن زمان قادر به پوشش اخبار نبودند و تنها پس از پایان اعتصاب، روزنامه اطلاعات در گزارشی بسیار کوتاه و گذرا به این واقعه پرداخت. این سکوت رسانه‌ای، باعث شد یکی از خونین‌ترین روزهای انقلاب اسلامی، برای سال‌ها در محاق فراموشی بماند.
اهمیت این قیام مردمی تا بدانجاست که مقام معظم رهبری، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، همواره بر ضرورت معرفی و شناساندن آن به نسل جوان تأکید کرده‌اند. ایشان در 15 آذر 1395 در دیدار اعضای شورای سیاست‌گذاری اجلاسیه چهار هزار شهید استان گلستان فرمودند: جوان‌های گرگانی می‌دانند پنجم آذر چه اتفاقی افتاده؟ این خیلی مهم است که بدانند روز پنجم آذر چه اتفاقی افتاده که در تاریخ ثبت شده؛ یعنی این مهم است که جوان‌ها تاریخ خودشان را، گذشته خودشان را و در واقع شناسنامه انقلابی خودشان را بدانند. این را باید حتی‌المقدور انجام بدهید، البته این کار ساده‌ای نیست.
ایشان در ادامه فرمودند: مسئله پنجم آذر روز مهمی در قضایای گرگان است. مردم در گرگان، قضایای حمله به حرم امام رضا در مشهد را شنیدند و به‌طور خودجوش به حرکت درآمدند؛ نه کسی دعوت کرد، نه کسی پذیرایی کرد، آمدند وسط میدان که خب به آنها حمله شد.
با وجود غفلت‌های طولانی، در سال‌های اخیر گام‌هایی برای زنده نگاه داشتن یاد این حماسه برداشته شده است. در سال 1395، روز «پنجم آذر» به عنوان روز گرگان در تقویم رسمی کشور ثبت شد. همچنین کتاب ارزشمند «حماسه 5 آذر سال 57 گرگان» نوشته غلامرضا خارکوهی، که مبتنی بر اسناد معتبر شهربانی، ساواک، دادگستری و ژاندارمری است، توسط بنیاد شهید انقلاب اسلامی منتشر شده تا راوی این رویداد بزرگ باشد.
قیام پنج آذر گرگان، نماد بارز مردمی بودن انقلاب اسلامی، روحیه ظلم‌ستیزی و پیروی بی‌چشم‌داشت از ولایت فقیه بود. حرکتی خودجوش که اگرچه برای دهه‌ها ناشناخته ماند، اما نقشی انکارناپذیر در شکستن هیبت رژیم پهلوی و تسریع در فرآیند سقوط آن داشت. این واقعه به خوبی نشان می‌دهد که چگونه مردمی با ایمان و متحد، می‌توانند در سرنوشت‌سازترین لحظات تاریخ ایستاده و با گذشت از جان خود، طلوع فجر پیروزی را رقم بزنند.
انتهای پیام/