به گزارش اقتصادآنلاین، آلودگی هوا دیگر یک پدیده فصلی نیست، بلکه یک بحران مزمن است که در پاییز و زمستان ۱۴۰۴ به اوج خود رسیده است. این دوره شاهد تشدید بی‌سابقه‌ای در غلظت آلاینده‌های جوی، به ویژه ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون، هستیم که تهدیدی مستقیم برای سلامت عمومی محسوب می‌شوند. در حالی که سازمان هواشناسی برای ۱۱ کلان‌شهر، از جمله تهران، قزوین، اصفهان و مشهد، هشدارهای جدی صادر کرده است، شاخص آلودگی پایتخت به سطح "بسیار ناسالم" (شاخص AQI برابر با ۲۲۵ یا بالاتر) رسیده است.

 این وضعیت، جامعه را بار دیگر در آستانه تصمیمات مقطعی و اضطراری قرار داده است، در حالی که راهکارهای پایدار همچنان در حد وعده باقی مانده‌اند. عدم اجرای کامل طرح‌های جامع کاهش آلودگی، متمرکز شدن منابع آلاینده در نواحی مرکزی و ضعف در نظارت بر منابع سیار و ثابت، منجر به تکرار این چرخه معیوب شده است.

تهران شنبه و یکشنبه (۸ و ۹ آذر ۱۴۰۴) تعطیل می شود؟

 در پی تداوم آلودگی هوای شدید در تهران و دیگر کلان‌شهرهای کشور، استانداری تهران اعلام کرد که تصمیم‌گیری نهایی درباره تعطیلی احتمالی روزهای شنبه و یکشنبه (۸ و ۹ آذر ۱۴۰۴) به دلیل تشدید آلاینده‌ها، روز جمعه در جلسه نهایی کارگروه اضطرار آلودگی هوا انجام خواهد شد.

وی تأکید کرد: تصمیمات این کارگروه صرفاً برای کاهش مخاطرات کوتاه‌مدت و حفاظت از سلامت شهروندان اتخاذ می‌شود و شامل اقداماتی مانند تعطیلی مهدکودک‌ها، غیرحضوری شدن مدارس و دانشگاه‌ها و اعمال دورکاری در ادارات دولتی خواهد بود.

تهران، با جمعیتی بالغ بر بیش از ۹ میلیون نفر (و بالغ بر ۱۶ میلیون نفر در محدوده شهری)، همواره اولین و بزرگترین قربانی این پدیده است. شرایط جوی حاکم بر منطقه، شامل پایداری جو، وارونگی دما و فقدان باد مؤثر، زمینه‌ساز تجمع آلاینده‌ها در لایه‌های پایینی جو شده است.

در میانه هفته جاری، وضعیت کیفیت هوا به گونه‌ای بود که هیچ منطقه‌ای از تهران از خطر در امان نماند:

• وضعیت قرمز (ناسالم برای همه): بر اساس داده‌های رسمی در روز پنجم آذر، ۲۵ ایستگاه اندازه‌گیری کیفیت هوا در تهران در این دسته قرار داشتند. این ایستگاه‌ها معمولاً در مناطق پرتردد و صنعتی‌تر متمرکز شده‌اند.

• وضعیت نارنجی (ناسالم برای گروه‌های حساس): مابقی ایستگاه‌ها، هرچند تعدادشان کمتر بود، اما همچنان شاخص‌های بالاتر از ۱۵۰ را نشان می‌دادند که نشان‌دهنده خطر جدی برای کودکان، سالمندان، زنان باردار و افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن تنفسی و قلبی بود.

• نقاط بحرانی: منطقه «دروازه دولت» به عنوان یکی از نقاط ترافیکی مرکزی، با شاخص ۲۳۶، شرایط خطرناک و غیرقابل تحملی را ثبت کرد. این سطح از آلودگی بیانگر غلظت‌های بسیار بالایی از (PM_{2.5}) است که نفوذ عمقی به ریه‌ها و جریان خون را تضمین می‌کند.

مدیریت بحران آلودگی هوا در ایران عمدتاً بر عهده «کارگروه اضطرار آلودگی هوا» است که با حضور استانداران و نمایندگان نهادهای کلیدی تشکیل می‌شود. عملکرد این کارگروه در این دوره، به دلیل ماهیت بحرانی پیش‌بینی‌ها، تحت فشار شدید افکار عمومی قرار گرفته است.

استاندار تهران، محمدصادق معتمدیان، پس از چند روز بحران، اعلام کرد که کارگروه اضطرار جلسات روزانه‌ای را برای پایش لحظه‌ای شرایط برگزار کرده است. تصمیمات اتخاذ شده برای روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه شامل موارد زیر بود:

1. غیرحضوری شدن مدارس: تمامی مقاطع تحصیلی در شهر تهران و شهرستان‌های اقماری به صورت کامل تعطیل اعلام شدند.

2. دورکاری ادارات: میزان دورکاری در دستگاه‌های دولتی و غیرضروری تا سقف ۵۰ درصد افزایش یافت تا از حجم ترافیک در ساعات اوج مصرف سوخت کاسته شود.

فشارهای اقتصادی و اجتماعی ناشی از تعطیلی‌های مکرر، تصمیم‌گیری برای آخر هفته را به یک چالش بزرگ تبدیل کرده است.

• نقش هواشناسی: تصمیم نهایی برای تعطیلی کامل یا جزئی روزهای شنبه و یک‌شنبه (۸ و ۹ آذر)، منوط به نتایج دقیق پیش‌بینی‌های هواشناسی که در روز جمعه منتشر می‌شود، خواهد بود. اگر مدل‌های عددی نشان دهند که شرایط پایداری جو و وارونگی دما تا پایان هفته آینده (۹ آذر) ادامه خواهد داشت، اعمال محدودیت‌های شدید اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.

• جلسه سرنوشت‌ساز: این امر نشان می‌دهد که مدیریت بحران همچنان در لحظات آخر و با اتکا به پیش‌بینی‌های کوتاه‌مدت انجام می‌گیرد، نه بر اساس یک استراتژی پیشگیرانه چندماهه.

با این وجود، تا زمان اعلام رسمی پس از جلسه نهایی کارگروه اضطرار در روز جمعه، شایعات و اضطراب در میان خانواده‌ها، مدیران مدارس و کارفرمایان همچنان پابرجا خواهد بود. این الگوی مدیریتی که بر محور "واکنش لحظه‌ای" می‌چرخد، نه تنها هزینه اقتصادی سنگینی به کشور تحمیل می‌کند، بلکه اعتماد عمومی به توانایی دولت در مدیریت بحران‌های غیرمترقبه را نیز تضعیف می‌سازد. تا زمانی که راهکارهای ساختاری و پایدار جایگزین راهکارهای مقطعی تعطیلی نشوند، چرخه آلودگی و تعطیلی در زمستان‌های آتی تکرار خواهد شد.