به گزارش خبرگزاری ایمنا، انقراض گونه‌های جانوری یکی از مهم‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی عصر حاضر است. در طول تاریخ، گونه‌های مختلفی به دلایل طبیعی از بین رفته‌اند، اما سرعت انقراض در قرن بیست‌ویکم به شکل بی‌سابقه‌ای افزایش یافته است. این بار عامل اصلی نه تغییرات طبیعی، بلکه فعالیت‌های انسانی است و شکار بی‌رویه، تخریب زیستگاه‌ها، تغییرات اقلیمی و آلودگی محیط زیست، همه دست به دست هم داده‌اند تا بسیاری از گونه‌های ارزشمند در آستانه نابودی قرار گیرند.
دلایل اصلی انقراض حیوانات
شکار غیرقانونی
شکار غیرقانونی یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش جمعیت حیوانات است. تجارت جهانی محصولات حیوانی مانند عاج فیل، شاخ کرگدن و پوست ببر همچنان سودآور است و همین موضوع باعث شده بسیاری از گونه‌ها به شدت آسیب ببینند.
تخریب زیستگاه‌ها
با افزایش جمعیت انسان، نیاز به زمین برای کشاورزی، شهرسازی و صنعت بیشتر شده است. جنگل‌ها نابود می‌شوند، بیابان‌ها گسترش می‌یابند و زیستگاه‌های طبیعی حیوانات از بین می‌روند. این تغییرات باعث می‌شود حیوانات نتوانند به راحتی غذا پیدا کنند یا زاد و ولد داشته باشند.
تغییرات اقلیمی
گرمایش زمین و تغییر الگوهای بارش، زیستگاه‌های حساس مانند قطب شمال و جنگل‌های بارانی را تهدید می‌کند. خرس‌های قطبی به دلیل ذوب یخ‌ها زیستگاه خود را از دست داده‌اند و بسیاری از پرندگان مهاجر مسیرهای سنتی خود را از دست داده‌اند.
آلودگی محیط زیست
ورود پلاستیک به اقیانوس‌ها جان میلیون‌ها پرنده و آبزی را تهدید می‌کند. مواد شیمیایی و فلزات سنگین نیز باعث مسمومیت در زنجیره غذایی می‌شوند.
گونه‌های شاخص در خطر انقراض
ببر سیبری
ببر سیبری یکی از بزرگ‌ترین گربه‌سانان جهان است که در جنگل‌های سرد روسیه و چین زندگی می‌کند. جمعیت این گونه به کمتر از ۵۰۰ فرد رسیده و شکار غیرقانونی و تخریب جنگل‌ها تهدید اصلی آن هستند.
یوز ایرانی
یوز ایرانی یا یوز آسیایی تنها بازمانده یوزها در قاره آسیا است. این گونه در بیابان‌های ایران زندگی می‌کند و جمعیت آن کمتر از ۳۰ فرد تخمین زده می‌شود. تصادفات جاده‌ای و شکار غیرقانونی از مهم‌ترین تهدیدهای آن هستند.
واکیتا (Vaquita)
واکیتا کوچک‌ترین پستاندار دریایی جهان است که در خلیج کالیفرنیا مکزیک زندگی می‌کند. جمعیت آن کمتر از ۲۰ فرد باقی مانده و تورهای ماهیگیری غیرقانونی عامل اصلی کاهش آن هستند.
فیل آفریقایی
فیل آفریقایی بزرگ‌ترین حیوان خشکی است. شکار برای عاج و تخریب زیستگاه‌ها جمعیت آن را به شدت کاهش داده است.
اورانگوتان بورنئو
اورانگوتان بورنئو در جنگل‌های اندونزی زندگی می‌کند. جنگل‌زدایی برای تولید روغن پالم زیستگاه این گونه را نابود کرده است.
آمار جهانی از حیوانات در حال انقراض
طبق گزارش‌های IUCN، بیش از ۴۰ هزار گونه در فهرست قرمز قرار دارند. حدود یک میلیون گونه در معرض خطر انقراض در دهه‌های آینده هستند. جمعیت برخی گونه‌ها مانند واکیتا به کمتر از ۲۰ فرد رسیده است.
اقدامات حفاظتی برای پیشگیری از انقراض حیوانات
مناطق حفاظت‌شده
ایجاد پارک‌های ملی و ذخیره‌گاه‌های طبیعی یکی از راهکارهای اصلی حفاظت از گونه‌هاست. این مناطق به حیوانات امکان می‌دهند بدون تهدید انسانی زندگی کنند.
تکثیر در اسارت
برنامه‌های تکثیر در اسارت مانند تکثیر پاندا در چین موفقیت‌های زیادی داشته است. این برنامه‌ها تلاش می‌کنند گونه‌ها را دوباره به زیستگاه طبیعی بازگردانند.
قوانین بین‌المللی
کنوانسیون تجارت گونه‌های در خطر (CITES) یکی از مهم‌ترین قوانین بین‌المللی است که خرید و فروش محصولات حیوانات در حال انقراض را ممنوع کرده است.
آگاهی عمومی
آگاهی مردم درباره حیوانات در حال انقراض می‌تواند نقش بزرگی در کاهش تهدیدها داشته باشد. رسانه‌ها، مدارس و شبکه‌های اجتماعی ابزارهای قدرتمندی برای انتقال این پیام هستند.
نقش انسان در تغییر روند
انسان می‌تواند با تغییر سبک زندگی و حمایت از برنامه‌های حفاظتی، نقش بزرگی در کاهش تهدیدها داشته باشد. کاهش مصرف پلاستیک، حمایت از محصولات پایدار و مشارکت در پروژه‌های محیط زیستی از جمله اقدامات مؤثر هستند.
اهمیت حیوانات در اکوسیستم
هر گونه جانوری نقشی منحصر به فرد در اکوسیستم دارد. ببرها جمعیت گیاه‌خواران را کنترل می‌کنند، فیل‌ها با شکستن درختان مسیرهای جدیدی برای دیگر حیوانات ایجاد می‌کنند و پرندگان مهاجر به پراکندگی بذرها کمک می‌کنند و نابودی هر گونه می‌تواند زنجیره‌ای از تغییرات منفی در اکوسیستم ایجاد کند.
آینده تنوع زیستی
اگر روند فعلی ادامه یابد، بسیاری از گونه‌ها در دهه‌های آینده نابود خواهند شد، اما با اقدامات جدی می‌توان این روند را تغییر داد. همکاری بین‌المللی، حمایت مردمی و استفاده از فناوری‌های نوین می‌توانند امیدی برای آینده باشند.
حیوانات در حال انقراض تنها گونه‌هایی برای تماشا در مستندها نیستند؛ آن‌ها بخشی حیاتی از اکوسیستم زمین هستند. از یوز ایرانی تا واکیتا، هر یک نماد هشدار برای آینده بشر است و حفاظت از آن‌ها نه‌تنها وظیفه اخلاقی، بلکه ضرورتی برای بقای خود ما است.