فاطمه‌ زهرا(س) نامی که هر جا گفته می‌شود، قامت زنی را پیش چشم می‌آورد که سراسر زندگی‌اش با ایستادگی، آگاهی و کنشگری خردمندانه همراه بوده است.
او همان طور که در دل سختی‌های مکه و در سال‌های پرتنش مدینه همواره‌ در کنار پدر و همسر خود نقش‌آفرینی کرده است، پس از رحلت پیامبر(ص) نیز در سرنوشت‌سازترین مقطع تاریخ اسلام، تلاش آگاهانه خود را به اوج رساند؛ آنجا که در مسجد خطبه خواند، خطبه‌ای که نه درددل و گلایه است و نه صرفاً مطالبه یک زمین، بلکه تحلیلی عمیق، فلسفی، الهیاتی، اجتماعی و سیاسی است که با استدلال‌های روشن و بی‌پرده، حقیقت «گفتمان ولایت» و جایگاه آن را برای امت تبیین و بازتعریف می‌کند. او با ارجاع به قرآن، سنت پیامبر(ص) و رخدادهای روشن تاریخ، وضعیت زمانه را در معرض نقد عقلانی قرار می‌دهد. در این سطح، حضرت زهرا(س) یک کنشگر سیاسی است؛ اما نه از جنس قدرت‌طلبی، بلکه از جنس بازخواست حقیقت. کنش فاطمی در خطبه فدک، تنها نقد و نفی نیست. او همزمان تلاش می‌کند یک گفتمان بدیل بسازد. این گفتمان، یعنی گفتمان ولایت بر دو ستون استوار است: اول نص پیامبر(ص) درباره جانشینی علی(ع) که او آن را یادآوری می‌کند، نه به‌عنوان خاطره بلکه به‌عنوان سند مشروعیت سیاسی؛ دوم فضیلت و برتری اهل ‌بیت(ع) در دانش، ایمان، عدالت و مدیریت جامعه؛ فضیلتی که آن‌ها را با راهبری و نص پیامبر(ص) در جایگاه پیشوایان امت قرار می‌دهد. خطبه فاطمی با قرار دادن این دو عنصر در مرکز بحث، گفتمان ولایت را از حاشیه به متن بازمی‌گرداند و آن را به یک گزینه سیاسی - ‌اجتماعی معتبر تبدیل می‌کند. فاطمه(س) با حضور در مسجد و سخن گفتن با مهاجر و انصار، سکوت زمانه‌اش را شکست.
یکی از وجوه مهم سخن فاطمه(س)، عمومی بودن آن است. او سخن را در خانه نمی‌گوید؛ در مسجد پیامبر(ص) می‌گوید؛ همان جایی که روزی پیامبر(ص) ارزش‌های اسلام را در آن بنا کرد. این انتخاب مکانی، خود نوعی کنش نمادین است: یعنی دفاع از حقیقت باید در همان میدانی صورت گیرد که حقیقت در آن به دنیا آمده است. با این حضور عمومی، فاطمه(س) گفتمان ولایت را در حافظه جمعی مسلمانان ثبت می‌کند؛ گفتمانی که تاریخ هرگز آن را فراموش نکرد. اقدامات سیاسی حضرت زهرا(س) در خطبه فدک، علی‌رغم صراحت و روشنی، کاملاً در چارچوب اخلاقی باقی می‌ماند. او نه تهدید می‌کند، نه دعوت به خشونت دارد و نه حتی از زبان تند استفاده می‌کند؛ بلکه با استدلال، یادآوری ارزش‌ها و خطاب قرار دادن وجدان جمعی، مقاومت اخلاقی را به نمایش می‌گذارد. این نوع مقاومت، نشان‌دهنده بلوغ سیاسی او است؛ مقاومتی ریشه‌دار در عقل، دین و اخلاق که تا امروز الهام‌بخش جریان‌های عدالت‌خواهانه در جهان اسلام است. کنشگری سیاسی حضرت زهرا(س) در خطبه فدک، نمونه‌ای کم‌نظیر از پیوند اخلاق، سیاست و حقیقت است. او با صورت‌بندی گفتمان ولایت و عمومی‌سازی پیام آن، توانست در کوتاه‌ترین زمان ممکن، گفتمان‌های انحرافی را به‌ چالش بکشد و گفتمان اصیل اسلام را دوباره احیا کند. در نهایت، فاطمه(س) نه برای ملک فدک، بلکه برای بازگرداندن حقیقت به جایگاه اصلی‌اش سخن گفت و همین کنشگری او به یکی از درخشان‌ترین رخدادهای تاریخ اسلام تبدیل شد.