به گزارش تابناک؛تا حالا اسمش به گوشتان خورده یا نه؟ «بلبرینگ ژامبون چرخ» از آن قطعاتی است که اسمش آدم را یاد ناهار نمی‌اندازد اما اگر خراب شود، حال و روز ماشین را درست در همان لحظه به هم می‌ریزد و راننده را تا مرز سکته می‌برد. خیلی‌ها حتی نمی‌دانند چنین چیزی روی خودروشان وجود دارد، اما وقتی غرش و زوزه‌ی چرخ در سرعت بالا بلند می‌شود، اولین متهم همین قطعه مظلوم و پنهان است.

بلبرینگ ژامبون چرخ دقیقا همان جایی قرار دارد که چرخ باید روی محور بچرخد، بدون اینکه کوچک‌ترین لقی یا اصطکاک اضافی ایجاد شود. یعنی اگر بخواهیم ساده بگوییم، بدون این قطعه، چرخ شما قرار نیست آن‌طوری که کارخانه وعده داده بچرخد. وظیفه‌اش تحمل وزن خودرو، جذب بخشی از تنش‌ها و نیروهای جانبی و البته تضمین یک چرخش نرم، بی‌صدا و دقیق است. شاید از بیرون فقط یک توپ فلزی ساده به نظر برسد، اما واقعیت این است که داخلش ده‌ها ساچمه، یک رینگ داخلی، یک رینگ بیرونی و یک گریس تخصصی قرار گرفته که اگر دقیق تولید نشده باشد، یا کمی از کیفیت آن کاسته شود، تمام سیستم تعلیق ماشین را به هم می‌ریزد.

این قطعه معمولا در دل «ژامبون» یا همان مجموعه اکسل عقب و گاهی جلو قرار دارد و بسته به نوع خودرو، ممکن است یکپارچه با توپی چرخ یا جداگانه نصب شود. در خودروهای جدید، سازنده‌ها گاهی آن را غیرقابل تعمیر طراحی می‌کنند؛ یعنی باید کامل عوض شود، چون باز کردنش مساوی است با خراب‌شدن آب‌بندی و خروج گریس. پس عجیب نیست که تعویضش کمی گران‌تر از چیزی باشد که تصور می‌کنید.

اما مشکل اصلی از کجا شروع می‌شود؟ خرابی بلبرینگ ژامبون چرخ یک‌شبه اتفاق نمی‌افتد. اغلب حاصل فرسایش تدریجی است. آب‌بندی که از بین می‌رود، ورود گرد و خاک، ضربه‌های شدید ناشی از دست‌انداز، و البته استفاده از بار بیش از حد، همه به تدریج باعث ایجاد سایش در ساچمه‌ها و رینگ‌ها می‌شود. نتیجه؟ اول صدای خفیف غرغر در سرعت‌های پایین، بعد زوزه در جاده، و نهایتاً تند شدن صدا در پیچ‌ها؛ طوری که انگار چرخ دارد جان می‌کند تا زنده بماند. این همان لحظه‌ای است که باید بفهمید مسئله جدی شده.

یکی از ترفندهای تشخیص خرابی، بلند کردن چرخ و چرخاندن آن با دست است. اگر کوچک‌ترین گیر، خش‌خش، لقی یا صدای سایشی شنیدید، بدانید که بلبرینگ دیگر آن بلبرینگ سابق نیست. گاهی هم در سرعت بالا فرمان به لرزه می‌افتد یا بدتر از آن، ABS قاطی می‌کند و خطا می‌دهد. چون حسگرهای چرخ در خودروهای جدید خیلی به سلامت این قطعه وابسته‌اند.

اما چرا اصلاً خراب می‌شود؟ مهم‌ترین دلیل، استفاده از قطعات غیراستاندارد است. در بازار انبوهی از بلبرینگ‌ها با بسته‌بندی زیبا اما کیفیت افتضاح وجود دارد که شاید چند ماه بیشتر دوام نیاورند. آن گریسی که داخل بلبرینگ باید در ۱۵۰ درجه سانتی‌گراد هم پایداری حرارتی داشته باشد، در نسخه‌های تقلبی با اولین فشار کوچک آب می‌شود و بیرون می‌زند. همین کافی است تا ساچمه‌ها روی رینگ خشک بچرخند و ظرف مدت کوتاهی خرد شوند. دلیل دیگر، ضربه‌های شدید است؛ جایی که سرعت‌گیرها و چاله‌ها نقش قاتل زنجیره‌ای بلبرینگ‌ها را بازی می‌کنند. مخصوصاً اگر ماشین زیر بار باشد یا راننده به جای ترمز گرفتن، با غرور از روی مانع عبور کند.

نکته دیگر این است که بلبرینگ ژامبون چرخ هرگز نباید بی‌گریس بماند. هر بلبرینگ در کارخانه با میزان مشخصی گریس بسته می‌شود، بنابراین باز کردن آن برای «گریس‌کاری» شاید کار مکانیک‌های قدیمی باشد، اما در خودروهای جدید اشتباه محض است. چون در همان لحظه آب‌بندی از بین می‌رود و عملاً بلبرینگ محکوم به مرگ زودرس می‌شود.

یکی از اشتباهات رایج راننده‌ها این است که فکر می‌کنند صدای زوزه همیشه از دیفرانسیل است. در حالی که ۶۰ درصد مواقع همین بلبرینگ ژامبون چرخ مقصر است. برای همین است که مکانیک خوب همیشه اول سر چرخ‌ها می‌رود، بعد سراغ گیربکس و دیفرانسیل. چون اگر دیر متوجه شوید، ممکن است بلبرینگ قفل کند و قفل‌کردن بلبرینگ یعنی یک سناریوی کاملاً خطرناک: قفل شدن چرخ، انحراف خودرو و احتمال واژگونی در سرعت بالا.

اما اگر خراب شد باید چه کنیم؟ ساده است: تعویض کامل. نه تعمیر، نه باز کردن، نه گریس اضافه کردن. فقط تعویض با قطعه اصلی یا برند معتبر. و مهم‌تر از همه اینکه بلبرینگ جدید باید با دستگاه پرس نصب شود؛ نه با چکش و تبر و شش‌گوش! کوچک‌ترین ضربه به ساچمه‌ها می‌تواند عمرش را نصف کند. نصب اشتباه هم باعث ایجاد لقی می‌شود و لقی یعنی تکرار همان مشکلات قبلی.

در نهایت فراموش نکنیم که بلبرینگ ژامبون چرخ یک قطعه کوچک است، اما نقش بزرگی دارد. اگر از کار بیفتد، چرخ از تعادل می‌افتد، ترمز درست کار نمی‌کند، مصرف سوخت بالا می‌رود، لاستیک‌ها نامنظم ساییده می‌شوند و مهم‌تر از همه، امنیت خودرو و سرنشین‌ها به خطر می‌افتد. شاید اسمش بامزه باشد اما کارش جدی‌تر از چیزی است که تصور می‌شود.

بلبرینگ ژامبون چرخ واقعاً قهرمان گمنام سیستم تعلیق است. بدون آن، هیچ خودرویی حس رانندگی نرم و بی‌صدا را به راننده نمی‌دهد. پس اگر صدای مشکوکی شنیدید، آن را جدی بگیرید. باور کنید این قطعه آن‌قدر ارزش دارد که قبل از هر سفر جاده‌ای نگاهی به سلامت آن بیندازید. یک بلبرینگ خراب می‌تواند کل سفر را تبدیل به کابوس کند. از همین قطعات کوچک است که ایمنی یک خودرو ساخته می‌شود؛ نه فقط از موتور و بدنه.