همشهری-نیلوفر ذوالفقاری: فعالیت‌های این سازمان از ساماندهی کودکان کار گرفته تا خدمت‌رسانی به گروه‌های آسیب‌پذیر، جمع‌آوری معتادان متجاهر، خدمت‌رسانی به همراهان بیمار و... طیف گسترده‌ای از اقدامات را شامل می‌شود. عبدالمجید رحمانی، مدیرعامل سازمان خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری درباره این اقدامات، بیشتر توضیح داده است.
تشکیل قرارگاه اجتماعی
در دوره فعلی مدیریت شهری و از زمانی که علیرضا زاکانی، سکان شهرداری تهران را در دست گرفته، دغدغه رسیدگی به آسیب‌های اجتماعی به تشکیل قرارگاه اجتماعی منجر شد. در این قرارگاه، دستگاه‌ها و نهادهای مرتبط با آسیب‌های اجتماعی دورهم جمع می‌شوند. در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱، اولویت با ساماندهی معتادان متجاهر بود. با هماهنگی دستگاه قضا، سازمان بهزیستی، دانشگاه علوم پزشکی، سپاه پاسداران، سازمان بسیج، سازمان ثبت احوال و بقیه نهادهای مرتبط، اقدامات قابل توجهی برای ساماندهی معتادان متجاهر انجام شد. در سال ۱۴۰۲ برای مدیریت آسیب‌های اجتماعی در تهران، اختیارات رئیس‌جمهور و هیأت وزیران در ۵ حوزه حاشیه‌نشینی، مفاسد اخلاقی، کودکان کار و خیابان، معتادان متجاهر و متکدیان به شهردار تهران تفویض شد. بعد از این تصمیم، مرکز رصد، پایش و مدیریت آسیب‌های اجتماعی کلانشهر تهران شکل گرفت. این مرکز توانست جلسه‌های مستمری با دستگاه‌های مختلف برگزار کند و در این سال‌ها اتفاقات مؤثری در حوزه مدیریت آسیب‌های اجتماعی رقم بزند.
تهران، بارانداز آسیب‌های اجتماعی بود
با تشکیل قرارگاه اجتماعی، موضوع‌های مربوط به آسیب‌های اجتماعی در جلسه با دستگاه‌های مسئول و تشکل‌های مردمی به شکل تخصصی بررسی شد و هم‌افزایی و همکاری مناسبی شکل گرفت. پیش از آن، تهران به بارانداز آسیب‌های اجتماعی کل کشور تبدیل شده بود. اقداماتی که باید در سال‌های قبل انجام می‌شد، مغفول ماند و در موضوعات اولویت‌داری که شورای اجتماعی وزارت کشور اعلام کرده بود، تهران وضعیت مناسبی نداشت. در سال‌های گذشته معتادان متجاهر، چهره شهر را زشت می‌کردند. در این دوره، ظرفیتی که برای ساماندهی معتادان متجاهر تعریف شد، و حدود ۸ هزار تخت پذیرش، به ۲۳ هزار تخت افزایش پیدا کرده است.
ساماندهی معتادان متجاهر
در حال حاضر با هماهنگی همه دستگاه‌ها، مشکلی برای پذیرش معتادان متجاهر نداریم. در پروسه پذیرش معتادان متجاهر، افراد ابتدا به مرکز غربالگری اعزام و بعد به مراکز ماده ۱۶ فرستاده می‌شوند. پیش از این قانون برای برخی از این معتادان، مثل افراد کمتر از ۱۸ سال یا بیشتر از ۶۵ سال، معلولان، مبتلایان به هپاتیت و بیماری‌های عفونی، دستور منع پذیرش صادر کرده بود. از سال ۱۴۰۱ شهرداری تهران با راه‌اندازی مراکز یاورشهر، پذیرش و ساماندهی این دسته از معتادان را در اولویت قرار داده است. بنابراین ما در شهرداری تهران، منع پذیرش معتادان متجاهر نداریم.
همراه‌سرا برای همراهان بیمار، گرمخانه برای بی‌خانمان‌ها
در شهرداری تهران خدمات مددسراها و گرمخانه‌ها شبانه‌روزی شده است. افراد بی‌سرپناه می‌توانند از خدمات این مراکز استفاده کنند. در فصل‌های سرد سال، مراکز پناه گرم فعال می‌شود. به این ترتیب ظرفیت ۱۵ مددسرای ثابت، اتوبوس‌های مددسرای سیار و مراکز پناه گرم شهرداری تهران، در کنار ظرفیت نهادهای دیگر در سرمای هوا در اختیار افراد بی‌خانمان و بی‌سرپناه قرار می‌گیرد. ساخت همراه‌سرای بیمار در کنار بیمارستان‌های بزرگ شهر هم یکی از اقدامات شهرداری تهران برای حمایت از همراهان بیمار در پایتخت است. در حال حاضر ۱۱ همراه‌سرا در تهران فعال است و تا پایان سال ۴ همراه‌سرای جدید هم به این تعداد افزوده می‌شود. خدمت‌رسانی در این مراکز کاملا رایگان است.
ساماندهی کودکان کار و خیابان
رسیدگی به وضعیت کودکان کار و خیابان یکی از چالش‌های چندبعدی و درهم‌تنیده پایتخت است. یکی از اولویت‌های قرارگاه اجتماعی هم ساماندهی کودکان کار و خیابان است. از ۲ سال قبل، طرح ساماندهی این کودکان با همکاری نهادهای مختلف آغاز شد. در این مدت ۴۸۳۷ نفر از این کودکان ساماندهی شدند. مجتمع «شوق زندگی» به‌طور ویژه برای جذب این کودکان ساخته شد تا در این مجتمع به وضعیت آنها رسیدگی شود. تقریبا ۸۵ درصد کودکان کار و خیابان، اتباع خارجی هستند. آمارها می‌گوید از بین این کودکان، ۴۱۱۲ نفر از اتباع و ۷۲۵ کودک ایرانی بوده‌اند. در این آمار ۴۲۶۵ دختر و ۵۷۲ پسر در فهرست کودکان کار و خیابان ثبت شده است. تا به حال ۶۳۳۸ نفر از کودکان کار اتباع غیرمجاز هم همراه خانواده‌هایشان رد مرز شده‌اند.
فرصت تحصیل و مهارت‌آموزی
در ۳۸ مرکز پویاشهر، خدماتی مانند مهارت‌های زندگی، آموزشی و استعدادیابی به کودکان کار ارائه می‌شود. در این مراکز، اولویت با کودکان بازمانده از تحصیل است و برنامه‌های حمایتی از این گروه، با همکاری تشکل‌های مردمی برگزار می‌شود. شیوه آموزشی در مراکز پویاشهر با مدارس عادی متفاوت است تا خانواده‌های این کودکان با درس خواندن آنها مخالفت نکنند. در مرحله بعدی، با همکاری تشکل‌های مردمی با خانواده‌های این کودکان ارتباط برقرار می‌شود تا اگر خانواده‌ای از روی فقر، کودک را به‌کار کردن مجبور کند، از حمایت‌های مختلف بهره‌مند شود و کودک بتواند دست از کار در خیابان بکشد. چند هفته‌ای است که بعد از خیابان‌ها، ساماندهی کودکان کار در ایستگاه‌ها و قطارهای مترو آغاز شده و پس از آن، طرح در پایانه‌ها و ترمینال‌های مسافربری اجرا خواهد شد. ظرفیت کاملی برای ساماندهی کودکان کار و خیابان، فراهم کردن امکان تحصیل و مهارت‌آموزی، ایجاد اشتغال برای خانواده‌های کودکان کار و ارائه حمایت‌های لازم به این خانواده‌ها در شهرداری تهران وجود دارد.
با ۱۳۷ تماس بگیرید
معتادان متجاهر به دستور دستگاه قضا، بعد از اعزام به مراکز ماده ۱۶ دوره‌ای را سپری می‌کنند و بعد دوباره در سطح شهر دیده می‌شوند. در این مرحله، شهرداری تهران مراحل بعدی درمان و ساماندهی این افراد را برعهده می‌گیرد. شهروندان هم می‌توانند درصورت مشاهده معتادان متجاهر با سامانه ۱۳۷ تماس بگیرند تا نسبت به جمع‌آوری این افراد اقدام شود. رویکرد شهرداری تهران در این دوره از مدیریت شهری، نسبت به مسائل اجتماعی تغییر کرده است. شهرداری تهران خود را نسبت به همه شهروندان مسئول می‌داند.