به گزارش خبرگزاری برنا از خراسان رضوی، دکتر امین بجدی در نشست خبری به مناسبت «هفته جهانی مقاومت میکروبی» درباره آخرین وضعیت مقاومت‌های میکروبی اظهار کرد: امروز با پدیده‌ای مواجهیم که سازمان جهانی بهداشت از آن با عنوان «پاندمی خاموش» یاد می‌کند. مقاومت میکروبی دیگر یک بحران محدود در بیمارستان‌ها نیست؛ تهدیدی است که به زندگی روزمره مردم رسیده و مستقیماً مرگ و میر، هزینه‌های درمان و طول مدت بستری بیماران را افزایش می‌دهد.
وی با اشاره به آمارهای جهانی افزود: طبق گزارش نشریه لنست، تنها در سال ۲۰۱۹ بیش از یک‌میلیون و دویست هزار مرگ مستقیماً به مقاومت‌های میکروبی نسبت داده شده و حدود پنج میلیون مرگ دیگر به‌طور غیرمستقیم با این بحران مرتبط بوده است. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد اگر این روند ادامه یابد، تا سال ۲۰۵۰ سالانه ۱۰ میلیون انسان جان خود را به دلیل بی‌اثر شدن آنتی‌بیوتیک‌ها از دست خواهند داد.

  ایران؛ مصرف سه‌برابری نسبت به میانگین جهانی
دانشیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه ایران در ردیف کشورهای دارای مصرف بسیار بالای آنتی‌بیوتیک قرار دارد، گفت: بر اساس داده‌های رسمی، میزان مصرف سرانه آنتی‌بیوتیک در ایران تقریباً دو تا سه برابر میانگین جهانی است. 
وی با اشاره به اینکه در برخی گزارش‌ها ایران به‌عنوان دومین مصرف‌کننده بالای آنتی‌بیوتیک در جهان مطرح شده، توضیح داد: بخش مهمی از این مصرف، خارج از بیمارستان‌ها و در جامعه رخ می‌دهد؛ مخصوصاً با داروهایی مثل آموکسی‌سیلین، سفکسیم و آزیترومایسین. بسیاری از این تجویزها غیرضروری است و برای بیماری‌هایی انجام می‌شود که منشأ ویروسی دارندکه در راس آن‌ها سرماخوردگی و آنفلوآنزا قرار دارند که نیاز به مصرف آنتی بیوتیک ندارند.

  مشهد؛ مقاومت میکروبی بالاتر از میانگین کشور

دکتر بجدی با اشاره به یافته‌های پژوهشی درباره وضعیت شهر مشهد گفت: آمارهای مراکز درمانی بزرگ مشهد نشان می‌دهد نرخ مقاومت در برخی باکتری‌ها به‌شدت بالا رفته است. برای مثال مقاومت به سفالوسپورین‌های نسل سوم در باکتری‌های  E. coli  و  Klebsiella  به بالای ۵۵ تا ۶۰ درصد رسیده و مقاومت به کارباپنم‌ها در حال افزایش نگران‌کننده است.
وی افزود: در بخش ICU برخی بیمارستان‌ها، مقاومت‌های مربوط به  Acinetobacter  و  Pseudomonas  به حدی رسیده که گزینه‌های درمانی را محدود و گاهی غیرممکن می‌کند. چنین شرایطی به‌طور مستقیم خطر مرگ بیماران بدحال را افزایش می‌دهد.
  دلایل اصلی بحران در ایران
رئیس بخش عفونی بیمارستان امام رضا(ع) درباره مهم‌ترین علل این وضعیت گفت: چند عامل بیش از همه در ایران نقش دارد؛ دسترسی آﺳﺎن بدون نسخه، اﻧﺗظﺎر ﺑﺎﻻی ﺑﯾﻣﺎران (آﻧﺗی ﺑﯾوﺗﯾک ﯾﻌﻧی درﻣﺎن)، ﺗﺟوﯾز و مصرف ﺑﯾش ازﺣد درﺳرﻣﺎﺧوردگی، ﻧﺑود برنامه های اﺳﺗواردﺷﯾپ ﻣﻧﺳﺟم در همه بیمارستان ها و ﻣﺻرف زﯾﺎد در داﻣپزﺷکی وکشاورزی از جمله این عوامل هستند. يکي از مهم ترين عوامل مصرف خودسرانه و بدون تجويز آنتي بيوتيک ها مي باشد. وقتی آنتی‌بیوتیک راحت در دسترس باشد، نتیجه همین چیزی می‌شود که امروز با آن مواجه‌ایم.
وی افزود: در کنار این‌ها، مصرف زیاد آنتی‌بیوتیک در دامپزشکی و کشاورزی هم به چرخه مقاومت دامن می‌زند و باید در سطح ملی مورد توجه قرار گیرد.
  پیامدهای انسانی و اقتصادی مقاومت میکروبی
او با بیان اینکه مقاومت‌های میکروبی مستقیم بر نتایج درمان اثر می‌گذارد، گفت: بیمارانی که با میکروب‌های مقاوم مواجه می‌شوند، مدت بستری طولانی‌تری دارند، درمانشان پیچیده‌تر و گران‌تر است و احتمال مرگ در آن‌ها بیشتر است. علاوه بر این، باید برای آن‌ها از داروهای قوی‌تر، کمیاب‌تر و گران‌تر استفاده کرد. گزینه های درمانی با ادامه این روند محدودتر می شود و مقاومت میکروبی تهدید کننده موفقیتِ جراحی ها، درمان بیماران پیوندی، دیالیزی و سرطانی و حتی بیماران بستری بیماران در ICU ها می شود.
  راه‌حل‌ها؛ از سيستم بهداشت و درمان  تا مردم
دکتر بجدی در بخش پایانی سخنانش تأکید کرد: کنترل مصرف آنتی‌بیوتیک تنها با همکاری مردم، پزشکان و سیاست‌گذاران ممکن است. پزشکان باید تجویز را دقیق و مبتنی بر شواهد انجام دهند. مردم باید برای تجویز آنتی بیوتیک اصرار نداشته باشند و  بدانند سرماخوردگی، انفلوانزا و اغلب گلودردها به طور معمول نیاز به آنتی‌بیوتیک ندارند. آنتی بیوتیک برای درمان سرماخوردگی و یا گلودرد ویروسی مفید نیست. مصرف نادرست آنتی بیوتیک ممکن است در آینده جان فرد را در بیماری های جدی به خطر بیندازد و در نهایت سیاست گذاران نظام سلامت در خصوص کنترل مقاومت میکروبی اهتمام داشته باشند.  
وی پیشگیری را در این حوزه بسیار مهم و ضروری خواند و گفت: شست و شوی دست‌ها، استفاده از ماسک، انجام واکسیناسیون به ویژه واکسن های آنفلوآنزا موارد مهمی هستند که در حوزه مقاومت میکروبی باید مورد توجه قرار گیرند. وقتی فرد به بیماری مبتلا نشود؛ بدیهی است که چرخه ای که در آن نیاز به درمان و مقاومت میکروبی روی می دهد؛ شکل نخواهد گرفت.  
وی مقاومت میکروبی را تهدید بزرگ قرن خواند و گفت: اگر امروز مصرف غیرضروری یک آنتی‌بیوتیک، به‌ظاهر مشکلی ایجاد نکند، فردا موجب مرگ یک بیمار بدحال در ICU خواهد شد. بحران مقاومت میکروبی یک تهدید خاموش است؛ اما اگر اقدام مؤثر نکنیم، به‌زودی بسیار پر سر و صدا خواهد شد، اما با تجویز صحیح، آموزش و آگاهی مردم، قابل کنترل است.

عدم مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک یک مسئولیت اجتماعی است

دکتر مسعود زحمت‌کش، مدیر روابط‌عمومی سازمان نظام پزشکی مشهد، با هشدار نسبت به روند رو‌به‌افزایش مقاومت‌های میکروبی در جامعه گفت: عدم مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک یک مسئولیت اجتماعی است. چرا که افراد با مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک فقط سلامت خود را تحت تاثیر قرار نمی‌دهند بلکه با ایجاد چرخه مقاومت میکروبی و شکل گیری میکروبهای مقاوم به درمان، سلامت کل جامعه را به مخاطره می‌اندازند.

سخنگوی سازمان نظام پزشکی مشهد و دبیر انجمن پزشکان عمومی خراسان با اشاره به اینکه دسترسی آسان مردم به آنتی‌بیوتیک نقش مهمی در ایجاد مقاومت دارویی دارد، افزود: 2 دهه قبل، داروهایی مثل آزیترومایسین یا آموکسی‌کلاو پاسخ بسیار خوبی به عفونت‌های باکتریایی می‌دادند، اما به‌مرور و به دلیل مصرف بی‌رویه، اثربخشی بسیاری از این داروها کاهش یافته است. امروز آزیترومایسین تقریباً در بسیاری موارد از حیض انتفاع خارج شده و آموکسی‌سیلین نیز به‌دلیل استفاده بی‌مورد، کارایی گذشته را ندارد. 

وی گفت: مصرف بی‌رویه و خودسرانه آنتی‌بیوتیک، یکی از جدی‌ترین تهدیدهای سلامت عمومی است و اگر کنترل نشود، درمان بسیاری از عفونت‌ها را با چالش جدی روبه‌رو خواهد کرد.

 بیماری ویروسی با آنتی بیوتیک درمان نمی شود

زحمت‌کش با بیان اینکه استفاده نادرست از آنتی‌بیوتیک‌ها در بیماری‌های ویروسی یکی از مهم‌ترین دلایل این بحران است، گفت: در حال حاضر 80-90 درصد عفونتهای تنفسی، ویروسی هستند و نیاز به آنتی بیوتیک ندارند. بسیاری از بیماران بدون دلیل، برای سرماخوردگی، گلودرد، درد دندان یا حتی علائم جزئی، آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کنند. استفاده روتین آموکسی‌سیلین یا آزیترومایسین در این موارد سبب می‌شود زمانی که واقعاً به این داروها نیاز داریم، دیگر اثرگذار نباشند. 

وی افزود: بارها دیده‌ایم خانواده‌ها قبل از مراجعه به پزشک، یک ورق آنتی‌بیوتیک مصرف کرده‌اند و وقتی بهبود پیدا نمی‌کنند، از پزشک انتظار دارویی قوی‌تر دارند. درحالی‌که بیماری از ابتدا ویروسی بوده و نیازی به آنتی‌بیوتیک نداشته است.

 وی با تأکید بر اهمیت نقش داروسازان گفت: داروخانه‌ها باید قانون را رعایت کنند؛ تحویل آنتی‌بیوتیک بدون نسخه ممنوع است. همکاران داروساز می‌توانند نقش مهمی در آگاه‌سازی مردم داشته باشند؛ توضیحاتی مثل اینکه دوره مصرف آنتی بیوتیک باید کامل شود و مصرف ناقص یکی از علل اصلی ایجاد مقاومت میکروبی است و اینکه بدون تجویز پزشک درخواست آنتی بیوتیک اشتباه است؛ خیلی کمک کننده خواهد بود.

او ادامه داد: متاسفانه در اغلب خانه‌ها تعداد زیادی داروهای نیمه‌استفاده‌شده وجود دارد. این داروهای اضافه، مردم را به سمت خوددرمانی و مصرف ناقص سوق می‌دهد و همین مسئله مقاومت باکتری‌ها را تشدید می‌کند. نحوه مدیریت مصرف آنتی بیوتیک مهم است. وقتی پزشک یک دوره دارو تجویز می کند بیمار باید دوره درمان را کامل کند. مصرف کوتاه مدت و ناقص آنتی بیوتیک تجویزی پزشک و انبار آن برای دفعات بعدی ابتلا به بیماری یک فرهنگ بسیار غلط در جامعه است.

 فشار بیماران بر پزشکان؛ معضل دیگری در مصرف آنتی‌بیوتیک

مدیر روابط‌عمومی نظام پزشکی مشهد با اشاره به فشار برخی بیماران برای دریافت آنتی‌بیوتیک گفت: در درمانگاه‌ها بارها شده بیمار با اصرار درخواست پنی‌سیلین یا آنتی‌بیوتیک تزریقی می‌کند. اگر پزشک با علم پزشکی نسخه ندهد، بعضی بیماران تصور می‌کنند ویزیت آن‌ها بی‌فایده بوده است. این توقع غلط، سبب افزایش تجویزهای غیرضروری می‌شود.

وی افزود: گاهی پزشک از بازگشت بیمار برای پیگیری اطمینان ندارد و برای اینکه احتمال عفونت باکتریایی پنهان را پوشش دهد، به بیمار توضیحاتی می ‌دهد و آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند؛ اما راه درست این است که بیمار در ادامه روند درمانش، در صورت نیاز مجددا به پزشک معالجش مراجعه کند.

 خوددرمانی در قشر تحصیل‌کرده نیز شایع است

 زحمت‌کش گفت: متأسفانه حتی در میان تحصیل‌کرده‌ها هم خوددرمانی رواج دارد. برخی چون چندبار تجربه مصرف آنتی‌بیوتیک داشته‌اند، تصور می‌کنند تشخیص و درمان را بلد شده‌اند. این رفتارها بسیار خطرناک است، چون فرد نمی‌داند با هر مصرف غیرضروری چه آسیبی به سلامت خود و جامعه می‌زند.

سخنگوی سازمان نظام پزشکی مشهد تأکید کرد: کنترل مقاومت میکروبی نیازمند همراهی همکاران پزشک، داروساز و رسانه ها است و در کنار این بایستی سواد سلامت عمومی ارتقا یابد.