معاون خرید فولاد خوزستان، با هشدار نسبت به فشار بی‌سابقه ناترازی‌ها بر صنعت فولاد اعلام کرد: افزایش سی‌برابری قیمت انرژی، ناهماهنگی عمیق در زنجیره تولید، رشد هزینه‌ها و رانت‌های ناشی از اختلاف نرخ ارز، حاشیه سود تولیدکنندگان را به مرز بحران رسانده است.
عطا تفضلی، طی نشست خبری در حاشیه دومین روز از برگزاری بیست‌ویکمین دوره نمایشگاه ایران‌متافو ، با اشاره به مجموعه‌ای از ناترازی‌ها که طی سال‌های اخیر بر صنعت فولاد تحمیل شده است اظهارداشت: صنعت فولاد هم‌اکنون با حجم قابل‌توجهی از ناهماهنگی‌های ساختاری روبه‌رو است که بخشی از حاشیه سود آن را از بین برده و هزینه‌های تولید را به شکل بی‌سابقه‌ای افزایش داده است.
تفضلی در تشریح مشکلاتی که این صنعت در حوزه انرژی با آن روبروست توضیح داد: طی چهار سال گذشته قیمت برق برای صنایع حدود سی برابر افزایش یافته و دولت افزایش ناگهانی و پرشتاب بهای برق، گاز و حتی آب را به‌عنوان جبران یارانه‌های گذشته اعمال کرده است.
وی توضیح داد: سهم فولادسازان در مصرف برق کشور تنها هفت تا هشت درصد است، اما بخش عمده فشار افزایش قیمت‌ها بر این صنعت تحمیل شده و نتیجه آن کاهش محسوس حاشیه سود واحدهای تولیدی بوده است.
او با اشاره به عبور صنعت از ناترازی برق و گاز، از شکل‌گیری ناترازی جدید در حوزه آب خبر داد و گفت : مجموعه این ناترازی‌ها تنها بخشی از چالش‌هاست، چراکه زنجیره تولید نیز به‌شدت نامتوازن شده است.
تفضلی با بیان این که سودآوری نامنظم در بخش‌های مختلف زنجیره از کنسانتره تا گندله و آهن اسفنجی نشان می‌دهد، هماهنگی لازم میان اجزای زنجیره وجود ندارد و یک سال بخشی سودده است و سال دیگر تبدیل به نقطه زیان‌ده می‌شود یادآور شد: دو سال قبل گندله در انبارها انباشته شده بود و حتی با قیمت‌هایی مشابه یا کمتر از کنسانتره خرید و فروش می‌شد، در حالی که امروز همان بخش سودده است و این نوسانات نشانه‌ای روشن از ناترازی زنجیره محسوب می‌شود.
معاون خرید فولاد خوزستان، در ادامه علت اصلی این ناترازی را توسعه‌یافتگی بدون برنامه و حرکت کارخانه‌ها به سمت فعالیت در کل زنجیره تولید دانست و تأکید کرد: بسیاری از واحدهای تولید کنسانتره به سمت تولید گندله، سپس احداث واحد احیا و در نهایت فولادسازی رفته‌اند، در حالی که فلسفه وجودی فولادساز تولید فولاد بوده و تولید مواد اولیه بر عهده بخش معدن است.
تفضلی با اشاره به این که حرکت بی‌برنامه بازیگران زنجیره موجب شده برخی بخش‌ها از ظرفیت مؤثر خارج و بخشی دیگر با ظرفیت مازاد روبه‌رو شود که خود هزینه‌های پنهان و آشکاری را به کل صنعت تحمیل کرده است اضافه کرد: یکی دیگر از مشکلات مهم این صنعت ناترازی در نقدینگی است و واحدهای صنعتی امروز به شدت با کمبود نقدینگی روبه‌رو هستند.
وی افزود: برخلاف گذشته اکنون دولت در بسیاری از موارد زودتر از موعد طلب خود را از حساب واحدها برداشت می‌کند و این وضعیت با شعارهای حمایتی از تولید همخوان نیست و فشار مضاعفی بر بنگاه‌ها ایجاد کرده است.
تفضلی در ادامه ناترازی ارزی را بخشی دیگر از چالش‌های پیچیده صنعت فولاد اعلام کرد و با اشاره به اجرای قانون حداکثر حمایت از تولید داخل، تأکید کرد : این قانون در اصل صحیح است و فولاد خوزستان نیز به‌طور گسترده از شرکت‌های دانش‌بنیان و سازندگان داخلی حمایت کرده است، اما نحوه اجرای آن مشکلات اساسی دارد.
وی گفت : در مسیر ثبت سفارش تولیدکنندگان، فرآیند بررسی مشابه داخلی دو تا شش ماه زمان می‌برد و گاهی تولیدکنندگان داخلی تجهیزات سنگین را در حد نمونه اولیه عرضه می‌کنند که ریسک بزرگی را به تولیدکننده تحمیل می‌کند، چراکه خرابی این تجهیزات می‌تواند خسارت سنگینی ایجاد کند. خسارتی که سازنده داخلی توان جبران آن را ندارد.
تفضلی افزود: در مقابل، مسیر بازرگانی بدون چنین سختگیری‌هایی طی می‌شود و بازرگان ظرف یک تا دو ساعت می‌تواند همان کالا را ثبت و وارد کند، که این موضوع «نمونه‌ای آشکار از سیاست یک بام و دو هوا» است.
معاون خرید شرکت فولاد خوزستان در ادامه با بیان این که تعیین سهمیه ارزی برای کالاهای فاقد مشابه داخلی از دیگر معضلات پیش روی صنعت است توضیح داد: برخی واحدها باوجود داشتن سهمیه بر روی کاغذ، هنگام ثبت سفارش با پیام «سهمیه ارزی این کالا تمام شده است» مواجه می‌شوند ، در حالی که هیچ استفاده‌ای از سهمیه نکرده‌اند.
وی با توضیح این که پاسخ روشنی برای این مسئله وجود ندارد و گاهی پیشنهاد می‌شود از کد تعرفه دیگری استفاده شود که خود تخلف محسوب می‌شود و در گمرک مسئله‌ساز خواهد شد گفت: این روندها عملاً زمینه‌ساز فساد و سوءاستفاده شده و موضوع به وزارتخانه نیز منتقل شده است.
تفضلی در تشریح وضعیت صادرات اظهارداشت: صادرات به‌خودی‌خود منفی نیست و ارزآوری دارد، اما باید دید چه چیزی صادر می‌شود و آیا با منافع بلندمدت کشور تناسب دارد یا خیر.
او با اشاره به افزایش شدید صادرات کنسانتره آهن در سال گذشته و امسال تصریح کرد: این در حالی است که طبق برخی گزارش‌ها ذخایر معدنی کشور تنها برای ده تا پانزده سال دیگر کفایت می‌کند و فروش مواد اولیه اصلی فولاد می‌تواند آینده صنعت را تهدید کند، زیرا واردات کنسانتره اقتصادی نخواهد بود.
تفضلی با بیان اینکه شرکت‌های بزرگ کنسانتره‌ساز خود صادر نمی‌کنند و این کار عمدتاً توسط بازرگانان انجام می‌شود، افزود: اختلاف قابل‌توجه نرخ ارز سامانه مبادله و بازار آزاد موجب شکل‌گیری رانت شده است.
او توضیح داد: قیمت داخلی کنسانتره حدود ۶۰۰۰ تومان است و با احتساب هزینه حمل و عوارض قیمتی بالای ۹۰۰۰ تومان دارد، اما قیمت صادراتی آن بین ۸۰ تا ۹۰ دلار است که با نرخ ۷۰ هزار تومان در سامانه مبادله به حدود ۶۳۰۰ تومان می‌رسد؛ عددی که حتی هزینه تمام‌شده خرید و حمل را پوشش نمی‌دهد.
تفضلی گفت: صادرکنندگان برای سودآوری یا ارز حاصل از صادرات را در سامانه عرضه نمی‌کنند، یا آن را به کالای دیگری تبدیل کرده و با نرخ بالاتر در بازار می‌فروشند، یا از کارت‌های بازرگانی یک‌بار مصرف استفاده می‌کنند. همین رانت ارزی موجب جهش غیرطبیعی تعداد کارت‌های بازرگانی در سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ شده است.
وی تاکید کرد: نتیجه این وضعیت به زیان کشور و صنعت فولاد است و تنها عده‌ای محدود از اختلاف نرخ ارز سود می‌برند.