به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، هفتمین پیش‌نشست «همایش دین، فرهنگ و فناوری» با محور «فارابی فیلسوف ارتباطات و فرهنگ؛ برای عصر هوش مصنوعی چه سخنی دارد؟» صبح امروز در دانشگاه باقرالعلوم(ع) برگزار شد و در آن سیدمحمدعلی غمامی، عضو هیئت‌علمی و استاد ارتباطات این دانشگاه با نقد خوانش‌های رایج از سنت فلسفی و تأکید بر ظرفیت‌های مغفول اندیشه اسلامی، تحلیل تازه‌ای درباره نسبت «نوشتار»، «معنا» و «هوش مصنوعی» ارائه کرد.
غمامی در آغاز سخنان خود با اشاره به گزاره مشهور افلاطون مبنی بر اینکه «نوشتار دومرتبه از حقیقت دور است»، تأکید کرد: این گزاره در دوران شبکه‌های اجتماعی موضوعیتی جدید یافته است. شبکه‌های اجتماعی را باید «فناوری‌های نوشتار» دانست؛ فناوری‌هایی که نه‌تنها گفتار را به نوشتار تبدیل می‌کنند بلکه گوینده را از سخن خود جدا می‌سازند و امکان گردش بی‌وقفه متن و محتوا بدون حضور مؤلف را فراهم می‌کنند.
وی توضیح داد: در فضای مجازی توییت‌ها، پست‌ها، حتی صوت‌ها و ویدئوها در حکم نوشتارند؛ زیرا از لحظه تولید از صاحب خود استقلال پیدا کرده و به‌صورت شیء رسانه‌ای در گردش قرار می‌گیرند.
فارابی و نسبت او با مسئله ارتباطات
غمامی با پذیرش این نکته که نسبت‌دادن عنوان «فیلسوف ارتباطات» به فارابی ممکن است از سوی برخی مورد ایراد واقع شود، تصریح کرد: اندیشه فارابی امکانات مهمی برای گفت‌وگو درباره هوش مصنوعی در اختیار ما می‌گذارد.
وی افزود: مشکل این است که ما سنت فلسفی خود را کمتر از آثار غربی‌ها نظام‌مند مطالعه کرده‌ایم، در حالی که در آثار فارابی پیوندهای دقیقی میان منطق، زبان و معرفت وجود دارد که می‌تواند برای فهم تحولات عصر هوش مصنوعی راهگشا باشد.
استاد ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم(ع) با تأکید بر اینکه نظام‌مندترین تحلیل رابطه میان منطق و نحو را باید در کتاب احصاءالعلوم فارابی جست‌وجو کرد، افزود: جالب است که در سنت غربی نیز برخی محققان دقیقا به این نکته اشاره کرده‌اند و آن را برجسته دانسته‌اند.
وی توضیح داد: بسیاری از تحلیل‌های معاصر درباره هوش مصنوعی نیز بر همین تمایز میان «صناعت نحو» و «صناعت منطق» استوار است؛ تمایزی که به‌زعم او فارابی آن را با دقتی بی‌بدیل صورت‌بندی کرده است.
هوش مصنوعی؛ صناعت نحو یا صناعت منطق؟
غمامی سپس به تحلیل یک گزاره رایج در حوزه مطالعات هوش مصنوعی پرداخت: اینکه مدل‌های زبانی و سامانه‌های هوش مصنوعی «خلاصه‌هایی آماری» از روابط واژگانی‌اند که اساسا بر نحو زبان تکیه دارند و هیچ‌گاه نمی‌توانند الگوی منطقی ارائه دهند.
وی گفت: هوش مصنوعی مجموعه‌ای از محاسبات است که بر اساس هم‌آیی کلمات و توالی آماری واژگان کار می‌کند. به همین دلیل، آنچه می‌سازد بیشتر بازنمایی نحوی است تا معنای منطقی. این فناوری می‌تواند امکان نحو را تقویت کند اما امکان منطق را فراهم نمی‌کند و چندین مرتبه از معنا فاصله دارد.
این استاد حوزه ارتباطات تأکید کرد که دیدگاه او به معنای «بددیدن» یا «ذمّ» فناوری نیست؛ بلکه هدف، شناخت واقع‌بینانه ظرفیت‌ها و محدودیت‌هاست.
وی گفت: فناوری، از جمله هوش مصنوعی، فی‌نفسه مذموم نیست. باید آن را بپذیریم اما بیش از اندازه از آن انتظار نداشته باشیم. نباید خواسته‌هایی را که تنها در نسبت با خداوند و حقیقت متعالی قابل تحقق است از فناوری طلب کنیم.
غمامی تاکید کرد: هوش مصنوعی بیش از آنکه توانایی‌های خود را نشان دهد، محدودیت‌های بشر و محدودیت‌های معنا را آشکار می‌سازد؛ زیرا ما در مواجهه با آن درمی‌یابیم که بسیاری از لایه‌های معنا صرفاً از طریق محاسبات زبانی قابل بازیابی نیستند.
فاصله معنا در زبان انسانی و هوش مصنوعی
وی در ادامه برای توضیح این فاصله، از مثال‌های زبانی استفاده کرد و گفت: ما در گفت‌وگوهای روزمره از واژه ‘درود’ استفاده می‌کنیم و وقتی از افراد می‌پرسم معنای آن چیست، می‌گویند: یعنی سلام. این فقط یک معنای نحوی یا لفظی است، نه معنای اصلی یا منطقی.
غمامی تصریح کرد: هوش مصنوعی نیز دقیقا چنین رفتاری دارد: به سطح نحوی معنای واژگان دسترسی پیدا می‌کند اما توانایی وصول به معنای منطقی یا وجودی را ندارد؛ همان لایه‌ای از معنا که در فلسفه اسلامی با حقیقت، نیت، فهم شهودی و نسبت وجودی همراه است.
غمامی با انتقاد از الگوی رایج در مطالعه فلسفه اسلامی، تأکید کرد: تراث ما به‌مراتب کمتر از آنچه باید، نظام‌مند و دقیق بررسی شده است.
وی گفت: ما آثار فیلسوفان خود را ضعیف‌تر از آنچه هستند می‌خوانیم؛ در حالی که متفکران غربی گاه نکاتی را در آثار فارابی برجسته کرده‌اند که ما اصلاً به آن توجه نکرده‌ایم.
وی تصریح کرد: عصر هوش مصنوعی فرصتی است تا سنت منطقی و فلسفی اسلامی دوباره مورد توجه قرار گیرد؛ زیرا پرسش‌های معاصر دقیقاً همان پرسش‌هایی است که فیلسوفانی چون فارابی در باب نسبت عقل، زبان، حقیقت و صناعت‌ها طرح کرده‌اند.
هوش مصنوعی و بازگشت به فارابی
استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) در جمع‌بندی سخنان خود تأکید کرد: هوش مصنوعی، همان‌گونه که از نامش پیداست، ‘مصنوعی’ است و در حوزه صناعت نحو قرار می‌گیرد، نه صناعت منطق. اگر این تمایز را درست درک کنیم، از انتظارات ناممکن دست برمی‌داریم و فناوری را در جایگاه واقعی‌اش می‌نشانیم.
وی افزود: درک این تمایز به ما کمک می‌کند تا در مواجهه با هوش مصنوعی هم دچار ترس و بدبینی نشویم و هم دچار اغراق و شیفتگی نشویم. فارابی می‌تواند در این مسیر به ما کمک کند؛ زیرا او نسبت زبان، عقل و صناعت را با دقتی تعیین‌کننده توضیح داده است.
این پیش‌نشست بخشی از سلسله نشست‌های تخصصی همایش «دین، فرهنگ و فناوری» است که با هدف بازخوانی ظرفیت‌های فلسفه اسلامی در مواجهه با تحولات نوین برگزار می‌شود. در نشست امروز، به‌ویژه بر این نکته تأکید شد که شبکه‌های اجتماعی و هوش مصنوعی را باید در امتداد بحث فلسفی «فاصله نوشتار از حقیقت» فهم کرد و سنت فلسفی مسلمانان در این عرصه می‌تواند افق‌های تازه‌ای برای تحلیل نسبت فناوری و معنا بگشاید.
مهدی الهی
به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، هفتمین پیش‌نشست «همایش دین، فرهنگ و فناوری» با محور «فارابی فیلسوف ارتباطات و فرهنگ؛ برای عصر هوش مصنوعی چه سخنی دارد؟» صبح امروز در دانشگاه باقرالعلوم(ع) برگزار شد و در آن سیدمحمدعلی غمامی، عضو هیئت‌علمی و استاد ارتباطات این دانشگاه با نقد خوانش‌های رایج از سنت فلسفی و تأکید بر ظرفیت‌های مغفول اندیشه اسلامی، تحلیل تازه‌ای درباره نسبت «نوشتار»، «معنا» و «هوش مصنوعی» ارائه کرد.
به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، هفتمین پیش‌نشست «همایش دین، فرهنگ و فناوری» با محور «فارابی فیلسوف ارتباطات و فرهنگ؛ برای عصر هوش مصنوعی چه سخنی دارد؟» صبح امروز در دانشگاه باقرالعلوم(ع) برگزار شد و در آن سیدمحمدعلی غمامی، عضو هیئت‌علمی و استاد ارتباطات این دانشگاه با نقد خوانش‌های رایج از سنت فلسفی و تأکید بر ظرفیت‌های مغفول اندیشه اسلامی، تحلیل تازه‌ای درباره نسبت «نوشتار»، «معنا» و «هوش مصنوعی» ارائه کرد. گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا ،غمامی در آغاز سخنان خود با اشاره به گزاره مشهور افلاطون مبنی بر اینکه «نوشتار دومرتبه از حقیقت دور است»، تأکید کرد: این گزاره در دوران شبکه‌های اجتماعی موضوعیتی جدید یافته است. شبکه‌های اجتماعی را باید «فناوری‌های نوشتار» دانست؛ فناوری‌هایی که نه‌تنها گفتار را به نوشتار تبدیل می‌کنند بلکه گوینده را از سخن خود جدا می‌سازند و امکان گردش بی‌وقفه متن و محتوا بدون حضور مؤلف را فراهم می‌کنند.
غمامی در آغاز سخنان خود با اشاره به گزاره مشهور افلاطون مبنی بر اینکه «نوشتار دومرتبه از حقیقت دور است»، تأکید کرد: این گزاره در دوران شبکه‌های اجتماعی موضوعیتی جدید یافته است. شبکه‌های اجتماعی را باید «فناوری‌های نوشتار» دانست؛ فناوری‌هایی که نه‌تنها گفتار را به نوشتار تبدیل می‌کنند بلکه گوینده را از سخن خود جدا می‌سازند و امکان گردش بی‌وقفه متن و محتوا بدون حضور مؤلف را فراهم می‌کنند.وی توضیح داد: در فضای مجازی توییت‌ها، پست‌ها، حتی صوت‌ها و ویدئوها در حکم نوشتارند؛ زیرا از لحظه تولید از صاحب خود استقلال پیدا کرده و به‌صورت شیء رسانه‌ای در گردش قرار می‌گیرند.
وی توضیح داد: در فضای مجازی توییت‌ها، پست‌ها، حتی صوت‌ها و ویدئوها در حکم نوشتارند؛ زیرا از لحظه تولید از صاحب خود استقلال پیدا کرده و به‌صورت شیء رسانه‌ای در گردش قرار می‌گیرند.فارابی و نسبت او با مسئله ارتباطات
فارابی و نسبت او با مسئله ارتباطات فارابی و نسبت او با مسئله ارتباطات فارابی و نسبت او با مسئله ارتباطاتغمامی با پذیرش این نکته که نسبت‌دادن عنوان «فیلسوف ارتباطات» به فارابی ممکن است از سوی برخی مورد ایراد واقع شود، تصریح کرد: اندیشه فارابی امکانات مهمی برای گفت‌وگو درباره هوش مصنوعی در اختیار ما می‌گذارد.
غمامی با پذیرش این نکته که نسبت‌دادن عنوان «فیلسوف ارتباطات» به فارابی ممکن است از سوی برخی مورد ایراد واقع شود، تصریح کرد: اندیشه فارابی امکانات مهمی برای گفت‌وگو درباره هوش مصنوعی در اختیار ما می‌گذارد.وی افزود: مشکل این است که ما سنت فلسفی خود را کمتر از آثار غربی‌ها نظام‌مند مطالعه کرده‌ایم، در حالی که در آثار فارابی پیوندهای دقیقی میان منطق، زبان و معرفت وجود دارد که می‌تواند برای فهم تحولات عصر هوش مصنوعی راهگشا باشد.
وی افزود: مشکل این است که ما سنت فلسفی خود را کمتر از آثار غربی‌ها نظام‌مند مطالعه کرده‌ایم، در حالی که در آثار فارابی پیوندهای دقیقی میان منطق، زبان و معرفت وجود دارد که می‌تواند برای فهم تحولات عصر هوش مصنوعی راهگشا باشد.استاد ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم(ع) با تأکید بر اینکه نظام‌مندترین تحلیل رابطه میان منطق و نحو را باید در کتاب احصاءالعلوم فارابی جست‌وجو کرد، افزود: جالب است که در سنت غربی نیز برخی محققان دقیقا به این نکته اشاره کرده‌اند و آن را برجسته دانسته‌اند.
استاد ارتباطات دانشگاه باقرالعلوم(ع) با تأکید بر اینکه نظام‌مندترین تحلیل رابطه میان منطق و نحو را باید در کتاب احصاءالعلوم فارابی جست‌وجو کرد، افزود: جالب است که در سنت غربی نیز برخی محققان دقیقا به این نکته اشاره کرده‌اند و آن را برجسته دانسته‌اند.وی توضیح داد: بسیاری از تحلیل‌های معاصر درباره هوش مصنوعی نیز بر همین تمایز میان «صناعت نحو» و «صناعت منطق» استوار است؛ تمایزی که به‌زعم او فارابی آن را با دقتی بی‌بدیل صورت‌بندی کرده است.
وی توضیح داد: بسیاری از تحلیل‌های معاصر درباره هوش مصنوعی نیز بر همین تمایز میان «صناعت نحو» و «صناعت منطق» استوار است؛ تمایزی که به‌زعم او فارابی آن را با دقتی بی‌بدیل صورت‌بندی کرده است.هوش مصنوعی؛ صناعت نحو یا صناعت منطق؟
هوش مصنوعی؛ صناعت نحو یا صناعت منطق؟ هوش مصنوعی؛ صناعت نحو یا صناعت منطق؟ هوش مصنوعی؛ صناعت نحو یا صناعت منطق؟غمامی سپس به تحلیل یک گزاره رایج در حوزه مطالعات هوش مصنوعی پرداخت: اینکه مدل‌های زبانی و سامانه‌های هوش مصنوعی «خلاصه‌هایی آماری» از روابط واژگانی‌اند که اساسا بر نحو زبان تکیه دارند و هیچ‌گاه نمی‌توانند الگوی منطقی ارائه دهند.
غمامی سپس به تحلیل یک گزاره رایج در حوزه مطالعات هوش مصنوعی پرداخت: اینکه مدل‌های زبانی و سامانه‌های هوش مصنوعی «خلاصه‌هایی آماری» از روابط واژگانی‌اند که اساسا بر نحو زبان تکیه دارند و هیچ‌گاه نمی‌توانند الگوی منطقی ارائه دهند.وی گفت: هوش مصنوعی مجموعه‌ای از محاسبات است که بر اساس هم‌آیی کلمات و توالی آماری واژگان کار می‌کند. به همین دلیل، آنچه می‌سازد بیشتر بازنمایی نحوی است تا معنای منطقی. این فناوری می‌تواند امکان نحو را تقویت کند اما امکان منطق را فراهم نمی‌کند و چندین مرتبه از معنا فاصله دارد.
وی گفت: هوش مصنوعی مجموعه‌ای از محاسبات است که بر اساس هم‌آیی کلمات و توالی آماری واژگان کار می‌کند. به همین دلیل، آنچه می‌سازد بیشتر بازنمایی نحوی است تا معنای منطقی. این فناوری می‌تواند امکان نحو را تقویت کند اما امکان منطق را فراهم نمی‌کند و چندین مرتبه از معنا فاصله دارد.این استاد حوزه ارتباطات تأکید کرد که دیدگاه او به معنای «بددیدن» یا «ذمّ» فناوری نیست؛ بلکه هدف، شناخت واقع‌بینانه ظرفیت‌ها و محدودیت‌هاست.
این استاد حوزه ارتباطات تأکید کرد که دیدگاه او به معنای «بددیدن» یا «ذمّ» فناوری نیست؛ بلکه هدف، شناخت واقع‌بینانه ظرفیت‌ها و محدودیت‌هاست.وی گفت: فناوری، از جمله هوش مصنوعی، فی‌نفسه مذموم نیست. باید آن را بپذیریم اما بیش از اندازه از آن انتظار نداشته باشیم. نباید خواسته‌هایی را که تنها در نسبت با خداوند و حقیقت متعالی قابل تحقق است از فناوری طلب کنیم.
وی گفت: فناوری، از جمله هوش مصنوعی، فی‌نفسه مذموم نیست. باید آن را بپذیریم اما بیش از اندازه از آن انتظار نداشته باشیم. نباید خواسته‌هایی را که تنها در نسبت با خداوند و حقیقت متعالی قابل تحقق است از فناوری طلب کنیم.غمامی تاکید کرد: هوش مصنوعی بیش از آنکه توانایی‌های خود را نشان دهد، محدودیت‌های بشر و محدودیت‌های معنا را آشکار می‌سازد؛ زیرا ما در مواجهه با آن درمی‌یابیم که بسیاری از لایه‌های معنا صرفاً از طریق محاسبات زبانی قابل بازیابی نیستند.
غمامی تاکید کرد: هوش مصنوعی بیش از آنکه توانایی‌های خود را نشان دهد، محدودیت‌های بشر و محدودیت‌های معنا را آشکار می‌سازد؛ زیرا ما در مواجهه با آن درمی‌یابیم که بسیاری از لایه‌های معنا صرفاً از طریق محاسبات زبانی قابل بازیابی نیستند.فاصله معنا در زبان انسانی و هوش مصنوعی
فاصله معنا در زبان انسانی و هوش مصنوعی فاصله معنا در زبان انسانی و هوش مصنوعی فاصله معنا در زبان انسانی و هوش مصنوعیوی در ادامه برای توضیح این فاصله، از مثال‌های زبانی استفاده کرد و گفت: ما در گفت‌وگوهای روزمره از واژه ‘درود’ استفاده می‌کنیم و وقتی از افراد می‌پرسم معنای آن چیست، می‌گویند: یعنی سلام. این فقط یک معنای نحوی یا لفظی است، نه معنای اصلی یا منطقی.
وی در ادامه برای توضیح این فاصله، از مثال‌های زبانی استفاده کرد و گفت: ما در گفت‌وگوهای روزمره از واژه ‘درود’ استفاده می‌کنیم و وقتی از افراد می‌پرسم معنای آن چیست، می‌گویند: یعنی سلام. این فقط یک معنای نحوی یا لفظی است، نه معنای اصلی یا منطقی.غمامی تصریح کرد: هوش مصنوعی نیز دقیقا چنین رفتاری دارد: به سطح نحوی معنای واژگان دسترسی پیدا می‌کند اما توانایی وصول به معنای منطقی یا وجودی را ندارد؛ همان لایه‌ای از معنا که در فلسفه اسلامی با حقیقت، نیت، فهم شهودی و نسبت وجودی همراه است.
غمامی تصریح کرد: هوش مصنوعی نیز دقیقا چنین رفتاری دارد: به سطح نحوی معنای واژگان دسترسی پیدا می‌کند اما توانایی وصول به معنای منطقی یا وجودی را ندارد؛ همان لایه‌ای از معنا که در فلسفه اسلامی با حقیقت، نیت، فهم شهودی و نسبت وجودی همراه است.غمامی با انتقاد از الگوی رایج در مطالعه فلسفه اسلامی، تأکید کرد: تراث ما به‌مراتب کمتر از آنچه باید، نظام‌مند و دقیق بررسی شده است.
غمامی با انتقاد از الگوی رایج در مطالعه فلسفه اسلامی، تأکید کرد: تراث ما به‌مراتب کمتر از آنچه باید، نظام‌مند و دقیق بررسی شده است.وی گفت: ما آثار فیلسوفان خود را ضعیف‌تر از آنچه هستند می‌خوانیم؛ در حالی که متفکران غربی گاه نکاتی را در آثار فارابی برجسته کرده‌اند که ما اصلاً به آن توجه نکرده‌ایم.
وی گفت: ما آثار فیلسوفان خود را ضعیف‌تر از آنچه هستند می‌خوانیم؛ در حالی که متفکران غربی گاه نکاتی را در آثار فارابی برجسته کرده‌اند که ما اصلاً به آن توجه نکرده‌ایم.وی تصریح کرد: عصر هوش مصنوعی فرصتی است تا سنت منطقی و فلسفی اسلامی دوباره مورد توجه قرار گیرد؛ زیرا پرسش‌های معاصر دقیقاً همان پرسش‌هایی است که فیلسوفانی چون فارابی در باب نسبت عقل، زبان، حقیقت و صناعت‌ها طرح کرده‌اند.
وی تصریح کرد: عصر هوش مصنوعی فرصتی است تا سنت منطقی و فلسفی اسلامی دوباره مورد توجه قرار گیرد؛ زیرا پرسش‌های معاصر دقیقاً همان پرسش‌هایی است که فیلسوفانی چون فارابی در باب نسبت عقل، زبان، حقیقت و صناعت‌ها طرح کرده‌اند.هوش مصنوعی و بازگشت به فارابی
هوش مصنوعی و بازگشت به فارابی هوش مصنوعی و بازگشت به فارابی هوش مصنوعی و بازگشت به فارابیاستاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) در جمع‌بندی سخنان خود تأکید کرد: هوش مصنوعی، همان‌گونه که از نامش پیداست، ‘مصنوعی’ است و در حوزه صناعت نحو قرار می‌گیرد، نه صناعت منطق. اگر این تمایز را درست درک کنیم، از انتظارات ناممکن دست برمی‌داریم و فناوری را در جایگاه واقعی‌اش می‌نشانیم.
استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) در جمع‌بندی سخنان خود تأکید کرد: هوش مصنوعی، همان‌گونه که از نامش پیداست، ‘مصنوعی’ است و در حوزه صناعت نحو قرار می‌گیرد، نه صناعت منطق. اگر این تمایز را درست درک کنیم، از انتظارات ناممکن دست برمی‌داریم و فناوری را در جایگاه واقعی‌اش می‌نشانیم.وی افزود: درک این تمایز به ما کمک می‌کند تا در مواجهه با هوش مصنوعی هم دچار ترس و بدبینی نشویم و هم دچار اغراق و شیفتگی نشویم. فارابی می‌تواند در این مسیر به ما کمک کند؛ زیرا او نسبت زبان، عقل و صناعت را با دقتی تعیین‌کننده توضیح داده است.
وی افزود: درک این تمایز به ما کمک می‌کند تا در مواجهه با هوش مصنوعی هم دچار ترس و بدبینی نشویم و هم دچار اغراق و شیفتگی نشویم. فارابی می‌تواند در این مسیر به ما کمک کند؛ زیرا او نسبت زبان، عقل و صناعت را با دقتی تعیین‌کننده توضیح داده است.این پیش‌نشست بخشی از سلسله نشست‌های تخصصی همایش «دین، فرهنگ و فناوری» است که با هدف بازخوانی ظرفیت‌های فلسفه اسلامی در مواجهه با تحولات نوین برگزار می‌شود. در نشست امروز، به‌ویژه بر این نکته تأکید شد که شبکه‌های اجتماعی و هوش مصنوعی را باید در امتداد بحث فلسفی «فاصله نوشتار از حقیقت» فهم کرد و سنت فلسفی مسلمانان در این عرصه می‌تواند افق‌های تازه‌ای برای تحلیل نسبت فناوری و معنا بگشاید.
این پیش‌نشست بخشی از سلسله نشست‌های تخصصی همایش «دین، فرهنگ و فناوری» است که با هدف بازخوانی ظرفیت‌های فلسفه اسلامی در مواجهه با تحولات نوین برگزار می‌شود. در نشست امروز، به‌ویژه بر این نکته تأکید شد که شبکه‌های اجتماعی و هوش مصنوعی را باید در امتداد بحث فلسفی «فاصله نوشتار از حقیقت» فهم کرد و سنت فلسفی مسلمانان در این عرصه می‌تواند افق‌های تازه‌ای برای تحلیل نسبت فناوری و معنا بگشاید.مهدی الهی
مهدی الهی ∎