به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، بحران‌های محیط زیستی در ایران از خشکسالی‌های هفت‌ساله و فرو نشست زمین گرفته تا خشک شدن تالاب‌ها و آلودگی هوا، امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند تعامل فعال با جهان است. آرمان خورسند، رئیس مرکز امور بین‌الملل و کنوانسیون‌های سازمان حفاظت محیط زیست، در گفت‌وگو با رکنا، ضمن تشریح دستاوردهای سفرهای خارجی و همکاری‌های بین‌المللی، تأکید می‌کند که ایران با محدودیت‌ها و فشارهای بین‌المللی مواجه است، اما همزمان تلاش می‌کند با اجرای پروژه‌های عملی، توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و آموزش محیط‌بانان، حداقل از شدت بحران‌ها بکاهد و آینده‌ای امیدوارکننده برای نسل‌های بعدی بسازد.
متن کامل این گفت و گو را می توانید در ادامه بخوانید و ببینید:
خبرنگار: گفت‌وگوی را از موضوع سفرهای خارجی سازمان حفاظت محیط زیست در دو سال اخیر آغاز می‌کنیم. در این مدت، این سازمان چندین سفر بین‌المللی انجام داده است که می‌توانست فرصت بسیار خوبی برای تعامل با کشورهای جهان و بهره‌گیری از تجربیات آن‌ها باشد. با این حال، رسانه‌ها نتوانستند خروجی ملموسی از این سفرها مشاهده کنند؛ یعنی توافقنامه‌ها یا دستاوردهایی که بتوان روی زمین دید و اثر مثبت آن‌ها برای ایران قابل لمس باشد، هنوز به شکل واقعی مشاهده نشده است. به طور ویژه، سفرهای اخیر به چین، ترکیه و برزیل که از اهمیت بالایی برخوردار بودند، نیازمند توضیح هستند. نظر شما در این خصوص چیست؟
آرمان خورسند، رئیس مرکز امور بین‌الملل و کنوانسیون‌ها سازمان حفاظت محیط زیست کشور، در پاسخ به خبرنگار رکنا گفت: «بر این نکته تقریباً همه ما اتفاق نظر داریم که مسائل محیط زیستی، شاید از معدود مسائلی هستند که هیچ تابعیتی نمی‌شناسند. به عبارت دیگر، وقتی یک پدیده زیست‌محیطی آغاز می‌شود، مرز سیاسی معنایی ندارد. مثلاً طوفان گرد و غباری که شکل می‌گیرد، بدون توجه به مرزها به سمت ایران حرکت می‌کند؛ این پدیده منتظر ویزا یا مجوز نمی‌ماند و مرز برای آن مفهومی ندارد. این ویژگی منحصر به فرد مسائل محیط زیستی باعث می‌شود که نگاه بین‌المللی به آن‌ها ضروری باشد.
هیچ کشور به تنهایی نمی‌تواند راه‌حلی کامل برای مسائل زیست‌محیطی پیدا کند
وی افزود: برای مثال، اگر مسئله تالاب هامون را در نظر بگیریم و حق‌آبه آن از سمت افغانستان تأمین نشود، صد سال هم در داخل ایران فعالیت کنیم، بدون توجه به بعد بین‌المللی آن، مسئله ناقص باقی می‌ماند. همین موضوع درباره طوفان‌های گرد و غبار نیز صدق می‌کند، زیرا عمده کانون‌های این پدیده فرامرزی هستند و خارج از حوزه اختیارات و توانمندی‌های داخلی ما قرار دارند.نکته مهم دیگر این است که یکی از اصول اساسی همکاری‌های محیط زیستی، ماهیت جمعی و جهانی آن است. هیچ کشور به تنهایی نمی‌تواند راه‌حلی کامل برای مسائل زیست‌محیطی پیدا کند. نظام همکاری جهانی در این زمینه، که دهه‌هاست شکل گرفته و در قالب کنوانسیون‌های بین‌المللی مانند CBD دنبال می‌شود، نشان‌دهنده مسئولیت مشترک همه دولت‌هاست. همه دولت‌ها در برابر محیط زیست مسئولیت دارند، اما میزان و نوع مسئولیت آن‌ها متفاوت است. یک کشور توسعه‌یافته که طی دو تا سه قرن گذشته با تمام توان خود محیط زیست را تخریب کرده و بیشترین استفاده را از سوخت‌های فسیلی داشته، مسئولیت بسیار بیشتری نسبت به کشوری دارد که در همان دوره صنعتی نبوده یا فعالیت مخربی نداشته است.
خورسند با گفتن از اینکه مسئله بعدی این است که از آغاز دولت جدید، حدود یک سال و چند ماه گذشته است و در این مدت، ما با مسئله جنگ و فشارهای خارجی مواجه بوده‌ایم. این شرایط باعث شد که تعداد سفرهای رئیس سازمان، به خصوص سفرهای خارجی، نسبت به دوره‌های گذشته کاهش چشمگیری داشته باشد گفت: اگر بخواهیم مقایسه عینی انجام دهیم، این دوره یکی از کم‌سفرترین ادوار ریاست سازمان بوده است.البته برخی سفرها، مانند کنفرانس تغییر اقلیم در کاپ و حضور در باکو، الزامی و تکلیف‌شده بود. در مورد باکو، در آن زمان یک ماه قبل از سفر، جنگ و جدل رسانه‌ای قابل توجهی وجود داشت و تصمیم‌گیری شد که رئیس سازمان به جای حضور مستقیم، نماینده‌ای به این سفر بفرستد. در سفر برزیل نیز همین رویه دنبال شد. سازمان محیط زیست متولی اصلی اجرای کنوانسیون UN-TRIPLE-C است، اما از آنجا که رئیس‌جمهور در این کنفرانس حضور نداشت، معاون رئیس سازمان به نمایندگی از او حضور یافت. بنابراین کاهش تعداد سفرها و محدود شدن آن‌ها، دلایل مشخصی داشت که عمدتاً مربوط به شرایط داخلی و خارجی کشور بود.»
آرمان خورسند ادامه داد: «با توجه به وضعیت اقتصادی و نوسانات نرخ ارز، تلاش کردیم تا حد امکان سفرهای خارجی را محدود کنیم. حتی یک بار مکاتبه انجام شد و بررسی کردیم که در برخی سفرها، عدم حضور رئیس سازمان یا عدم اعزام هیئت رسمی، خللی ایجاد نمی‌کند. به عبارتی، در بسیاری از موارد، حضور یک نماینده یا حتی شرکت آنلاین در جلسات کفایت می‌کند تا موضوع پوشش داده شود. این سیاست کلی ما بر اساس شرایط داخلی و محدودیت‌های کشور اتخاذ شده است.
در جهان، تلاش‌هایی صورت می‌گیرد تا ایران در مجامع بین‌المللی منزوی شود
رئیس مرکز اموربین الملل و کنوانسیون ها با تاکید بر اینکه با این حال، نباید فراموش کنیم که در جهان، تلاش‌هایی صورت می‌گیرد تا ایران در مجامع بین‌المللی منزوی شود ادامه داد: به عبارت دیگر، بخش‌هایی وجود دارد که می‌خواهند نام ایران شنیده نشود و موضع رسمی کشور دیده نشود. بخشی از این مساله مربوط به تصمیمات داخلی ماست، اما بخشی دیگر واقعاً ناشی از فشارهای خارجی و تلاش برای کاهش حضور ایران در صحنه بین‌المللی است.»
کشورهایی با ما همکاری می کنند ولی می گویند به کسی نگویید ما با شما همکاری می کنیم!
خبرنگار: «ما اکنون در شرایط بحرانی زیست‌محیطی در ایران به سر می‌بریم؛ از کمبود آب و فرو نشست زمین گرفته تا آلودگی هوا و خشک شدن تالاب‌ها. بسیاری از این مسائل به وقایع فرامرزی مربوط می‌شوند، مانند فعالیت‌های افغانستان، ترکیه و عراق. این وضعیت نیازمند تعاملات گسترده و مؤثر با کشورهای همسایه است. با این حال، برای رسانه‌ها و مردم سوال این است که در سفرهای انجام‌شده، چه میزان گفتگو و توافق عملی رخ داده است؟ به طور مثال، در تعامل با ترکیه، افغانستان و عراق، کشورهایی که با آن‌ها جنگ نداریم اما حق‌آبه ما را تأمین نمی‌کنند، چه دستاورد مشخصی حاصل شده است؟»
آرمان خورسند در پاسخ گفت: «در خصوص سفرهای چین، یکی از مسائل کلیدی مربوط به اجلاس ذخایر ژئوبیوسفر بود. سه ذخیره‌گاه مهم کشور ما در فهرست ذخایر جهانی در معرض حذف قرار داشتند و این موضوع باعث شد تصمیم گرفته شود که رئیس سازمان شخصاً در اجلاس شرکت کند. حضور هیئت عالی‌رتبه در مذاکرات بین‌المللی به ما دست بالاتر داد و خوشبختانه، سه ذخیره‌گاه مذکور حذف نشدند.موضوع دیگر، تعاملات با چین در حوزه‌های مدیریت زباله، تصفیه آب و حفاظت از مناطق طبیعی بود. البته بخشی از این دستاوردها به اطلاع‌رسانی رسانه‌ای منتقل نمی‌شود. دلیل آن فشارهای بین‌المللی است؛ برخی کشورها اعلام می‌کنند که آماده همکاری هستند، اما درخواست دارند این همکاری‌ها رسانه‌ای نشود، زیرا ممکن است در معرض تحریم قرار بگیرند یا برای آن کشورها دردسر ایجاد شود. بنابراین بخشی از پروژه‌ها و انتقال تکنولوژی‌ها، به صورت عملیاتی و پروژه‌ای انجام می‌شود، بدون اینکه به اطلاع عموم برسد.»
خبرنگار: «این توافق‌ها و همکاری‌هایی که پشت پرده شکل گرفته است در عمل و برای مردم در کجا قابل مشاهده است؟ مثلاً در دریاچه ارومیه.»
خورسند پاسخ داد: «اثرات این اقدامات عمدتاً در پروژه‌ها و منابع بین‌المللی قابل مشاهده است. به طور مثال، یکی از پروژه‌های مهم ما در حوزه دریاچه ارومیه است که با تأمین اعتبار هشت میلیون دلاری از طرف دولت ژاپن اجرایی می‌شود.
خبرنگار: این پروژه شامل فعالیت‌های محلی، آموزش جوامع محلی و ایجاد کسب‌وکارهای جایگزین است که با تلاش ما شکل نگرفته جز وظایف بین المللی ژاپن است.
خورسند: البته باید توجه داشت که ابعاد بحران محیط زیستی بسیار گسترده است و حتی با این پروژه‌ها، مقابله کامل با بحران دشوار است. این مسائل نه تنها نیازمند اقدامات داخلی، بلکه نیازمند همکاری‌های بین‌المللی گسترده و مستمر است.کاری که ما انجام می‌دهیم در برابر عظمت مشکلات محیط زیستی، شاید چندان به چشم نیاید. برای مثال، خشکسالی هفت‌ساله‌ای که اکنون با آن مواجه هستیم، ابعاد بسیار گسترده‌ای دارد. گزارش‌های رسمی موجود نشان می‌دهد که وضعیت ترکیه نیز به دلیل سدسازی‌ها و مدیریت منابع آب، سهم قابل توجهی در این بحران دارد. حتی در همان زمانی که ما در ترکیه حضور داشتیم، خبری منتشر شد که شهر بورسا، چهارمین شهر بزرگ ترکیه، به نقطه صفر آبی رسیده و هیچ منبع آب قابل استفاده‌ای ندارد. این وضعیت نشان می‌دهد که همیشه یک مرز مشخص وجود دارد بین اینکه شما آیا اساساً اقدامی انجام می‌دهید یا خیر.
وی افزود:همچنین، باید توجه داشته باشیم که تمام تلاش‌های ما در برابر این بحران عظیم جهانی، به تنهایی قادر به رفع همه مشکلات نیست. به عنوان مثال، اگر من در یک سفر بین‌المللی پروژه‌ای را در حوزه مناطق حفاظت شده با طرف چینی نهایی کنم، این بدان معنا نیست که فردای آن روز تمام مسائل و مشکلات مناطق حفاظت شده در ایران حل خواهد شد. با این حال، می‌توانیم با این اقدامات امکان‌پذیر کنیم که محیط‌بانان ما بدون مواجهه مستقیم و خطرناک با شکارچیان غیرمجاز، بتوانند نظارت خود را انجام دهند. به عنوان مثال، استفاده از دوربین‌ها و پهپادها به جای حضور مستقیم نفرات در مناطق حفاظت شده، نمونه‌ای از اقداماتی است که می‌توانیم در قالب همکاری‌های بین‌المللی انجام دهیم. اما این اقدامات هرچقدر هم مؤثر باشند، به معنای حل کامل مشکلات نیستند.»
خبرنگار: «این فرآیند زمان‌بر است، درست است؟ من به عنوان خبرنگار باید بعد از چند ماه این اقدامات را مطالبه کنم تا ببینم چه تغییراتی در محیط زیست کشور رخ داده است؟ و چرا از ظرفیت دانش‌بنیان‌های داخلی خودمان استفاده نمی‌کنیم؟»
خورسند پاسخ داد: «قطعاً استفاده از دانش‌بنیان‌های داخلی باید در دستور کار باشد. در حال حاضر پروژه‌هایی از جمله نیروگاه خورشیدی در سازمان محیط زیست آغاز شده است که نمونه‌ای از همکاری با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری است. این نیروگاه بدون هزینه برای سازمان، اکنون با ظرفیت ۵۰۰ کیلووات برق خورشیدی تولید می‌کند.با این حال، باید توجه داشته باشیم که بحران جهانی محیط زیستی با سرعتی بسیار بالا در حال پیشروی است.
وی بیان داشت: به عنوان مثال، در کنفرانس COP امسال در برزیل، اتفاقات بی‌سابقه‌ای رخ داد. مردم بومی و محلی با هیئت رسمی درگیر شدند؛ دلیل آن تصمیم دولت برزیل برای ادامه استخراج نفت در مناطق آمازون بود، در حالی که پیش از این قرار بود این مناطق محافظت شوند. چنین نمونه‌هایی نشان می‌دهد که جهان در اثر تغییرات اقلیمی با بحران‌های متعدد مواجه است. آتش‌سوزی‌های گسترده، طوفان‌های عظیم، خشکسالی و سپس بارش‌های غیرمعمول.پدیده‌های اقلیمی به هم مرتبط هستند و جزئی از یک بحران جهانی عظیم محسوب می‌شوند. حتی بزرگترین کشورهای دنیا، که ستون‌های اصلی برنامه‌های محیط زیستی جهانی بوده‌اند، اکنون در مدیریت این بحران ناکام هستند. برای مثال، دولت آمریکا در دوره اخیر، بسیاری از پروژه‌های حمایت مالی از محیط زیست را متوقف کرده است و این وضعیت بر پروژه‌های یونسکو و سایر برنامه‌های بین‌المللی اثر مستقیم گذاشته است. بنابراین، بحران محیط زیستی امروز دنیا بسیار گسترده و پیچیده است و اقدامات ما باید در چارچوب این واقعیت جهانی ارزیابی شوند.»
آرمان خورسند ادامه داد: «وضعیت فعلی ما در یک منظومه گسترده و پیچیده از مشکلات جهانی، منطقه‌ای و محلی قرار دارد. این منظومه بسیار عظیم و ترسناک است و اگر به ابعاد آن نگاه کنیم، جهت حرکت بحران‌ها واضح است. وظیفه ما این است که با تمام توان، حداقل جلوی حرکت این بهمن عظیم را سد کنیم یا مسیر آن را تا حد امکان منحرف نماییم. هر اقدامی که می‌توانیم انجام دهیم، اهمیت دارد، حتی اگر اثر آن در مقیاس کل بحران کوچک به نظر برسد.»
تا چهارماه آینده محیط بانان ایران برای آموزش به چین می روند
خبرنگار: «پس راه حل، نوعی آشتی با جهان است؟ یعنی حداقل در سیاست خارجی و تعاملات بین‌المللی باید بتوانیم حضور فعال داشته باشیم، چون بدون این آشتی جهانی، مواجهه مؤثر با تغییرات اقلیمی امکان‌پذیر نیست. و یک سوال دیگر اینکه در سفر چین گفتید توافقاتی انجام شد تا برخی تجهیزات وارد ایران شود. من به عنوان خبرنگار، بعد از چند ماه چگونه می‌توانم پیگیری کنم که این تجهیزات وارد کشور شده‌اند؟»
خورسند پاسخ داد: «بله، مصداق‌های عملی داریم. به عنوان نمونه، شش سال پیش، ۱۲۰ دوربین حفاظتی مناطق محیط زیست ایران که از آلمان وارد شده بود، در ارمنستان توقیف شد. این دوربین‌ها قرار بود به ایران منتقل شوند اما شش سال در ارمنستان باقی ماندند. طی این یک سال اخیر، با رایزنی‌های ما، این دوربین‌ها آزاد شدند و اکنون در مناطق حفاظت شده نصب و مورد استفاده قرار می‌گیرند.در مورد چین، اولویت اصلی ما آموزش محیط‌بانان است. تلاش شده تا طی چهار تا پنج ماه آینده، گروه‌های محیط‌بانان با حمایت مالی مشترک ایران و چین اعزام شوند. بخشی از تجهیزات نیز در حال تأمین است که به دلیل ملاحظات سیاسی، فعلاً نمی‌توانم جزئیات آن را رسانه‌ای کنم، اما این اقدامات در دست انجام است.»
وی افزود: «در خصوص آشتی و توافقات بین‌المللی، مهم‌ترین توافقات انجام‌شده در برزیل و ترکیه، به گونه‌ای است که ما بتوانیم آثار آن را در داخل ایران مشاهده کنیم. به طور مثال، در جریان کنفرانس COP در برزیل، یک هیئت ایرانی حاضر شد تا در کنار مباحث انتقادی در مورد تخریب خاک ایران و سیاست‌های محیط زیستی، توافقاتی برای مواجهه با تغییرات اقلیمی به دست آورد.در این زمینه، کنوانسیون بین‌المللی UN-TRIPLE-C (United Nations Framework Convention on Climate Change) که در سال ۱۹۹۲ امضا شد، دو مولود مهم دارد: پیمان کیوتو (۱۹۹۷) و توافقنامه پاریس (۲۰۱۵). کنوانسیون TRIPLE-C توصیه‌ای است و هدف آن تشویق کشورهای جهان به اقدام در مقابل گرمایش زمین است. پیمان کیوتو الزاماتی برای کشورهای توسعه‌یافته وضع کرد تا سطح تولید گازهای گلخانه‌ای خود را کاهش دهند و توافقنامه پاریس از همه کشورها خواست تا برنامه ملی کاهش انتشار ارائه دهند.این کنوانسیون بر این پایه استوار است که کشورهای توسعه‌یافته که بیشترین تخریب محیط زیست را در طول تاریخ داشته‌اند، سهم مالی خود را بپردازند تا کشورهای در حال توسعه بتوانند انرژی‌های تجدیدپذیر جایگزین استفاده کنند، تولید گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهند و گرمایش زمین کنترل شود. ما در این چارچوب با سه حوزه اصلی مواجه هستیم: کاهش انتشار (Mitigation)، سازگاری و انطباق (Adaptation) و مکانیزم‌های مالی حمایتی (Financial Mechanisms). این مذاکرات و اختلافات، نه تنها بین ایران و کنوانسیون است، بلکه بین همه کشورهای جهان وجود دارد و به عنوان یک مساله جهانی پیگیری می‌شود.»
آرمان خورسند گفت: «پارسال، در جریان کنفرانس COP در باکو، وضعیت تا آستانه فروپاشی پیش رفت. هیئت‌های کشورهای در حال توسعه تهدید کردند که از کاپ خارج می‌شوند و جلسه از رسمیت می‌افتد. نهایتاً، رقمی حدود ۴۰۰ میلیارد دلار تصویب شد. اما حتی گوترش در سخنان خود به این نکته اشاره کرد که این مبلغ بسیار کم و قابل اتکا نیست. با این حال، نقطه آغاز محسوب شد.
به ما بودجه نمی دهند، فقط حرف می زنند
خبرنگار: از این میان بودجه، سهم ایران چقدر است؟
خورسند در پاسخ گفت: مشکل اصلی ما در این سازوکارها ناشی از تحریم‌هاست؛ به دلیل تحریم‌ها، ایران از مکانیزم‌های مالی و چرخه انتقال تکنولوژی به اندازه سهم و حق خود محروم می‌شود. متأسفانه، بخشی از این مسائل در کشور ما به موضوعات ورزشگاهی و رسانه‌ای تبدیل می‌شود، بدون اینکه دانش کافی در مورد آن وجود داشته باشد. بسیاری از کسانی که طرفدار یا مخالف پیوستن به توافقنامه پاریس هستند، درک درستی از موضوع و محل اختلاف ندارند.برای مثال، ماده شش موافقتنامه پاریس اشاره دارد که هر کشوری که به این توافقنامه بپیوندد، می‌تواند از مکانیزم‌های مالی بهره‌مند شود. اختلاف ما دقیقاً در همین نقطه است؛ وقتی ما به توافقنامه می‌پیوندیم، آیا تضمین می‌شود که از حمایت‌های مالی برخوردار شویم یا خیر؟ حتی در مذاکرات با استیل، دبیر کنوانسیون، دو بار ملاقات داشتیم و موضوع همین بود. او نیز تأکید کرد که ایران شایستگی دریافت حمایت‌های مالی دارد، اما وقتی تصمیم‌گیری به مرحله اجرا می‌رسد، هیچ ضمانتی وجود ندارد و قدرت ایران در این زمینه محدود است.
حضور فعال و دفاع از منافع ملی در این جلسات اهمیت حیاتی دارد
خبرنگار: «وقتی ما در این جلسات شرکت می‌کنیم، با چه قدرت و تعاملی خارج می‌شویم؟ حضور ما واقعاً مؤثر است؟»
خورسند توضیح داد: «واقعیت این است که در جلسات بین‌المللی، هر عدم حضور می‌تواند به معنای از دست دادن یک حق مسلم یا فرصت مهم برای کشور باشد. مثلاً در یک جلسه، نماینده یکی از کشورهای عربی پیشنهاد افزودن عبارتی به متن داشت که می‌توانست به ضرر ایران باشد، اما حضور به موقع و انعطاف‌پذیری ما مانع شد. بنابراین، حضور فعال و دفاع از منافع ملی در این جلسات اهمیت حیاتی دارد. یک مثال دیگر اینکه در گذشته، بعد از ادغام وزارتخانه‌ها، برخی تصور می‌کردند عدم حضور در اجلاس‌های بین‌المللی اهمیتی ندارد، اما تفاوتی که امروز مشاهده می‌کنیم، نشان می‌دهد که تصمیمات بین‌المللی، حتی در حوزه‌هایی مانند کشتیرانی، می‌توانند اثر مستقیم بر کشور داشته باشند. به طور مثال، اعمال مالیات بر انتشار کربن در صنعت کشتیرانی جهانی و محاسبه سهم کربن ایران، موضوعی است که مستقیماً بر صنعت نفت و پتروشیمی کشور اثرگذار است.
کشور ما از حقوق بنیادین خود محروم می‌شوداین محرومیت ناشی از قلدری بین‌المللی است
رئیس مرکز اموربین الملل و کنوانسیون ها در ادامه گفت: در حوزه محیط زیست نیز اقدامات ایران قابل توجه است؛ برای مثال، پروژه‌های حذف فلر در پتروشیمی‌ها، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر. این اقدامات اگرچه بخشی از آن ناشی از ناترازی انرژی کشور است، اما اثرات مثبتی برای محیط زیست نیز دارد. با جمع‌بندی این پروژه‌ها، ایران بخشی از تعهدات خود ذیل موافقتنامه پاریس را جلوتر برده و در کاهش تولید کربن سهم خود را افزایش داده است.»
آرمان خورسند توضیح داد: «نقطه اصلی بحث ما، مواجهه ایران با کنوانسیون‌ها و سازوکارهای بین‌المللی است. ما داریم می‌گوییم که برخلاف ادعاهای برخی کشورها که مدعی‌اند محیط زیست یک مسئولیت مشترک بشری است و همه ما سهمی در آن داریم، در عمل کشور ما از حقوق بنیادین خود محروم می‌شود. این محرومیت ناشی از فشار و قلدری بین‌المللی است که به همه کشورها اعمال می‌شود. حتی در حوزه‌هایی که خود این کشورها مدعی رعایت عدالت بودند، انصاف رعایت نمی‌شود.
با وجود این محدودیت‌ها و شرایط اقتصادی دشوار کشور، ایران با تمام توان تلاش می‌کند تا اقدامات مؤثری انجام دهد: حذف فلر در صنایع پتروشیمی، توسعه نیروگاه‌های خورشیدی و پیشبرد پروژه‌های محیط زیستی. اما واقعیت این است که کشورهایی که ۶۰ تا ۷۰ سال سیاست‌های توسعه نادرست داشته‌اند، نمی‌توانند تأثیر اقدامات گذشته خود را از نظر دور نگه دارند. ما شاهد هستیم که توسعه صنایع در مناطق خشک در دوره‌های مختلف، چه قبل و چه بعد از انقلاب، آسیب‌های جدی محیط زیستی به همراه داشته است. با وجود تمام مشکلات و محدودیت‌ها، تلاش می‌کنیم تا حد ممکن آثار منفی این سیاست‌ها را کاهش دهیم و اوضاع محیط زیستی را بهبود ببخشیم.»
دهه‌هاست محیط زیست برای بسیاری از مسئولان و سیاستگذاران امری زینتی تلقی می‌شود
خبرنگار: «این روزها مکرراً از مسئولین کشور می‌شنویم که مردم باید صرفه‌جویی کنند. اما واقعیت این است که حتی اگر مردم حداکثر صرفه‌جویی را انجام دهند، تنها حدود چهار درصد از مصرف کل کشور کاهش می‌یابد. هفت درصد مربوط به صنعت است و بیشترین سهم مربوط به بخش کشاورزی است. به نظر می‌رسد در این زمینه سازمان حفاظت محیط زیست در تعامل با وزارتخانه‌های کشاورزی و نفت عملکردی منفعل داشته و نتوانسته شرایط آب و هوایی و محیط زیستی کشور را بهبود بخشد.»
خورسند در پاسخ گفت: «من می‌خواهم یک رقم بالاتر را ارائه کنم. اخیراً رئیس کمیسیون مجلس در موضعی تمسخرآمیز گفته بود که محیط زیست مانع توسعه استان‌ها می‌شود. این نگاه امروز و دیروز ایجاد نشده؛ دهه‌هاست که محیط زیست در ایران برای بسیاری از مسئولان و سیاستگذاران امری زینتی تلقی می‌شود. عده‌ای با دغدغه‌های فانتزی و غیرکارشناسی، اهمیت واقعی محیط زیست را درک نمی‌کنند. اما اکنون، آثار اشتباهات چند دهه گذشته به وضوح خود را نشان می‌دهد و باعث شده که برخی افراد تازه متوجه شوند که محیط زیست یک امر زینتی نیست؛ بلکه عدم توجه به آن راه‌های تنفس و زندگی حداقلی مردم را مسدود می‌کند.
وی با بیان اینکه در دوره فعلی، ما سه مزیت داریم گفت: اول، رئیس‌جمهور کشور به مسائل محیط زیستی باور دارد و اهمیت آن را درک می‌کند؛ دوم، شخصی با سابقه کارشناسی در رأس سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد و فرد غریبه و ناشی نیست؛ و سوم، طبیعت آثار ضرباتی که دهه‌ها به آن وارد شده را آشکار می‌کند و همه را متوجه وضعیت بحرانی می‌کند. با وجود این سه مزیت، هنوز برخی افراد محیط زیست را امری فرعی یا محدود به سد و کارخانه‌سازی می‌دانند و نمی‌فهمند که نقش اصلی دولت‌ها حفظ و مدیریت پایدار منابع طبیعی است.این موضوع نشان می‌دهد که سازمان حفاظت محیط زیست هنوز وظیفه مهمی دارد تا نشان دهد که محیط زیست یک امر فرعی یا زینتی نیست و باید رویه‌ها در بخش‌های کشاورزی، صنعت و مدیریت منابع طبیعی اصلاح شود تا به یک توسعه پایدار و منطقی برسیم.»
آرمان خورسند در بخش پایانی گفت: «به نظرم راهکار مواجهه با مسائل محیط زیستی این نیست که ما هر روز از صبح بلند شویم و صرفاً درگیر دعوا و مجادله با هم باشیم یا بخواهیم به منتقدان پاسخ مستقیم بدهیم. مهم این است که تمرکز خود را بر اقدام عملی بگذاریم. به طور مشخص، تصویب آیین‌نامه تغییر اقلیمی و اجرای آن می‌تواند نقطه عطفی باشد. این اجرای برنامه‌ها باید شامل هر دو بخش اصلی کشور باشد؛ یعنی هم صنعت و هم کشاورزی باید پای کار بیایند و در چارچوبی منسجم و عملیاتی فعالیت کنند. این، در واقع یک تابلوی بزرگ با ابعاد بسیار وسیع است که هم به ظرافت مدیریتی نیاز دارد و هم به دیپلماسی قوی، هم در سطح داخلی و هم در سطح خارجی.
رئیس مرکز اموربین الملل و کنوانسیون ها با گفتن از اینکه من خودم به دو نکته بسیار امیدوارم. اولین نکته این است که رئیس دولت به طور واقعی به مسائل محیط زیستی باور دارد و اهمیت آن را درک می‌کند. دوم، رئیس سازمان، فردی مسلط و با تجربه است و سابقه کارشناسی در حوزه محیط زیست دارد، بنابراین می‌تواند برنامه‌ها را به صورت مؤثر پیش ببرد ادامه داد: نکته سوم، تجربه شخصی‌ای است که به نظرم ارزش اشاره دارد. زمانی که دانشجو بودم و در آلمان زندگی می‌کردم، روزی کنار یک قهوه، شیرینی‌ای برداشتم تا به اردک‌هایی که در رودخانه بودند بدهم. متوجه شدم یک پدر و پسر دورتر از من نگاه می‌کنند. پدر به فرزندش گفت: «برو به او بگو این کار را نکند.» پسر بچه کوچولو جلو آمد و پرسید: «چرا دارید به اردک‌ها غذا می‌دهید؟ من در مدرسه یاد گرفتم که این کار اکوسیستم را به هم می‌زند.» این تجربه کوچک اما آموزنده، نشان داد که آگاهی و حساسیت نسبت به محیط زیست می‌تواند از سنین پایین ایجاد شود.امروز ما باید این تحرک و دانش محیط زیستی را به مدارس کشور منتقل کنیم. درست است که تاکنون آموزش محیط زیست در مدارس و دانشگاه‌ها به صورت گسترده اجرا نشده است، حتی در رشته‌هایی مانند حقوق که یکی از رشته‌های راهبردی در این حوزه محسوب می‌شود، تنها یک واحد اختیاری محیط زیست داریم، اما مطمئنم با برنامه‌ریزی درست و تلاش مستمر، می‌توان این شرایط را تغییر داد. روزی می‌رسد که کودکان و نوجوانان ما، همانند آن پسر بچه آلمانی، نسبت به اختلال در چرخه‌های اکوسیستمی حساس شوند و رفتارهای خود را مطابق با حفاظت از محیط زیست تنظیم کنند. به نظرم این هدف، شدنی و دست‌یافتنی است و باید به آن امید داشته باشیم.»