به گزارش همشهری آنلاین، این منظر شامل تمام عناصر فرهنگی است که به دلیل انطباق با محیط کوهستانی، قدمت هزاران ساله و هویت مستقل منطقه هورامان شکل گرفته است، از جمله زبان هورامی، جشن ‌های خاص مانند جشن نوروز.

در این منطقه خانه ‌ها به صورت پلکانی بر روی دامنه ‌های شیب‌دار کوه ساخته شده ‌اند تا با محیط کوهستانی تطابق پیدا کنند و از فضای محدود به بهترین شکل استفاده شود. طبقات پایین‌ تر معمولا برای نگهداری دام یا انبار استفاده می‌ شوند. همچنین اهالی مردم اورامان آداب ‌و رسوم و جشن ‌های خاصی دارند، از جمله جشن نوروز، مراسم عروسی پیرشالیار و مراسم کومسای که در آن به تصمیم ‌گیری‌های مربوط به آینده روستا پرداخته می ‌شود.

قدمت تاریخی

پیشینه تاریخی اورامانات به دوران پارینه‌ سنگی بازمی‌ گردد و طبق گزارش باستان ‌شناسان بیش از ۴۰ هزار سال تا حدود ۱۲ هزار سال قدمت دارند. این منطقه در دوره‌ های مختلفی از جمله ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی شاهد حضور قدرت ‌های گوناگون بوده و به دلیل موقعیت استراتژیک خود در مسیر کاروان ‌های تجاری نقش مهمی ایفا کرده است. در دوران اسلامی نیز این منطقه دستخوش تغییرات فرهنگی شد و ترکیبی از سنت‌های کهن با باورهای جدید را شکل داد.

در دوران پیش از تاریخ یعنی دوران پارینه ‌سنگی ابزارهای سنگی، بقایای آتشکده ‌ها و استخوان ‌های حیوانات شکار شده است که در حوالی روستای هجیج کشف شده ‌اند. در دوره آشوری کتیبه‌های آشوری، از جمله کتیبه ‌ای با نقش سارگون دوم، حاکی از ارتباط اورامان با قدرت‌ های منطقه‌ ای در آن دوره است.

در دوره ماد، هخامنشی و ساسانی این منطقه رونق داشت و به دلیل قرار گرفتن در مسیر کاروان ‌های تجاری نقش محوری ایفا می‌ کرد. در دوره سلوکی و اشکانی کشف سه سند چرمی با عنوان «بنچاق اورامان» به خط و زبان یونانی و پارتی، وجود حاکمیت و فعالیت ‌های تجاری را در این دوره تایید می‌ کند.

همچنین در دوره اسلامی، یعنی پس از ورود اسلام به ایران، آتشکده ‌ها جای خود را به مسجد دادند و آیین ‌های زرتشتی با آموزه ‌های اسلامی درآمیختند و بخشی از سنت ‌های محلی حفظ شد.

هورامی، زبان اهالی اورامانات

نام اورامانات از دو بخش هورا (که به معنای اهورا مزدا است) و مان (به معنای خانه) تشکیل شده است و به معنای «خانه اهورامزدا» یا «خانه خورشید» تعبیر می ‌شود. زبان محلی این منطقه، «هورامی» است. در اورامانات بخش ‌هایی از شهرستان‌ های سروآباد، سنندج و کامیاران در استان کردستان و شهرستان ‌های روانسر، پاوه، جوانرود و ثلاث باباجانی در استان کرمانشاه را شامل می ‌شود. بخش اصلی منظر فرهنگی هورامان/ اورامانات شامل دره‌ های ژاوه رود، اورامان تخت، لهون است.

۷۰۰ روستا

حدود ۷۰۰ روستا در منطقه اورامانات قرار دارد. در سال ۱۳۹۹ ارزیابی میدانی منظر فرهنگی اورامانات توسط یک ارزیاب ایکوموس جهانی انجام شده است. یک سال بعد در پنجم مرداد ۱۴۰۰چهل و چهارمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو (UNESCO) پرونده منظر فرهنگی اورامانات بررسی و با تصویب اعضای کمیته، اورامانات به عنوان بیست و ششمین میراث فرهنگی ملموس ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد. اورامانات حدود ۴۰۹ هزار هکتار عرصه و حریم قرار دارد که ۱۰۶ هزار هکتار آن مربوط به عرصه و ۳۰۳ هزار هکتار نیز جزو حریم است.