به گزارش شهرآرانیوز، مجموعه «پاتوق کتاب» که توسط گروهی جهادی و دغدغه‌مند در حوزه فرهنگ کتابخوانی راه افتاد، سال ۱۳۸۷ فعالیت خود را آغاز کرد، امروز گمان نمی‌کرد این ایده اولیه که از قم نشئت گرفته، بتواند امروز از یک فضای کوچک به ۴۰ شعبه در سراسر کشور برسد و انشعاب این حرکت فرهنگی در حوزه کتاب به مشهد هم برسد و حالا سه شعبه فعال در این شهر داشته باشد. یکی از این شعب که با همکاری شهرداری مشهد و سازمان سامان‌دهی مشاغل شهری و فراورده‌های کشاورزی شهرداری پا گرفته، «پاتوق کتاب شهرما» در بولوار میرزاکوچک‌خان و در واقع بخشی از حاشیه شهر مشهد است که این انتخاب و همکاری هم داستانی دارد. سعید محمدی‌نیا، مدیر و صاحب امتیاز این شعبه و از فعالان فرهنگی شهر است و در گفت‌و‌گو با شهرآرانیوز، درباره این انتخاب و اهمیت کتاب و فعالیت‌هایی که در این فروشگاه داشته برایمان می‌گوید.
حمایت شهرداری از پاتوق کتاب
محمدی‌نیا که سال‌هاست در حوزه ترویج فرهنگ کتابخوانی و فروش کتاب فعالیت دارد و با اولین شعبه پاتوق کتاب در مشهد، همکاری خود را با این مجموعه آغاز کرده است، می‌گوید: مجموعه فرهنگی «پاتوق کتاب» در گام نخست به عنوان پخش آثار «دفتر نشر معارف» شروع به کار کرد و دو شعبه فروشگاهی در قم و تهران، این مجموعه را راه‌اندازی کردند. بعد از آن در شهر‌های دیگر هم گسترش یافت و نخستین شعبه آن در مشهد، سال ۹۲ در خیابان آیت‌الله بهجت افتتاح شد. بعد از آنکه مدت اجاره فروشگاه به پایان رسید، مجبور شدیم محل فروشگاه را تغییر دهیم. به ذهنمان رسید این کار را با همکاری ارگان‌های دولتی ادامه دهیم، چراکه اجاره‌ها سرسام‌آور بود. شعبه پارک ملت با مشارکت سازمان فرهنگی‌اجتماعی شهرداری مشهد و شعبه‌ای که من مسئول آن هستم با حمایت سازمان سامان‌دهی مشاغل شهری و فراورده‌های کشاورزی شهرداری مشهد سال ۱۴۰۰ افتتاح و راه‌اندازی شد.
این فعال فرهنگی با اشاره به اهمیت تبلیغات می‌گوید: کتاب‌فروشی‌ها به ویژه آن‌ها که تازه تأسیس می‌شوند، نیاز به معرفی دارند تا مردم آن‌ها را بشناسند. خوشبختانه با تبلیغات و اطلاع‌رسانی‌هایی که توسط شهرداری انجام شده، پاتوق کتاب شهرما که در حاشیه شهر قرار دارد، در روز افتتاحیه، حضور بی‌نظیر مردم را شاهد بودیم. همچنین یکی از حمایت‌های مهم دیگری که در حق ما انجام شده این است که تعیین اجاره‌بها، بر مبنای کار فرهنگی بوده نه یک ملک تجاری و این موضوع، تا حد زیادی به برآورد‌های مالی ما کمک کرده است.
چرا حاشیه شهر؟!
محمدی‌نیا دلیل انتخاب شعبه سوم پاتوق کتاب را توجه به فرمایشات رهبر معظم انقلاب عنوان می‌کند و در ادامه توضیح می‌دهد: قبل از آنکه تصمیم بگیریم این شعبه را با کمک شهرداری مشهد راه بیندازیم، به دنبال مکانی در حاشیه شهر بودیم که به پیشنهاد سازمان سامان‌دهی مشاغل شهری، یکی از فروشگاه‌های شهرما که در بولوار میرزاکوچک‌خان بود، انتخاب شد و به پاس قدردانی از این مشارکت، اسم این فروشگاه را «پاتوق کتاب شهرما» گذاشتیم.
وی می‌افزاید: طبق یکی از صحبت‌های رهبر معظم انقلاب که فرمودند «کتاب باید در دسترس مردم باشد» و یکی از آرزو‌های ایشان این است که مثل سوپرمارکت‌ها، سر هر کوچه یک کتاب‌فروشی باشد، این منطقه را انتخاب کردیم تا ساکنان مناطق ۴، ۵ و ۶ که جزو حاشیه شهر و مناطق کم‌برخوردار است، به این مکان، دسترسی بهتری داشته باشند. از این جهت به ویژه در حوزه کتاب، در حاشیه شهر کار چندانی انجام نشده است و بیشتر کتاب‌فروشی‌های شهر دور از این مناطق و در مرکز یا نقاط برخوردار شهر است. یکی از دلایلی که مردم، کتاب نمی‌خرند نیز همین مسئله است. از زمانی که ما به اینجا پا گذاشتیم، بیش از آنچه فکر می‌کردیم شاهد استقبال شهروندان این مناطق بودیم و هستیم. برای برخی از مشتریانی که پا به این فروشگاه گذاشتند چنین فضایی جدید است و در برخورد با آن‌ها متوجه شدیم بار اول است به کتاب‌فروشی آمده‌اند.
محمدی‌نیا با تأکید بر این مطلب که راه‌اندازی فروشگاه کتاب در چنین منطقه‌ای، به لحاظ مالی کار پرریسکی بوده، برای جذب مخاطب، راهکار‌های مختلفی دارد که از جمله آن‌ها ایجاد کافه کتاب، بازدید از سوی مدارس و گروه‌های فرهنگی، برگزاری نشست‌های فرهنگی و ادبی و معرفی کتاب است و این روز‌ها که در هفته کتاب و کتابخوانی قرار داریم، با طرح ۲۰ درصد تخفیف خرید کتاب برای هر نفر که به صورت ملی برگزار شده، مشارکت دارند.
تعویض کاغذ باطله با کتاب نو
اما یکی از اقدامات جالبی که دو ماهی است در این کتاب‌فروشی صورت گرفته و همین موضوع باعث شد به سراغ این پاتوق کتاب برویم، طرح تعویض کاغذباطله با بُن خرید کتاب است. محمدی‌نیا درباره جزئیات این طرح می‌گوید: طبق بررسی‌هایی که داشتیم، پی بردیم بسیاری از خانواده‌های این مناطق به لحاظ مالی ضعیف هستند، اما همه آن‌ها حداقل دو تا سه فرزند و گاهی بیشتر دارند که دانش‌آموز هستند. این افراد در منازلشان کتاب درسی بلااستفاده و کاغذ باطله زیادی دارند که به دلیل دوربودن مراکز بازیافت، یا آن را در چرخع پسماند قرار نمی‌دهند یا در انباری خانه‌هایشان تلمبار شده است؛ لذا تصمیم گرفتیم برای ترویج فرهنگ کتابخوانی، کتاب‌ها و کاغذ‌های باطله آن‌ها را در قبال بُن خرید، جمع‌آوری کنیم. از طرفی، چون ما در فروشگاه، لوازم‌التحریر هم داریم، ممکن بود بیشتر این افراد تمایل به خرید چنین‌اجناسی داشته باشند. برای حل این موضوع، اعلام کردیم به عنوان مثال، با بُن خریدشان اگر کتاب بخرند، تخفیف بیشتری شامل حالشان می‌شود.
مدیر پاتوق کتاب شهرما ادامه می‌دهد: این افراد به دلیل مشکلات مالی که دارند خرید کتاب در اولویت‌هایشان نیست، اما این طرح باعث شد پای افراد به کتاب‌فروشی باز شود و با تنوع کتاب‌هایی که داریم و در اختیارشان گذاشتیم، انگیزه بیشتری برای خرید کتاب داشته باشند. اما نکته جالب اینجاست از زمانی که این طرح را راه‌اندازی کردیم، به دلیل اینکه بیلبورد‌های تبلیغاتی در بولوار وکیل‌آباد و امامت نصب شده، ما از گلبهار هم مشتری داشتیم، اما از مناطق سمت فروشگاه خیر و آن‌طور که باید و شاید در مناطق کم‌برخوردار اطلاع‌رسانی نشده است.
اجاره ملک، مهم‌ترین چالش
بعد از گپ‌وگفت درباره کتاب با محمدی‌نیا، به سراغ چالش‌هایی که دارد می‌رویم. او می‌گوید: مهم‌ترین مسئله ما اجاره ملک است. اگر ارگان‌های مختلف فرهنگی به ویژه در مناطق دیگر حاشیه شهر مشهد مانند شهرک شهید باهنر و شهید رجایی پای‌کار بیایند و به صورت مشارکتی، کار را جلو ببریم، در ترویج فرهنگ کتابخوانی و عمل به فرمایشات رهبری، گام مهمی برداشته‌ایم. کتاب به قدری در نظر رهبر معظم انقلاب مهم است که تنها بازدید حضوری ایشان در طول سال از نمایشگاه کتاب تهران است و عمده سخنرانی‌ها و بیاناتشان به این موضوع مربوط است.
محمدی‌نیا با یادآوری تلخ جمع‌آوری چند کتاب‌فروشی به دلایل اقتصادی که به تازگی در مشهد اتفاق افتاده است، اضافه می‌کند: اینکه صاحبان ملک، کارکرد یک کتاب‌فروشی را با ملکی تجاری یکسان در نظر بگیرند و برای هر دو، اجاره‌ای واحد بخواهند دریافت کنند، دور از انصاف است. اگر اجاره‌ها بخواهد بین من و یک رستوران تفاوتی نباشد، بحث‌های مالی ما را زمین‌گیر می‌کند. یک کتاب‌فروشی وقتی در بین مردم شناخته می‌شود تازه کارش شروع می‌شود و جابه‌جایی برای ما کار راحت و آسانی نیست. بسیاری از مخاطبان خود را از دست می‌دهیم و جابه‌جایی چند هزار جلد کتاب، سخت و طاقت‌فرساست. متأسفانه قرارداد‌های ما یک‌ساله است و ما نمی‌توانیم برنامه‌ریزی طولانی‌مدت داشته باشیم؛ البته با این حال، تلاش خود را برای اهداف خود می‌کنیم تا مخاطب، با رضایت از فروشگاه ما خارج شود.
این فعال فرهنگی هدف خود را از اینکه وارد چنین عرصه‌ای شده است، به صورت کلان در «وظیفه اجتماعی» خلاصه می‌کند و می‌گوید: بدون شک، راه‌اندازی فروشگاه کتاب، اگر با عقل حسابگر بخواهیم بسنجیم، قطعا صرفه اقتصادی ندارد. در حال حاضر ما فقط به دنبال تأمین هزینه‌های جاری هستیم و ترویج فرهنگ کتابخوانی برای ما اولویت دارد. ما برای خود یک وظیفه اجتماعی تعریف کردیم و وارد این عرصه شدیم تا کتاب‌های خوب در دسترس افراد قرار گیرد و انسان‌ها با عرضه محتوای خوب، رشد کنند و فرهنگ کتابخوانی گسترش یابد.
وی با بیان این مطلب که تمامی کتاب‌ها با نظارت و بررسی انتخاب می‌شوند و به فروشگاه پا می‌گذارند، عنوان می‌کند: ما بعد از نزدیک به چهار سال فعالیت، بیش از ۵ هزارنفر عضو در باشگاه مشتریان خود داریم و هم‌اکنون بیش از ۶ هزار جلد کتاب در موضوعات عمومی مانند خانواده، کودک و نوجوان، دفاع مقدس، سیاست، شعر، روانشناسی، داستان و رمان، اخلاق و عرفان، سینما و هنر و... از ۱۰۰ ناشر برتر کشوری در مجموعه خود داریم.