شیرین افهمی، فوق‌تخصص پیشگیری و کنترل عفونت، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری مهر با اشاره به افزایش جهانی مقاومت میکروبی گفت: پس از کشف پنی‌سیلین، بشر گمان می‌کرد که توانسته است بر میکروب‌ها غلبه کند، اما به‌زودی مشخص شد که میکروارگانیسم‌ها قادر هستند در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم شوند و در سال‌های اولیه میزان مقاومت چندان بالا نبود، اما امروز با افزایش بیماری‌هایی که بیماران را ناچار به بستری، روش‌های درمانی تهاجمی، شیمی‌درمانی یا استفاده از داروهای بیولوژیک می‌کند، عفونت‌های فرصت‌طلب بسیار بیشتر شده است.
وی ادامه داد: از آنجا که بیماران بیشتر از گذشته به مراکز درمانی مراجعه کرده و با انواع آنتی‌بیوتیک‌ها مواجه می‌شوند، مقاومت میکروبی هم سریع‌تر ایجاد و هم آسان‌تر منتقل می‌شود؛ به ویژه در بخش‌هایی مانند ICU و بخش‌های جراحی که فرصت انتقال بالاست و شدت مقاومت در برخی میکروارگانیسم‌ها به حدی است که تقریباً در برابر اکثر رده‌های آنتی‌بیوتیکی مقاوم شده‌اند.
ضرورت آموزش از سنین پایین
وی گفت: یکی از اصلی‌ترین ابزارهای مقابله با این پدیده، آموزش است و آموزش باید از دوران کودکی آغاز شود، زیرا بسیاری از رفتارهای درمانی در همان سنین شکل می‌گیرد و وقتی کودک مشاهده می‌کند والدینش با دیدن تب یا علائم ساده تنفسی از پزشک درخواست آنتی‌بیوتیک می‌کنند، این باور در او شکل می‌گیرد که هر علائمی نیازمند مصرف آنتی‌بیوتیک است.
آنتی‌بیوتیک تنها در موارد ضروری
افهمی گفت: هر بار مصرف آنتی‌بیوتیک این احتمال را ایجاد می‌کند که میکروب از طریق جهش ژنتیکی یا سازوکارهای مقاومتی در برابر دارو مقاوم شود و به همین دلیل ممکن است دارویی که در بار اول مؤثر بوده، در مواجهه بعدی پاسخ ندهد.
وی افزود: آنتی‌بیوتیک باید تنها زمانی تجویز شود که عفونت قطعی باشد. برای مثال بیماری که سوزش ادرار دارد و آزمایش کشت وجود میکروب را تأیید می‌کند، نیازمند درمان است، اما بسیاری از عفونت‌های تنفسی فوقانی ماهیت ویروسی دارند و نیازی به آنتی‌بیوتیک ندارند و درمان علامتی کافی است.
وی تأکید کرد: تجویز دارو باید بر اساس نظر پزشک باشد، نه توصیه اطرافیان یا درخواست مستقیم بیمار و به این موضوع باید توجه شود.
نقش پزشکان، داروسازان و صنعت دارویی
وی گفت: در موضوع مصرف آنتی‌بیوتیک سه بازیگر مهم وجود دارند؛ پزشکان، داروسازان و شرکت‌های دارویی و باید داروهای استاندارد و مؤثر تولید و عرضه شود و فروش دارو بدون نسخه کنترل شود. به گفته وی، پزشکان نیز نباید تحت فشار انتظارات بیماران، به دلیل هر تب یا علامت جزئی اقدام به تجویز آنتی‌بیوتیک کنند.
مصرف آنتی‌بیوتیک در دام و طیور
وی با اشاره به مصرف آنتی‌بیوتیک در مرغداری‌ها و دامداری‌ها افزود: ورود این داروها به زنجیره غذایی انسان باعث ایجاد مقاومت در بدن انسان و سایر موجودات می‌شود و باید در این بخش نیز اصلاح و نظارت جدی صورت گیرد.
افهمی گفت: آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند میکروفلور طبیعی روده را تخریب کرده و باعث اسهال شدید، کم‌آبی بدن و عفونت‌های جدی شوند. وی افزود: برخی داروها می‌توانند واکنش‌های پوستی شدید، تهوع، درد شکم، حساسیت نوری، کاهش سلول‌های خونی و آسیب کبد و کلیه ایجاد کنند و حتی بیمار را به سمت نارسایی کلیه سوق دهند.
وی در پایان گفت: خوشبختانه با اقداماتی که وزارت بهداشت و دانشگاه‌ها در حوزه بهداشت، درمان و پژوهش انجام داده‌اند، سرعت رشد مقاومت میکروبی نسبت به گذشته کاهش یافته است و آگاهی مردم نسبت به این موضوع بیشتر شده است.