به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، سال 2025 میلادی در حالی برای جمهوری آذربایجان به روزهای پایانی خود نزدیک می‌شود که آمارهای رسمی حکایت از یک سال پرفراز و نشیب برای صنعت گردشگری این کشور همسایه دارد. تأثیرات مخرب بی‌ثباتی‌های منطقه‌ای و کاهش مسافران از حوزه‌های سنتی مانند روسیه و کشورهای عربی، باکو را بر آن داشته تا با چرخش راهبردی به سمت شرق، «چین» را به عنوان منجی صنعت توریسم خود برگزیند.
سایه سنگین بحران‌های منطقه‌ای بر توریسم قفقاز
بر اساس داده‌های «سرویس دولتی مرزبانی جمهوری آذربایجان»، در 9 ماهه نخست سال 2025، حدود 1 میلیون و 948 هزار تبعه خارجی از 183 کشور جهان وارد این کشور شده‌اند. این آمار نشان‌دهنده کاهش 1.8 درصدی نسبت به مدت مشابه در سال گذشته است.
تحلیل‌گران اقتصادی بر این باورند که این رکود نسبی، ریشه در دو عامل عمده دارد:
1. تنش‌های ژئوپلیتیک و ناامنی در غرب آسیا: جنگ‌افروزی‌ها و بی‌ثباتی‌های ناشی از بحران‌های خاورمیانه، منجر به اختلال در پروازها و کاهش تمایل گردشگران کشورهای عربی برای سفر شده است. آمارها نشان می‌دهد ورود گردشگران از کشورهای خاورمیانه 13.4 درصد کاهش داشته است.
2. کاهش ورودی از حوزه شوروی سابق: تعداد گردشگران روسی که همواره بخش بزرگی از بازار هدف آذربایجان را تشکیل می‌دادند، با کاهش 12 درصدی مواجه شده است. همچنین گردشگران آسیای مرکزی نیز افتی 10.2 درصدی را ثبت کرده‌اند.
کنعان قلی‌زاده، مشاور رئیس آژانس دولتی گردشگری آذربایجان در این خصوص تصریح کرده است: «کاهش جریان گردشگری مستقیماً با وضعیت پیچیده ژئوپلیتیک مرتبط است. درگیری‌ها در خاورمیانه و لغو پروازها، در کنار کاهش مسافران از بازارهای کلیدی مانند روسیه و هند، بر آمار کلی تأثیر منفی گذاشته است.»
اژدهای زرد؛ شریک راهبردی جدید در صنعت گردشگری
در حالی که بازارهای سنتی با رکود مواجه شده‌اند، آمارهای رسمی حاکی از یک جهش قابل توجه در تعاملات با شرق آسیاست. جمهوری آذربایجان با درک صحیح از تحولات جهانی، سیاست جذب گردشگر از چین را در اولویت قرار داده است.
آمار رشد خیره‌کننده تعاملات با چین:
رشد 50 درصدی: در سه فصل اول سال 2025، ورود گردشگران چینی به آذربایجان حدود 50 درصد افزایش یافته است.
لغو روادید: اقدام راهبردی باکو در لغو یک‌جانبه روادید برای شهروندان چینی و امضای توافق‌نامه لغو متقابل روادید در جریان سفر الهام علی‌اف به پکن، محرک اصلی این رشد بوده است.
توسعه خطوط هوایی: برقراری پروازهای مستقیم «باکو-پکن» (3 بار در هفته توسط آذال) و «باکو-ارومچی» (5 بار در هفته توسط چاینا سادرن) و برنامه‌ریزی برای پرواز مستقیم به شهر شی‌آن، زیرساخت لازم برای این جهش را فراهم کرده است.
جدول مقایسه‌ای وضعیت گردشگری ورودی (9 ماهه 2025)
| منطقه / کشور مبدأ | وضعیت رشد/کاهش | درصد تغییر |
توضیحات تحلیلی |
| چین | 🟢 افزایش چشمگیر | 49٪+ |
نتیجه دیپلماسی فعال و لغو روادید |
| اتحادیه اروپا | 🟢 افزایش نسبی | 8.5٪+ |
تنوع‌بخشی به بازار هدف |
| روسیه | کاهش | 12٪- |
متأثر از شرایط اقتصادی و جنگ اوکراین |
| خاورمیانه | کاهش | 13.4٪- |
نتیجه ناامنی و جنگ‌افروزی در منطقه |
| آسیای مرکزی | کاهش | 10.2٪- |
تغییر الگوهای سفر منطقه‌ای |
اجلاس «China Visitors Summit»؛ گامی برای تثبیت بازار
باکو اخیراً میزبان رویداد مهم "China Visitors Summit" بود که نشان‌دهنده عزم جدی این کشور برای نفوذ در بازار عظیم چین است. این اجلاس که با حضور بیش از 50 شرکت گردشگری چینی برگزار شد، بر روی مفهوم «China Ready» (آمادگی برای پذیرایی از گردشگران چینی) تمرکز داشت.
فواد نقی‌اف، رئیس آژانس دولتی گردشگری آذربایجان در این اجلاس تأکید کرد: «توافقات حاصل شده در سفر رئیس‌جمهور به چین، فصل جدیدی از همکاری‌ها را گشوده است. ما اکنون بر دو محور اصلی متمرکز هستیم: ترویج مفهوم "آمادگی برای چین" در صنعت هتل‌داری آذربایجان و گسترش بازاریابی در شهرهای مختلف جمهوری خلق چین.»
همچنین برنامه‌هایی برای آموزش راهنمایان تور به زبان چینی با همکاری موسسه کنفوسیوس و افتتاح دفتر رسمی گردشگری آذربایجان در چین در دستور کار قرار گرفته است که نشان از نگاه بلندمدت باکو به این بازار دارد.
تحلیل راهبردی
بررسی روند تحولات در صنعت گردشگری همسایه شمالی ایران حاوی چند نکته کلیدی است:
تاب‌آوری اقتصادی: جمهوری آذربایجان توانسته پس از بحران کرونا، خود را تا حد 80 درصدِ دوران اوج (سال 2019) بازیابی کند. درآمد 5.1 میلیارد دلاری از گردشگری در سال گذشته و سهم 4.5 درصدی این صنعت در تولید ناخالص داخلی (GDP)، نشان از اهمیت حیاتی این بخش دارد.
چرخش به شرق: کاهش وابستگی به گردشگران غربی و منطقه‌ای (که متأثر از بحران‌های سیاسی هستند) و جایگزینی آن با بازار باثبات و رو به رشد چین، الگویی از دیپلماسی اقتصادی هوشمند است. این رویکرد هم‌سو با سیاست‌های کلان منطقه‌ای و تقویت محور شرق ارزیابی می‌شود.
زیرساخت به مثابه پیشران: سرمایه‌گذاری‌های دو دهه اخیر آذربایجان در هتل‌های لوکس، پیست‌های اسکی و استراحتگاه‌های درمانی، اکنون به عنوان پشتوانه‌ای قوی برای جذب بازارهای جدید عمل می‌کند.
در مجموع، اگرچه سال 2025 برای جمهوری آذربایجان با آمارهای منفی در بخش‌های سنتی همراه بود، اما جهش تعاملات با چین نشان می‌دهد که باکو مسیر جبران این کسری را در شرق جستجو می‌کند؛ مسیری که با توجه به جایگاه چین در اقتصاد جهانی، انتخابی استراتژیک محسوب می‌شود.
انتهای پیام/