هنگامی که آکرومگالی در نوجوانان رخ می‌دهد، علاوه بر تغییرات تدریجی در شکل صورت و ضخامت دست‌ها و پاها (برای مثال بزرگ شدن دست‌ها، پاها و فک)، باعث افزایش غیرطبیعی قد فرد نیز می‌شود؛ زیرا صفحات رشد استخوانی آن‌ها هنوز بسته نشده است. به همین دلیل شناخت دقیق نشانه‌های آکرومگالی در نوجوانان برای تشخیص سریع این بیماری اهمیت زیادی دارد. اگر والدین یا نوجوان متوجه تغییرات مشکوکی مانند بزرگ‌تر شدن مکرر کفش یا تغییر در شکل دست‌ها و صورت شدند، بهتر است موضوع را جدی گرفته و به پزشک مراجعه کنند. در این مقاله به بررسی کامل علائم آکرومگالی در نوجوانان، تفاوت آن با ژیگانتیسم و روش‌های تشخیص و درمان آن می‌پردازیم.

علائم آکرومگالی در نوجوانان چیست؟

علائم آکرومگالی در نوجوانان شامل مجموعه‌ای از تغییرات جسمی است که به‌تدریج ظاهر می‌شوند. بسیاری از این علائم مشابه آکرومگالی در بزرگسالان است، با این تفاوت که به دلیل باز بودن صفحات رشد، افزایش قد قابل‌توجهی نیز رخ می‌دهد. اگر نوجوان شما دچار چنین تغییراتی شده، حتماً برای بررسی دقیق و تشخیص زودهنگام به دکتر غدد کرمانشاه یا شهر خود مراجعه کنید. در ادامه، مهم‌ترین نشانه‌های جسمی آکرومگالی در نوجوانان آورده شده است:

بزرگ شدن دست‌ها و پاها از علائم آکرومگالی در نوجوانان

تدریجی بودن افزایش اندازه دست‌ها و پاها ممکن است باعث شود نوجوان متوجه شود کفش‌ها و لباس‌های قبلی‌اش ناگهان برایش تنگ شده‌اند.

تغییرات چهره و در آکرومگالی نوجوانان

استخوان‌های صورت از جمله فک پایین و پیشانی به تدریج برجسته و پهن‌تر می‌شوند. بینی پهن‌تر شده و فاصله بین دندان‌ها افزایش می‌یابد.

نشانه دیگر آکرومگالی در نوجوانان ضخامت پوست و موها

از دیگر علائم آکرومگالی در نوجوانان این است که پوست به‌ویژه در دست‌ها، پاها و صورت ضخیم‌تر، زبرتر و چرب‌تر می‌شود. رشد بیش از حد موهای زائد بدن و تعریق زیاد با بوی نامطبوع از علائم دیگر است.

تغییر صدا و اختلال خواب نوجوان مبتلا به آکرومگالی

از دیگر نشانه های آکرومگالی در نوجوانان گلو و تارهای صوتی ضخیم می‌شوند و صدای فرد بم‌تر و کلفت‌تر می‌گردد. بزرگی بافت‌های نرم حلق می‌تواند موجب خروپف یا حملات توقف تنفس در خواب (آپنه خواب) شود.

درد مفاصل و خستگی نشانه آکرومگالی در نوجوانان

افزایش اندازه استخوان‌ها و غضروف‌ها به فشار بیشتر روی مفاصل منجر می‌شود. به همین دلیل دردهای مزمن مفصلی (مثلاً در زانو، آرنج یا کمر) و احساس خستگی غیرمعمول در نوجوانان آکرومگالی شایع است.

افزایش قد ناگهانی از علائم آکرومگالی در نوجوانان

اگر این بیماری قبل از بسته شدن صفحات رشد ایجاد شود، قد نوجوان ممکن است به طور غیرعادی سریع افزایش یابد (مشابه حالت ژیگانتیسم)؛ به‌طوری که قد او نسبت به همسالان بسیار بلندتر شود.

سایر علائم علائم آکرومگالی در نوجوانان

علاوه بر موارد فوق، ممکن است علائمی مانند تاری دید (به‌دلیل فشار بر اعصاب بینایی)، اختلالات قاعدگی در دختران (تاخیر یا نامنظم شدن)، و افزایش قند خون یا مقاومت به انسولین نیز از علائم آکرومگالی در نوجوانان است.
این نشانه‌ها معمولاً به‌آرامی پدیدار می‌شوند و ممکن است در ابتدا ساده انگاشته شوند. با این حال، اگر نوجوان یا والدین متوجه تغییرات غیرمنتظره‌ای در اندازه کفش و لباس، تغییر شکل صورت یا دردهای مداوم شدند، باید موضوع را جدی گرفت. مراجعه زودهنگام به پزشک متخصص غدد یا مغز و اعصاب با انجام معاینات و آزمایش‌های لازم می‌تواند از پیشرفت بیماری و بروز عوارض جدی آن پیشگیری کند.

بدون تشخیص و درمان به‌موقع، ترشح زیاد هورمون رشد می‌تواند به عوارضی جدی مانند دیابت نوع ۲، فشارخون بالا، مشکلات قلبی، آپنه خواب و ناهنجاری‌های اسکلتی منجر شود. بنابراین شناخت و پیگیری سریع علائم آکرومگالی در نوجوانان برای پیشگیری از این عوارض اهمیت بالایی دارد.

تفاوت آکرومگالی و ژیگانتیسم در نوجوانان

آکرومگالی و ژیگانتیسم هر دو ناشی از افزایش هورمون رشد هستند، اما تفاوت اصلی آن‌ها در سن ابتلاست. ژیگانتیسم (غول‌پیکری) زمانی رخ می‌دهد که غدهٔ هیپوفیز در دوران کودکی یا اوایل بلوغ، هورمون رشد زیادی ترشح می‌کند؛ در این حالت صفحات رشد باز بوده و نتیجه آن افزایش قابل‌توجه قد و طول استخوان‌ها و انگشتان است. برعکس، آکرومگالی معمولاً پس از اتمام بلوغ و بسته شدن صفحات رشد آغاز می‌شود؛ از علائم آکرومگالی در نوجوانان این است که در این شرایط استخوان‌ها از نظر طول رشد نمی‌کنند، اما قطر آن‌ها و بافت‌های نرم بدن افزایش می‌یابد. به عبارت دیگر، در ژیگانتیسم قد به‌شکل چشمگیری بلند می‌شود ولی در آکرومگالی تغییرات بیشتر در پهنای دست، پا و صورت و همچنین علائمی مانند عرق زیاد و درد مفاصل دیده می‌شود. جدول زیر تفاوت‌های اصلی بین این دو وضعیت را نشان می‌دهد:

همان‌طور که در جدول مشاهده می‌شود، مهم‌ترین تفاوت ژیگانتیسم و آکرومگالی در زمینه افزایش قد و وضعیت صفحات رشد است. در ژیگانتیسم که قبل از بلوغ ایجاد می‌شود، قد فرد به‌شکل چشمگیری بلند می‌گردد، در حالی که در آکرومگالی بعد از بلوغ تغییرات افزایش قدی چندانی رخ نمی‌دهد. از سوی دیگر، علائم ظاهری صورت و اندام در هر دو بیماری تا حدی مشابه است، ولی ژیگانتیسم ممکن است باعث تأخیر در بلوغ شود که در آکرومگالی چنین اثری ندارد. پزشکان با بررسی زمان شروع علائم، روند رشد قدی نوجوان و انجام تصویربرداری‌های مربوطه می‌توانند بین این دو وضعیت تمایز قائل شوند.

تشخیص آکرومگالی در نوجوانان

برای تشخیص این بیماری علاوه بر بررسی علائم آکرومگالی در نوجوانان از ترکیب معاینات بالینی، آزمایش‌های خونی و تصویربرداری مغزی استفاده می‌شود. پس از مشاهده علائم ظاهری مشکوک، پزشک معمولاً ابتدا آزمایش خون اندازه‌گیری سطح IGF-1 را تجویز می‌کند. در بیمار مبتلا به آکرومگالی، سطح IGF-1 به طور قابل‌توجهی بالا است. همچنین ممکن است تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT) انجام شود: در حالت طبیعی، مصرف گلوکز باعث مهار تولید هورمون رشد می‌شود اما در آکرومگالی این مکانیسم سرکوب‌سازی به درستی عمل نمی‌کند. در نهایت، تصویربرداری MRI از غدهٔ هیپوفیز ضروری است تا محل و اندازه تومور احتمالی تشخیص داده شود. ترکیب نتایج بالینی با این آزمایش‌ها، تشخیص قطعی آکرومگالی در نوجوانان را ممکن می‌سازد.

درمان آکرومگالی در نوجوانان

پس از بررسی علائم آکرومگالی در نوجوانان و تشخیص این بیماری، درمان اصلی حذف تومور هیپوفیز است. معمولاً جراحی ترنس‌اسفنوئید (از طریق بینی و سینوس) روش انتخابی است و در بیشتر موارد با هدف رفع فشار و کاهش ترشح GH انجام می‌شود. در صورتی که جراحی کامل نباشد یا امکان انجام آن فراهم نشود، از روش‌های کمکی مانند پرتودرمانی یا دارودرمانی استفاده می‌شود. داروهای هورمونی خاص می‌توانند ترشح هورمون رشد را کاهش دهند. به‌عنوان مثال، آگونیست‌های سوماتواستاتین از گروه داروهای خط اول هستند که با متوقف کردن تولید GH به کنترل آکرومگالی کمک می‌کنند. پس از هر روش درمانی نیز پیگیری منظم از طریق اندازه‌گیری سطح هورمون‌ها و ارزیابی بالینی بیمار ضروری است تا در صورت نیاز درمان تکمیلی در نظر گرفته شود.

پرسش‌های متداول درباره علائم آکرومگالی در نوجوانان

چگونه علائم آکرومگالی در نوجوانان را تشخیص دهیم؟

تشخیص اولیه با توجه به نشانه‌های ظاهری صورت می‌گیرد. برای مثال اگر نوجوانی افزایش سریع سایز دست و پا، تغییر شکل چهره یا قد غیرطبیعی را تجربه کند، باید مشکوک شد. در این صورت انجام آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح IGF-1 و مشاوره با پزشک متخصص (که ممکن است تصویربرداری MRI را تجویز کند) ضروری است. این بررسی‌ها می‌توانند وجود آکرومگالی را تأیید یا رد کنند.

تفاوت آکرومگالی با ژیگانتیسم در چیست؟

هر دو بیماری ناشی از ترشح بیش‌ازحد هورمون رشد هستند، اما تفاوت اصلی در سن شروع است. ژیگانتیسم قبل از بسته شدن صفحات رشد (معمولاً در سنین کودکی و نوجوانی) رخ می‌دهد و باعث جهش قدی چشمگیر می‌شود. در مقابل آکرومگالی پس از بلوغ ظاهر می‌شود؛ در این حالت استخوان‌ها به جای رشد طولی، ضخیم می‌شوند. به عبارت ساده‌تر، ژیگانتیسم قد فرد را غیرطبیعی بلند می‌کند، اما در آکرومگالی تغییرات بیشتر در ابعاد دست، پا و صورت دیده می‌شود.

درمان آکرومگالی نوجوانان چگونه انجام می‌شود؟

در بیشتر موارد، درمان آکرومگالی در نوجوانان با جراحی برداشتن تومور هیپوفیز آغاز می‌شود. اگر جراحی به تنهایی کافی نباشد یا ممکن نباشد، داروهایی برای کاهش ترشح هورمون رشد و گاهی پرتودرمانی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. بعد از هر درمان باید بیمار به طور منظم تحت نظر باشد تا از موفقیت درمان و بازگشت علائم جلوگیری شود.

آیا می‌توان از ابتلا به آکرومگالی پیشگیری کرد؟

متأسفانه روش موثری برای پیشگیری از بروز آکرومگالی وجود ندارد؛ زیرا بیشتر موارد به‌صورت ناگهانی و بدون علل واضح (به‌خاطر ایجاد تومور هیپوفیز) ظاهر می‌شوند. با این حال تشخیص زودهنگام علائم و مراجعه سریع به پزشک می‌تواند از پیشرفت بیماری و بروز عوارض جدی آن جلوگیری کند. نوجوانانی که علائم مشکوک یا سابقه خانوادگی دارند، باید تحت مراقبت ویژه و ارزیابی پزشکی قرار گیرند.