فرارو- 10 درصد آلودگی هوای کلانشهرها زیر سر موتورسیکلت‌هاست. بیهوده نیست دولت به فکر ارائه تسهیلات به دارندگان موتورسیکلت فرسوده بیافتد تا محیط زیست نفسی تازه کند. اما بحث داغ، انتخاب موتور سیکلت جدید است. برقی یا بنزینی؛ مساله این است.
به گزارش فرارو، دولت تصمیم گرفته تسهیلاتی در قالب وام به دارندگان موتورسیکلت فرسوده ارائه دهد تا حداقل یک گره از کلاف سردرگم شهر باز شود. گمان براین است، موتور سیکلت برقی منجی هوای آلوده ایران خواهد شد چراکه خبری از انتشار دود در هوا نیست. اما آیا سازوکار باتری ماشین و موتور برقی از ابتدا تا انتها، محیط زیست را با چالش مواجه نمی‌کند؟
سهم موتور سیکلت در آلودگی هوای تهران
کوچک‌ترین وسیله نقلیه در کلانشهرها، یعنی موتورسیکلت، که گاهی افراد را از ترافیک سنگین نجات می‌دهد، خود یکی از عوامل آلودگی هواست. سهم موتورسیکلت‌ها در آلودگی هوا حدود ۱۰ درصد است. با توجه به اینکه در سطح شهر حدود ۱۱ میلیون موتورسیکلت فرسوده تردد می‌کنند، تنها راهکار مؤثر دولت، اسقاط این وسایل نقلیه قدیمی است.
اهمیت این موضوع زمانی روشن‌تر می‌شود که طبق بررسی مدیر ستاد نوسازی ناوگان حمل و نقل، بیشترین تراکم موتورسیکلت‌های فرسوده در تهران، اصفهان و شیراز مشاهده می‌شود. این سه شهر در سال‌های اخیر کمترین تعداد روزهای هوای پاک را داشته‌اند. برای نمونه، تهران از ابتدای سال ۱۴۰۴ تنها ۶ روز هوای پاک داشته است و آلودگی هوای اصفهان در روز جمعه، ۲۴ آبان، با رسیدن شاخص به عدد ۱۵۴، در وضعیت قرمز و برای عموم آلوده اعلام شد.
به همین دلیل، رئیس ستاد نوسازی اعلام کرده است که راکبان می‌توانند با تحویل موتورسیکلت قدیمی خود، از تسهیلات ۱۲۰ میلیون تومانی برای نمونه‌های بنزینی و ۱۵۰ میلیون تومانی برای موتورسیکلت‌های برقی بهره‌مند شوند. علاوه بر این، یارانه اسقاط نیز به آن‌ها تعلق می‌گیرد.
بحث موتور برقی چرا داغ شد؟
در هیاهوی آلودگی هوا و سهمی که بر دوش موتورسیکلت‌هاست، خرید نمونه‌های برقی این وسیله نقلیه بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. در طرح وام ارائه شده، افرادی که موتورسیکلت برقی خریداری کنند، ۳۰ میلیون تومان بیشتر از نمونه‌های بنزینی دریافت خواهند کرد. مسئولان نیز بر تأثیر مثبت موتورسیکلت‌های برقی در کاهش آلودگی هوا تأکید دارند.
شینا انصاری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، می‌گوید: «بدون شک استفاده از موتورسیکلت‌های برقی به جای بنزینی به کاهش مصرف سوخت و آلودگی هوا کمک می‌کند.» احمد طاهری، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست، نیز اشاره دارد: «نوسازی و جایگزینی موتورسیکلت‌های فرسوده با مدل‌های برقی و کم‌مصرف، علاوه بر کاهش چشمگیر آلاینده‌ها، نقش مهمی در بهبود کیفیت هوا و ارتقای سلامت عمومی شهروندان دارد.»
اما موتورسیکلت برقی چگونه به بهبود وضعیت آلودگی هوا کمک می‌کند؟ برخلاف مدل‌های بنزینی، این موتورها آلایندگی بسیار کمتری دارند و مصرف سوخت فسیلی در آن‌ها حذف یا به میزان قابل توجهی کاهش یافته است، که فشار بر منابع انرژی فسیلی را نیز کاهش می‌دهد. علاوه بر این، موتورسیکلت‌های برقی نویز (آلودگی صوتی) بسیار کمتری تولید می‌کنند که خود یکی از شکل‌های آلودگی شهری است. با این حال، یکی از چالش‌های اصلی به باتری این موتورها مربوط می‌شود.
موتور سیکلت برقی چگونه به محیط زیست آسیب می‌زند؟
عموما خودروها و موتورسیکلت‌های برقی با باتری‌های لیتیومی کار می‌کنند. این باتری‌ها نه تنها گران‌قیمت هستند، بلکه پس از چند سال استفاده، کارایی خود را از دست می‌دهند و دارندگان مجبور به خرید باتری جدید می‌شوند. نکته مهم، فلز لیتیوم است؛ این فلز قلیایی، نرم، سبک و نقره‌ای رنگ، کمیاب و گران‌قیمت است. استخراج لیتیوم از زمین می‌تواند به محیط زیست آسیب برساند، همانطور که بسیاری از معادن تاکنون خسارت‌هایی به زمین وارد کرده‌اند. در گزارشی از تجارت نیوز آمده: «بسیاری از باتری‌ها به‌سادگی در محل‌های دفن زباله انداخته می‌شوند، جایی که می‌توانند تجزیه شوند و سموم را به خاک و آب‌های زیرزمینی نشت دهند. علاوه بر این، باتری‌های لیتیوم یونی می‌توانند آتش‌سوزی خطرناکی در محل‌های دفن زباله ایجاد کنند.»
اما ماجرا به اینجا ختم نمی‌شود. موتورسیکلت‌های برقی گاهی از باتری‌های سربی/اسیدی استفاده می‌کنند که باید به صورت سالانه تعویض شوند. سرب، همان ماده‌ای است که طبق گفته یوسف رشیدی به فرارو، از سال ۱۳۸۲ از بنزین حذف شد. این اقدام باعث شد میزان سرب در هوای آلوده کلانشهرها کاهش یابد و باران‌های آلوده نیز حاوی سرب نباشند. اما وقتی باتری‌های موتور برقی خراب می‌شوند، این مواد سمی دوباره به چرخه طبیعت بازمی‌گردند و محیط زیست را آلوده می‌کنند. درواقع سرب فلزی سمی است و در صورت نشت به خاک، آب و هوا وارد می‌شود.
از طرفی دیگر بحث شارژ موتور برقی‌ها نیز مطرح است. درحالی که بیشتر نیروگاه‌های برق ایران به شیوه حرارتی عمل می‌کنند، آیا مصرف برق کنترل شده باقی می‌ماند؟ همانطور که سرپرست پیشین مرکز هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید: «اگر قرار باشد که منبع تأمین برق موتورسیکلت برقی، نیروگاه‌هایی با سوخت فسیلی باشد، تأثیری در کاهش آلودگی هوا ندارد و با این کار تنها تولید آلودگی را از منابع متحرک به سمت نیروگاه‌ها می‌بریم!»