به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، «صله‌ی رحم» در فرهنگ ما ایرانی‌ها و در دین اسلام جایگاه خیلی مهمی دارد و فقط یک رسم ساده نیست. این کار از عمیق‌ترین ارزش‌های انسانی و اخلاقی ما سرچشمه می‌گیرد. ارتباط خوب و مداوم با خانواده و خویشاوندان، مثل ستون فقراتی است که خانواده و جامعه را کنار هم نگه می‌دارد. این ارتباطات یک شبکه حمایتی و عاطفی قوی می‌سازند؛ وقتی مشکلی پیش می‌آید به شما تکیه می‌دهند و در شادی‌ها هم خوشحالی شما را چند برابر می‌کنند.

حفظ این روابط نه تنها حال روحی خودمان را بهتر می‌کند، بلکه کمک می‌کند تا چیزهای مهمی مثل فرهنگ، تجربه‌های ارزشمند و ارزش‌های مشترک بین نسل‌های مختلف منتقل شود. امروز که به خاطر پیچیدگی روابط و گسترش تکنولوژی و شبکه‌های مجازی، آدم‌ها از نظر جسمی از هم دور شده‌اند، نگه داشتن این پیوندهای خانوادگی خیلی ضروری است تا هویت جمعی و حسّ تعلق ما حفظ شود.

امیرالمؤمنین علیه‌السلام درباره ضرورت دید و بازدید می‌فرماید:

ای مردم؛ هرچند انسان توانگر و دارای مال باشد، از خویشاوندان و خاندان خود بی‌نیاز نیست؛ زیرا آنان با دست‌ها و زبان‌های خود از او دفاع می‌کنند، و بیش از هر کسی در پشت سر او مراقب و نگهدار اویند، و در پراکندگی کارهایش یاری‌رسان‌تر و در سختی‌ها مهربان‌تر و دلسوزترند، وقتی بلایی بر او نازل شود. خداوند برای انسان در میان مردم زبانی راستگو و نامی نیکو قرار می‌دهد که برای او بهتر از مالی است که دیگری از او به ارث بَرَد؛ أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ لَا یَسْتَغْنِی الرَّجُلُ وَ إِنْ كَانَ ذَا مَالٍ عَنْ [عَشِیرَتِهِ] عِتْرَتِهِ وَ دِفَاعِهِمْ عَنْهُ بِأَیْدِیهِمْ وَ أَلْسِنَتِهِمْ، وَ هُمْ أَعْظَمُ النَّاسِ حَیْطَةً مِنْ وَرَائِهِ وَ أَلَمُّهُمْ لِشَعَثِهِ وَ أَعْطَفُهُمْ عَلَیْهِ عِنْدَ نَازِلَةٍ إِذَا [إِنْ] نَزَلَتْ بِهِ، وَ لِسَانُ الصِّدْقِ یَجْعَلُهُ اللَّهُ لِلْمَرْءِ فِی النَّاسِ خَیْرٌ لَهُ مِنَ الْمَالِ [یُوَرِّثُهُ غَیْرَهُ] یَرِثُهُ غَیْرُهُ.

آگاه باشید؛ هیچ‌ یک از شما از نزدیکان خویش روی نگرداند و هنگامی که در میان آنان نیازمندی را دید، با آنچه در اختیار دارد نیازش را برطرف کند؛ زیرا اگر آن مال را نگاه دارد، چیزی بر او نمی‌افزاید و اگر ببخشد، چیزی از او نمی‌کاهد. هر کس دست خود را از یاری خویشانش باز دارد، تنها یک دست از سوی او بازداشته می‌شود، ولی در مقابل، دست‌های بسیاری از آنان از یاری او باز داشته خواهد شد. و هر کس در برخورد با مردم نرم‌خو و خوش‌رفتار باشد، دوستی و محبت قوم خود را پایدار نگاه خواهد داشت؛ أَلَا لَا یَعْدِلَنَّ أَحَدُكُمْ عَنِ الْقَرَابَةِ یَرَى بِهَا الْخَصَاصَةَ أَنْ یَسُدَّهَا بِالَّذِی لَا یَزِیدُهُ إِنْ أَمْسَكَهُ وَ لَا یَنْقُصُهُ إِنْ أَهْلَكَهُ، وَ مَنْ یَقْبِضْ یَدَهُ عَنْ عَشِیرَتِهِ فَإِنَّمَا تُقْبَضُ مِنْهُ عَنْهُمْ یَدٌ وَاحِدَةٌ وَ تُقْبَضُ مِنْهُمْ عَنْهُ أَیْدٍ كَثِیرَةٌ، وَ مَنْ تَلِنْ حَاشِیَتُهُ یَسْتَدِمْ مِنْ قَوْمِهِ الْمَوَدَّةَ.

امام در آغاز یادآوری می‌کنند که هیچ‌کس، حتی اگر ثروتمند و توانگر باشد، از خویشاوندان خود بی‌نیاز نیست. زیرا خانواده نخستین پناهگاه انسان است؛ در هنگام خطر، از او دفاع می‌کنند و در سختی‌ها همراه و دلسوزش هستند. به تعبیر دیگر، مال و قدرت نمی‌تواند جای صمیمیت، حمایت و پشت‌گرمی خویشاوندان را بگیرد.

در بخش دوم، امام به ارزش معنوی و اجتماعی نیکی با خویشاوندان اشاره می‌کنند. می‌فرمایند خداوند برای انسان «زبان راستگو و نام نیک» قرار می‌دهد که از هر ثروتی ارزشمندتر است. یعنی انسان با رفتار درست، مهربانی و رعایت حق خویشاوندان، یاد و احترام خود را در دل مردم جاودانه می‌سازد. مال، روزی از بین می‌رود یا به دیگران می‌رسد، اما خوش‌نامی و محبت در دل دیگران، میراثی ماندگار است.

در بخش پایانی، امام هشدار می‌دهند که اگر کسی از یاری و محبت به خانواده‌اش دریغ کند، نتیجه‌اش بازگشت همان سردی به خودش خواهد بود. زیرا پیوند خویشاوندی دوطرفه است؛ اگر انسان از آنان دست بکشد، آنان نیز در زمان نیاز، او را تنها خواهند گذاشت. در مقابل، خوش‌رفتاری و مدارای با خویشان موجب پیوستگی دل‌ها، دوام دوستی و استحکام روابط خانوادگی می‌شود. این سخن امیرالمؤمنین(ع) در حقیقت یادآور این نکته است که صله‌رحم نه‌تنها یک وظیفه اخلاقی، بلکه سرمایه‌ای اجتماعی و انسانی برای آرامش و موفقیت در زندگی است.

بسیار مشاهده کرده‌ایم که در شادی و عزا ما ایرانیان از این جنبه مشارکت فعال و جمعی که ریشه در صله رحم دارد، به وضوح استفاده می‌کنیم. در مراسم شادی، مانند عروسی‌ها یا جشن‌های تولد، حضور گسترده خویشاوندان و اشتراک در شور و هیجان، تقویت‌کننده پیوندهای عاطفی است. این حضور دسته‌جمعی نشان می‌دهد که خوشی یک فرد، خوشی جمع محسوب می‌شود و شادی را چندین برابر می‌کند. این رسم، یک ارزش مشترک را در خانواده تقویت می‌کند که بر اساس آن، موفقیت هر فرد، جشن مشترک همه است.

اما در مراسم عزا و سوگواری، این بُعد از صله رحم اهمیت حیاتی پیدا می‌کند. در شرایط اندوه، خانواده و خویشاوندان نه تنها با حضور خود، بلکه با ارائه حمایت‌های عملی (از کمک در برگزاری مراسم گرفته تا دلداری دادن) به فرد داغدار یاری می‌رسانند. این همان پناهگاه عاطفی و حمایتی است که در کلام امیرالمؤمنین(ع) ذکر شد. در این لحظات، نیازهای مالی مطرح نیست، بلکه نیاز اصلی، «همدلی» و «حضور» است که نشان می‌دهد فرد در سخت‌ترین شرایط تنها نیست.

بنابراین، رسم «حضور در شادی و عزا» تجلی ملموس و عملی مفهوم عمیق صله رحم است. این عملکرد نشان می‌دهد که پیوند خونی و عاطفی، تنها یک حرف روی زمین نیست، بلکه زیرساختی است که در لحظات حیاتی زندگی، خود را به اثبات می‌رساند و از فرد در برابر آسیب‌های اجتماعی و روانی محافظت می‌کند.

انتهای پیام/؛