به گزارش سیاست خارجی ایرنا، نخستین اجلاس استانداران استان‌های ساحلی کشورهای حاشیه دریای خزر با شعار «خزر، پل دوستی و توسعه منطقه‌ای» صبح روز سه‌شنبه ۲۷ آبان با حضور مقام‌های عالی‌رتبه داخلی و خارجی در رشت آغاز شد.
این اجلاس دو روزه به ابتکار جمهوری اسلامی ایران و با هدف تقویت همکاری‌های منطقه‌ای، افزایش تعاملات اقتصادی و هماهنگی در زمینه توسعه پایدار و حفاظت محیط‌زیست در بزرگترین پهنه آبی بسته جهان، میزبان هیأت‌هایی از ۹ منطقه خارجی و پنج استان ایرانی است.
ایران سیاست منطقه‌گرایی را از خزر شروع کرده است
کاظم غریب‌آبادی، معاون حقوقی و بین الملل وزارت خارجه شامگاه سه‌شنبه با حضور در برنامه گفت و گوی ویژه خبری با اشاره به اهمیت برگزاری این اجلاس گفت: همایشی در بهمن سال گذشته در سطح نخست‌وزیران برگزار شد و مقرر گردید نشست بعدی در رشت برگزار شود. برنامه‌ریزی گسترده‌ای برای آن تدارک دیده شد و لابی‌ها و رایزنی‌هایی نیز با چهار کشور ساحلی صورت گرفت. موضوعاتی که در دستور کار قرار گرفت؛ باید توجه کنیم که منطقه‌گرایی یک بحث و توجه به کشورهای همسایه یک بحث دیگر است. اکنون در بحث همسایگان، نگاه ما معطوف به همان سیاست منطقه‌گرایی است؛ از منطقه خزر شروع کرده‌ایم. کشورهای ساحلی خزر ظرفیت‌های بسیار گسترده‌ای دارند و نکته مهم‌تر این است که ما روابط بسیار خوبی با چهار کشور ساحلی داریم. البته این به معنای بی‌توجهی به سایر کشورهای آسیای مرکزی یا قفقاز نیست. ما با دیگر کشورهای این منطقه نیز همکاری فعال داریم.
ظرفیت‌های متنوعی در حوزه خزر نهفته است
وی ادامه داد: اتحادیه اقتصادی اوراسیا که مطرح است، دایره کشورهای بیشتری را در بر می‌گیرد و حتی برخی کشورهای خارج از این محدوده جغرافیایی را نیز شامل می‌شود. ما در آن چارچوب نیز فعال هستیم، عضو هستیم و از ظرفیت‌های منطقه‌ای آن استفاده می‌کنیم. با این حال، تمرکز فعلی بر حوزه خزر است؛ زیرا این حوزه ظرفیت‌های متنوعی در همکاری‌های محیط‌زیستی، گردشگری، حمل‌ونقل و لجستیک و همکاری‌های اقتصادی و تجاری دارد. بحث کریدور شمال–جنوب نیز که این روزها مطرح است، طبیعتاً سه کشور اصلی درگیر یعنی ایران، آذربایجان و روسیه که کشورهای ساحلی را در بر می‌گیرد و از اهمیت راهبردی برخوردار است. هدف اصلی این نشست آن است که بتوانیم نقشه راهی برای اتصال استان‌های‌مان به یکدیگر وصل کنیم و سپس مصوبات آن را پیگیری کنیم تا به مرحله اجرا برسد.
ما پیش از فعال شدن اسنپ‌بک، جلسات داخلی داشتیم و پیش‌بینی دستگاه‌های مسئول درباره آثار احتمالی بسیار سنگین‌تر از چیزی بود که اکنون می‌بینیم. این نشان می‌دهد که ما بخش قابل توجهی از آثار را کنترل کردیم.موفقیت دیپلماسی همسایگی در گرو پویایی دیپلماسی استانی است
معاون وزیر خارجه با اشاره به اینکه دبیرخانه‌ای در وزارت امور خارجه و در معاونت کنسولی، امور مجلس و ایرانیان خارج از کشور تشکیل شده است که آقای دکتر جلال‌زاده مسئولیت آن را بر عهده دارند، گفت: طبیعتاً این روند به همین دو یا سه نشست محدود نخواهد شد و امکان دارد نشست‌های بعدی در استان‌های مختلفی که دارای ظرفیت هستند، برگزار شود. نکته مهم در دیپلماسی استانی این است که ابتدا استان‌ها باید به ظرفیت‌های خود باور داشته باشند. اگر در داخل کشور یک قوه محرکه وجود نداشته باشد، دیپلماسی همسایگی و همکاری با کشورهای همسایه شکل نخواهد گرفت؛ بنابراین باید ابتدا ساختار متناظر آن را در داخل کشور ایجاد کنیم. به همین دلیل وزارت امور خارجه به این موضوع توجه کرده است.
سیاست خارجی فقط خلاصه به گفت‌وگو با چند کشور نیست
غریب آبادی با تاکید بر اینکه هدف ما انجام کار در داخل کشور نیست؛ افزود: هدف این است که ظرفیت‌های داخلی را شناسایی و آن‌ها را به ظرفیت‌ها و سازوکارهای خارج از کشور به‌ویژه کشورهای پیرامونی و همسایگان متصل کنیم تا در راستای منافع ملی از آن‌ها بهره‌برداری شود. سیاست خارجی فقط خلاصه به گفت‌وگو با چند کشور نیست. گفت‌وگو و مذاکره تنها بخشی از وظایف وزارت خارجه است. وزارت امور خارجه وظایف دیگری نیز دارد، از جمله مأموریت‌هایی در حوزه دیپلماسی اقتصادی. باور ما این است که برآیند فعالیت‌های وزارت امور خارجه باید تأمین منافع ملی باشد؛ تأمین منافع ملی نیز تنها به منافع سیاسی، دیپلماتیک یا امنیتی-دفاعی محدود نمی‌شود. بخش مهمی از آن، در جهانی که امروز به‌طور گسترده به هم پیوسته است، منافع اقتصادی و تجاری است که بسیار کلیدی محسوب می‌شود.
قوی‌ترین دیپلمات‌ها باید به‌عنوان سفیر در کشورهای همسایه اعزام شوند
معاون حقوقی وزیر خارجه خاطر نشان کرد: از این منظر، وزارت امور خارجه در حال بازنگری ساختارهای خود است تا از تمامی ظرفیت‌های داخلی، ظرفیت‌های استانی و ظرفیت سفارتخانه‌ها برای تحقق منافع ملی استفاده کند. یکی از ایده‌هایی که اکنون در وزارت خارجه در حال پیگیری است، تغییر رویکرد نسبت به سفارتخانه‌هاست. زمانی توجه ویژه به سفارتخانه‌های کشورهای اروپایی داده می‌شد و تلاش می‌شد سفرا و دیپلمات‌های قوی در آن کشورها اعزام شوند. اما امروز دیگر نیازی برای این رویکرد وجود ندارد. وزارت امور خارجه اکنون بر روی این ایده کار می‌کند که قوی‌ترین دیپلمات‌ها باید به‌عنوان سفیر در کشورهای همسایه اعزام شوند و این موضوع مورد توجه ویژه وزیر محترم امور خارجه نیز هست. در حال حاضر تلاش می‌کنیم ساختار و منابع انسانی سفارتخانه‌های خود را در کشورهای پیرامونی تقویت کنیم.
برنامه‌ریزی برای سفر رئیس جمهور به قزاقستان و ترکمنستان
غریب آبادی در ادامه این برنامه خبری گفت: برای مثال، همین حوزه خزر را در نظر بگیرید. ما در وزارت خارجه که بخشی از دولت و در معنای گسترده‌تر بخشی از ساختار جمهوری اسلامی ایران هستیم، زمینه را برای بهره‌برداری بخش‌های اجرایی، اقتصادی و تجاری در این حوزه فراهم می‌کنیم. اکنون همین نشست‌ها که در حال برگزاری است، نمونه‌ای از همین بسترسازی‌هاست. ما در حال برنامه‌ریزی برای اجلاس سران کشورهای خزر در مرداد ماه سال آینده در تهران هستیم؛ یعنی سران چهار کشور دیگر به تهران بیایند که مقدماتش در حال انجام است. در همین لحظه که با شما صحبت می‌کنم، سفر رئیس‌جمهور در یک ماه آینده به دو کشور از همین حوزه یعنی قزاقستان و ترکمنستان برنامه‌ریزی شده است.
وی ادامه داد: آنچه از دستگاه‌های اجرایی انتظار داریم این است که از این بسترهای آماده استفاده کنند؛ به سراغ همتایان خود در کشورهای مختلف بروند و در سطح استانی نیز، از فرصت‌های همکاری بهره بگیرند. اکنون بستر خوبی فراهم شده است و هر استانداری در داخل کشور، نه تنها در حوزه کشورهای پیرامونی، بلکه حتی با استان‌های کشورهای دورتر نیز می‌تواند برای تبادل تجربه، بهره‌گیری از ظرفیت‌ها و عقد توافق‌های همکاری وارد عمل شود، وزارت خارجه نهایت مساعدت را ارائه می‌دهد، تشویق می‌کند و این روند را پیگیری می‌کند.
کار اصلی وزارت‌خارجه در حوزه دیپلماسی اقتصادی فراهم‌سازی بسترها است
معاون حقوقی وزیر خارجه ادامه داد: در همین نشست نیز سفیران ما در چهار کشور و دو سرکنسول از استان‌های پیرامونی دعوت شده‌اند تا حضور داشته باشند، روندها را از نزدیک ببینند و بتوانند به بخش دولتی و بخش خصوصی کمک کنند. کار اصلی ما فراهم‌سازی بسترهاست؛ کمک به بخش‌های اجرایی مرتبط و بخش خصوصی است. تا جایی که به برقراری ارتباط میان مقامات استانی مربوط می‌شود نیز در وزارت خارجه هیچ محدودیتی وجود ندارد. دلیلش این است که چنین روابطی از جنس سیاست خارجی کلان یا مسائل امنیتی و دفاعی نیست که نیازمند محدودیت‌های ویژه باشد. اگر استانداری بخواهد با استان‌دار کشور دیگری دیدار کند یا تفاهم‌نامه همکاری امضا کند.
غریب آبادی با اشاره به اینکه یکی از وظایف اصلی ما در عرصه خارجی ایجاد هماهنگی است، خاطرنشان کرد: برای نمونه، اگر پروژه‌ای میان یک استان ایران و یک استان در کشور همسایه تعریف شود، باید مشخص شود که آیا این پروژه برای کشور ضرورت دارد یا خیر؛ آیا دستگاه‌های اجرایی در سطح بالاتر از آن حمایت می‌کنند یا نه. این‌ها مسائلی است که وزارت خارجه مسئولیت هماهنگی آن را بر عهده دارد؛ جلسات هماهنگی برگزار می‌کند، نظر دستگاه‌های مختلف را اخذ می‌کند و تلاش می‌کند اجماع و یکپارچگی لازم برای حمایت از همکاری‌ها چه با کشورها و چه به‌طور خاص با استان‌های همجوار فراهم شود. اکنون نیز این هم‌افزایی میان وزارت خارجه و دستگاه‌های اجرایی در سطح عالی وجود دارد.
ظرفیت های موجود در حوزه شانگهای، بریکس و اکو کلیدی است
معاون وزیر خارجه با اشاره به اینکه دبیرخانه اکو در تهران مستقر است، گفت: ما الان سازمان همکاری شانگهای و بریکس را نیز داریم. جناب آقای دکتر عارف، معاون اول محترم، همین امشب از مسکو بازگشتند و نشست نخست‌وزیران شانگهای برگزار شد. اسناد مختلفی امضا شد و حدود ۱۰ تا ۱۲ پیشنهاد ایران در بیانیه پایانی درج شد. ما در داخل کشور برای همین سازمان همکاری شانگهای، ستاد هماهنگی امور آن را تشکیل داده‌ایم و با حضور نمایندگان بیش از ۶۰ یا ۶۵ دستگاه اجرایی در حال هماهنگی هستیم تا مشخص شود چگونه می‌توان از ظرفیت‌های شانگهای و بریکس در راستای منافع ملی استفاده کرد. این موضوع بسیار کلیدی است.
وی ادامه داد: ما ظرفیت‌هایی در برخی کشورهای همسایه و در سطوح دیگر، در حوزه شانگهای، بریکس و اکو داریم که بسیار کلیدی هستند. در همین حوزه شانگهای و بریکس، برخی دستگاه‌های اجرایی را تشویق کرده‌ایم که به‌صورت دوجانبه با این کشورها همکاری کنند.
قاطبه کشورها از بازگشت تحریم های شورای امنیت علیه ایران حمایت نمی‌کنند
غریب آبادی خاطرنشان کرد: اکنون که درباره تحریم‌ها صحبت می‌کنیم و مطرح می‌شود که «اسنپ‌بک» بازگشته، باید دید کدام اسنپ‌بک؟ اساساً اسنپ‌بکی که انجام اجرا شده، مورد حمایت قاطبه کشورها نیست. از طرف دیگر بسیاری از همکاری‌هایی که در حال شکل‌گیری است، حتی اگر فرض کنیم قطعنامه‌های خاتمه‌یافته شورای امنیت نیز بازگشته باشند، طبق همان‌ها هم ممنوع نیست. یکی از مأموریت‌هایی که به سفارتخانه‌های خود داده‌ایم این است که اگر کشوری احتیاط‌هایی دارد، سفیران ما با مقامات آن کشور گفت‌وگو کنند تا روشن شود که حتی اگر آن‌ها بخواهند از تحریم‌هایی که اساساً غیرقانونی هم بوده تبعیت کنند، این فعالیت‌هایی که ما قصد انجامشان را داریم، اصلا تحریم نیست. بنابراین روشن‌سازی و استفاده از ظرفیت‌ها بسیار مهم است و این کار در حال انجام است.
برخی کشورها تصور می‌کردند با اقداماتی مانند فعال‌سازی اسنپ‌بک می‌توانند فشار سنگینی بر ایران وارد کنند و شاید بتوانند تهران را در حوزه گفت‌وگو و مذاکره وادار به عقب‌نشینی کنند.وی ادامه داد: ما دستگاه‌های اجرایی را تشویق کرده‌ایم تا با کشورهای عضو شانگهای و بریکس به‌صورت دوجانبه همکاری کنند و پروژه تعریف کنند. همین دیروز با یکی از دستگاه‌های اجرایی جلسه‌ای درباره سه کشور و حوزه شانگهای داشتیم و آن‌ها چندین پروژه بسیار مهم دارند. ما نیز آن‌ها را تشویق کرده و در حال هماهنگی هستیم تا بتوانند با این کشورها همکاری کنند.
غرب تصور می‌کرد با اسنپ‌بک می‌تواند فشار سنگینی به ایران وارد کند
غریب آبادی با اشاره به اینکه سیاست‌هایی که آمریکا و سه کشور اروپایی در کمتر از یک سال گذشته در قبال ایران دنبال کردند، به نتیجه‌ای که خودشان می‌خواستند نرسیده است، افزود: به نظر می‌رسد آن‌ها نیز کم‌کم به همین جمع‌بندی رسیده‌اند. این کشورها تصور می‌کردند با اقداماتی مانند فعال‌سازی اسنپ‌بک می‌توانند فشار سنگینی بر ایران وارد کنند و شاید بتوانند تهران را در حوزه گفت‌وگو و مذاکره وادار به عقب‌نشینی کنند. ما به آن‌ها هشدار داده بودیم که این ابزار خوبی برایشان نیست؛ این آخرین تیر آن‌هاست و اگر آن را خرج کنند، دیگر چه چیزی برای گفت‌وگو با ایران خواهند داشت. توجهی نکردند.
ایران طرح‌های خوبی برای تعامل و گفت و گو ارائه کرده بود
معاون وزیر خارجه با اشاره به اینکه ایران طرح‌های خوبی برای تعامل و گفت‌وگو به‌ویژه در حاشیه اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل؛ ارائه داد بود، گفت: اما آن پیشنهادها نادیده گرفته شد. برای نخستین بار در خود شورای امنیت، شاهد ایجاد شکاف بودیم؛ جامعه بین‌المللی همراهی نکرد. روسیه و چین نیز با مواضع بسیار جدی و اصولی مخالفت کردند. در داخل کشور هم دستگاه‌های اجرایی و اقتصادی تلاش کردند آثار فشارها بر معیشت مردم را کنترل کنند. البته این فشارها بی‌اثر نبود، اما آن‌گونه که غربی‌ها پیش‌بینی می‌کردند نیز محقق نشد. حتی باید بگویم ما پیش از فعال شدن اسنپ‌بک، جلسات داخلی داشتیم و پیش‌بینی دستگاه‌های مسئول درباره آثار احتمالی بسیار سنگین‌تر از چیزی بود که اکنون می‌بینیم. این نشان می‌دهد که ما بخش قابل توجهی از آثار را کنترل کردیم.
ایران همچنان محکم، پایدار و برخوردار از حمایت مردمی و افکار عمومی داخلی است
غریب آبادی خاطر نشان کرد: همین وضعیت درباره اقدامات احتمالی آژانس یا قطعنامه‌ها نیز صدق می‌کند. درباره آمریکا هم همین است. در نهایت، رژیم آمریکا و رژیم صهیونیستی دست به تجاوز علیه جمهوری اسلامی زدند. نتیجه چه بود؟ آیا توانستند ایران را شکست دهند؟ نه؛ شکست اصلی نصیب خودشان شد. این موضوع را اکنون خودشان هم می‌پذیرند. مسئله این نیست که ما بخواهیم بگوییم «ما پیروز شدیم و آن‌ها شکست خوردند»، بلکه واقعیت این است که آن‌ها به هیچ یک از اهداف راهبردی خود نرسیدند. جمهوری اسلامی ایران نیز توانست ضربه‌های سنگینی به رژیم صهیونیستی وارد کند. آیا آن‌ها با حمله نظامی به اهدافشان رسیدند؟ نه. ایران همچنان محکم، پایدار و برخوردار از حمایت مردمی و افکار عمومی داخلی است. به نظر من این کشورها ناچارند به‌دنبال تغییر رویکردهای خود بروند. اگر بخواهند همان سیاست‌های قبلی را ادامه دهند، باز هم پیشرفتی نخواهند داشت.
نیازی به مذاکره محرمانه با آژانس نداریم
معاون وزیر خارجه خاطر نشان کرد: گاهی برخی سیگنال‌هایی که از سوی آن‌ها شنیده می‌شود، ناشی از همین است؛ شاید نشانه‌ای از اندکی عقلانیت باشد تا ببینند رویکردهای گذشته‌شان درباره ایران نتیجه نداده و باید به سمت تعامل و بهره‌برداری از رویکردهای سازنده‌تر بروند. ما با آژانس رابطه داریم و نیازی نیست مذاکره محرمانه داشته باشیم اما طبیعی است که اقداماتی که سه کشور و آمریکا در زمینه قطعنامه علیه ایران انجام می‌دهند، باعث می‌شود تفاهم‌هایی که با آژانس داشتیم عملاً کنار گذاشته شود.