به‌گزارش ایرنا، روزنامه «گاردین» با استناد به اسناد منتشرشده در پاسخ به یک درخواست دسترسی آزاد به اطلاعات و نیز گزارش وب‌سایت تحقیقی «فِرِت» نوشت مقام‌های وزارت دفاع انگلیس در مکاتبات داخلی خود از «آغاز یک فعالیت بزرگ» برای توسعه تولید مواد منفجره در داخل این کشور سخن گفته‌اند که در اسناد رسمی با عنوان «پروژه نوبل» ثبت شده و هدف آن تولید گسترده مواد منفجره‌ای مانند تی‌اِن‌تی، آر. دی. ایکس و نیتروسلولز در خاک انگلیس عنوان شده است.
بر اساس این گزارش، وزارت دفاع همراه با وزارت بازرگانی و نهاد ناظر بر ایمنی صنایع، دست‌کم یک دوجین پالایشگاه نفت و مجتمع شیمیایی تعطیل‌شده را در نقاط مختلف انگلیس، ولز و اسکاتلند به‌عنوان محل‌های بالقوه برای احداث کارخانه‌های جدید مواد منفجره و مهمات شناسایی کرده است.
به‌باور ناظران، این طرح نماد چرخش تدریجی اقتصاد بحران‌زده انگلیس به‌سوی نظامی‌سازی زیرساخت‌های صنعتی و استقرار یک اقتصاد جنگی دائم تلقی می‌شود.
پالایشگاه و مجتمع صنعتی «گرنگموث» در اسکاتلند که قدیمی‌ترین پالایشگاه نفت انگلیس به‌شمار می‌رفت و امسال فرآوری نفت خام در آن متوقف شد، در صدر این فهرست قرار دارد و چند سایت مختلف در محدوده آن «مناسب» ارزیابی شده‌اند. از سایت‌های دیگر می‌توان به تأسیسات صنعتی در تیساید در شمال‌شرق، پالایشگاه تعطیل‌شده «میلفورد هیون» در ولز، چند مجتمع در کامبریا و یک پایانه نفتی در ساحل دریاچه «لاخ لانگ» در اسکاتلند اشاره کرد که در نزدیکی یکی از بزرگ‌ترین انبارهای زیرزمینی مهمات در اروپا قرار دارد.
گاردین نوشته است این فهرست زمانی آشکار شد که وزارت دفاع انگلیس در پاسخ به یک درخواست اطلاعاتی درباره گرنگموث، بخش‌هایی از متن را به‌درستی سیاه نکرده و امکان خواندن قسمت‌های محرمانه فراهم شده است.
در این مکاتبات، مقام‌های وزارت دفاع تأکید کرده‌اند که سایت‌های پالایشگاهی و شیمیایی متروکه به‌دلیل انجام ارزیابی‌های ایمنی قبلی، دسترسی به راه‌آهن، جاده، اسکله و زیرساخت‌های انرژی، برای تبدیل‌شدن به مرکز تولید مواد منفجره «اولویت» دارند و علاوه بر این، موج تعطیلی صنایع نفتی در این مناطق باعث شده نیروی کار صنعتی بیکار و آماده‌به‌کار در دسترس باشد.
وزارت دفاع انگلیس در واکنش به انتشار این اسناد اعلام کرده هنوز تصمیم نهایی درباره محل احداث کارخانه‌ها اتخاذ نشده اما تأیید کرده است که در چارچوب راهبرد دفاعی جدید خود، حدود یک‌میلیارد و ۵۰۰ میلیون پوند برای احداث دست‌کم شش کارخانه جدید مهمات و مواد «انرژتیک» و ایجاد یک خط تولید همیشه روشن در نظر گرفته است.
این طرح در چارچوب بازنگری راهبرد دفاعی انگلیس تعریف شده که بر «آمادگی برای جنگ» و تقویت ظرفیت تولید داخلی مهمات با هدف کاهش وابستگی به زنجیره‌های تأمین خارجی تأکید می‌کند. طبق این سند، دولت کی‌یر استارمر در نظر دارد علاوه بر احداث کارخانه‌های جدید مهمات، تا هفت هزار موشک و تسلیحات دوربرد ساخت داخل سفارش دهد و موقعیت انگلیس را به‌عنوان یکی از تأمین‌کنندگان اصلی تسلیحات برای ناتو تثبیت کند. رسانه‌های اروپایی این بسته را بخشی از روند گسترده‌تر حرکت اروپا به‌سمت «اقتصاد جنگی» در سایه جنگ اوکراین توصیف کرده‌اند.
در سطح عملیاتی، پروژه نوبل با تلاش‌های شرکت‌های بزرگ نظامی انگلیس برای جهش در تولید مهمات گره خورده است. به‌عنوان نمونه، غول صنایع دفاعی انگلیس موسوم به «بی‌ای‌ئی سیستمز» پیش‌تر اعلام کرده بود که ظرفیت تولید گلوله‌های ۱۵۵ میلی‌متری توپخانه را تا تابستان ۲۰۲۵ تا ۱۶ برابر افزایش می‌دهد. این تصمیم پس از ارسال صدها هزار گلوله به اوکراین و فشار ناتو برای پرکردن انبارهای مهمات اتخاذ شد و با قراردادهای چند میلیارد پوندی وزارت دفاع پشتیبانی می‌شود.
ابعاد سیاسی پروژه نوبل در اسکاتلند پررنگ‌تر است. دولت محلی در ادینبورو می‌گوید از جزئیات کامل طرح مطلع نشده و اکنون به‌طور «فوری» در حال گفت‌وگو با لندن است. گاردین نوشته است مقامات اسکاتلندی از اینکه بدون مشورت با افکار عمومی و نهادهای محلی، خاک اسکاتلند به محل احتمالی استقرار کارخانه‌های تولید مواد منفجره تبدیل می‌شود، ابراز نگرانی کرده‌اند.
افزون بر این، گزارش گاردین یادآور شده است شرکت‌هایی که در مطالعات امکان‌سنجی پروژه نوبل نقش دارند، همان شرکت‌هایی هستند که در سال‌های اخیر به‌عنوان تأمین‌کنندگان مهم تسلیحات برای ناتو و نیز ارتش رژیم صهیونیستی معرفی شده‌اند.
دولت اسکاتلند چندی پیش هشدار داده بود شرکت‌هایی که در تولید سلاح برای نیروهای اسرائیلی نقش دارند، ممکن است دسترسی خود به حمایت مالی عمومی را از دست بدهند، اما هم‌زمان همین شرکت‌ها در قلب راهبرد دفاعی انگلیس برای افزایش توان تسلیحاتی در برابر روسیه و عمل‌کردن به خواسته‌های دولت ترامپ برای افزایش هزینه‌های دفاعی اروپا قرار گرفته‌اند.
ناظران معتقدند پروژه نوبل نشان می‌دهد چگونه بحران‌های هم‌زمان اقتصادی، انرژی و امنیتی در انگلیس، مسیر بازسازی صنعتی این کشور را به‌سوی نظامی‌سازی سوق داده است. در سال‌های اخیر، تعطیلی پالایشگاه‌های نفت و صنایع وابسته، از جمله در گرنگموث و دیگر سایت‌های ساحلی، به از دست رفتن هزاران شغل و فرسایش پایگاه صنعتی سنتی انگلیس منجر شده است، اما به‌جای یک گذار منسجم به‌سمت صنایع کم‌کربن و فناوری‌های نو، دولت اکنون همان زیرساخت‌های فرسوده را به پایگاهی برای تولید مواد منفجره و مهمات تبدیل کرده و آن را با شعار «ایجاد اشتغال» و «رشد اقتصادی» توجیه می‌کند.
منتقدان در انگلیس بر این باورند که این الگو، علاوه بر تعمیق وابستگی ساختار اقتصادی به جنگ و تنش‌های نظامی، می‌تواند پیامدهای زیست‌محیطی و ایمنی جدی برای جوامع محلی داشته باشد. بسیاری از سایت‌های مورد نظر در نزدیکی مناطق مسکونی، زیستگاه‌های حساس طبیعی یا سواحل مهم قرار دارند و فعالان محیط‌زیست پیش‌تر همین اراضی صنعتی متروکه را فرصت مناسبی برای احیای طبیعت و ایجاد زیستگاه‌های جدید معرفی کرده بودند. اکنون، تبدیل این زمین‌ها به مراکز تولید مواد منفجره، به‌معنای ترجیح «اقتصاد جنگی» بر تعهدات اقلیمی و محیط‌زیستی تلقی می‌شود.
این درحالی است که جنگ اوکراین و فشار واشنگتن بر متحدان اروپایی برای افزایش هزینه‌های دفاعی، زمینه سیاسی لازم برای توجیه چنین طرح‌هایی را فراهم کرده است. کشورهای اروپایی که در سال‌های گذشته تحت عنوان «انتقال سبز» و «گذار انرژی» از کاهش ظرفیت پالایشگاه‌ها و صنایع فسیلی دفاع می‌کردند، اکنون با استناد به «تهدید روسیه» در حال بازتعریف بخش‌هایی از همان زیرساخت‌ها به‌عنوان پشتوانه صنایع جنگی هستند.
انگلیس با پروژه نوبل، نه‌تنها خود را در صف مقدم تأمین مهمات برای ناتو قرار می‌دهد، بلکه به‌نوعی وابستگی متقابل میان بقای سیاسی دولت، وضعیت صنایع دفاعی و تداوم تنش در جبهه‌های اوکراین و غرب آسیا شکل می‌دهد که از نگاه ناظران، خطر قفل‌شدن اقتصاد این کشور در وضعیت دائمی بحران و جنگ را به‌همراه دارد.