در پنجاهمین سالگرد ارتحال آیت‌الله العظمی سید علی موسوی بهبهانی(ره)، مرجع بزرگ و مؤسس حوزه‌های علمیه آیت الله بهبهانی(ره)، بازخوانی سیره علمی و اخلاقی ایشان یادآور دورانی از درخشش ایمان، علم و مردمداری در تاریخ معاصر خوزستان است.
شخصیتی که با بینش ژرف فقهی، رفتار متواضعانه و نقش بی‌بدیل در تربیت شاگردان و بنیان‌گذاری مراکز علمی، به الگویی الهام‌بخش برای روحانیت و جامعه دینی بدل شد.
نخستین سال‌های زندگی و آغاز مسیر علمی
آیت‌الله العظمی سید علی بهبهانی(ره) در سال۱۳۰۲ هجری قمری در شهر عالم‌پرور بهبهان و در خانواده‌ای روحانی و سادات موسوی چشم به جهان گشود،از کودکی در محیطی دینی و علمی پرورش یافت و مقدمات علوم دینی را نزد پدر و علمای شهر فراگرفت.
در نوجوانی برای ادامه تحصیل راهی نجف اشرف شد و در محضر بزرگانی چون شیخ سلیمان بهبهانی میرزا محمدحسن بهبهانی، عبدالرسول بهبهانی، سید محمد ناظم الشریعه بهبهانی، آخوند خراسانی، سید محمد کاظم یزدی و سید محسن کوه‌کمری به تلمذ و کسب علوم عالیه فقه و اصول پرداخت و توانست به درجات بالای اجتهاد دست یابد.
میراث علمی و اجتماعی آیت‌الله بهبهانی
پس از بازگشت به ایران، آیت‌الله العظمی سید علی بهبهانی(ره) با تأسیس و راه‌اندازی حوزه‌های علمیه در شهرهایی مانند رامهرمز، امیدیه، گچساران و یاسوج، بستری علمی فراهم کرد که تأثیر آن هنوز پس از پنجاه سال از ارتحالش مشهود است.
حوزه‌های تأسیس‌شده توسط ایشان نه تنها محل آموزش طلاب بود، بلکه مرکزی برای تربیت مبلغان و روحانیونی که در سطح خوزستان و جنوب کشور به نشر معارف دینی و تربیت معنوی مردم می پرداختند تبدیل شد.
از ویژگی برجسته آیت‌الله العظمی سید علی بهبهانی(ره)، تلفیق دانش عمیق فقهی با اخلاق نیکو و رفتار متواضعانه بود؛ عالمی که با صیانت نفس، فروتنی و مطیع امر خداوند و ولی‌فقیه، الگویی برای طلاب و عموم مردم به شمار می‌رفت.
آثار علمی ایشان، همچون کتاب‌های فقهی و اصولی به ویژه مصباح الهدایه، در حوزه‌های علمیه ایران و عراق تدریس شده و جایگاه علمی او را تثبیت کرده است.
با گذشت پنجاه سال از ارتحال این مرجع عالیقدر، حوزه‌های علمیه جنوب کشور هنوز از برکات و دستاوردهای مکتب علمی و اخلاقی آیت‌الله العظمی سید علی بهبهانی بهره‌مندند و یاد و آثار او چراغ راه شاگردان و پیروانش مانده است.
آیت الله العظمی بهبهانی(ره)؛ نگاهی نزدیک به شخصیت مرجع فقید
در ابتدا با سید نورالدین مجتهدزاده، نوه آیت الله بهبهانی(ره) و متولی مدارس علمیه و موقوفات معظم له در استان خوزستان گفتگو کردیم. وی به ذکر خاطراتی به نقل از آیت الله سید علی شفیعی از علمای استان در دیدار اعضای خبرگان رهبری با رهبرمعظم انقلاب پرداخت و گفت: امام خامنه ای در یکی از این دیدارها فرمودند که قواعد الکلیه آیت الله بهبهانی را شب گذشته مطالعه کردم و کتاب بی نظیر و قابل استفاده ای است.
نوه آیت الله بهبهانی(ره) گفت: قواعد الکلیه آیت الله بهبهانی کتاب منحصربفردی است که بیش از ۷۲ جلد کتاب شرح آن می باشد. آیت الله بهبهانی نیز خود صاحب مکتب بودند و مطالب مطرح شده از سوی ایشان در زمینه ادبیات عرب، صرف و نحو خاص بودند.
متولی مدارس علمیه و موقوفات متولی مدارس علمیه و موقوفات معظم له در استان خوزستان با اشاره به تسلط فوق العاده آیت الله بهبهانی به علم نحو، فلسفه و اصول، گفت: در جلسه ای که برخی علما در مکه مکرمه با آیت الله بهبهانی دیدار داشتند، معظم له برخی از کتب خود را به آنها داد. علما نیز بعداز مطالعه به خدمت ایشان رفتند و گفتند که فکر نمی کردیم ابن هشام دیگری پیدا شود و نحو را زیر و رو کند و بعداز هفتصد سال شما نحو را زیر و رو کردید.
مجتهدزاده عنوان کرد: برخی از بزرگان فرموده اند که آیت الله بهبهانی در تمام رشته های علوم اسلامی مجتهد و صاحب نظر بود. آنچه که در کتب های ایشان وجود داشته نیز نظرهای ایشان بود و برگرفته از دیگر کتاب ها نیست.
این نوه آیت الله بهبهانی(ره) بیان کرد: در یکی از دیدارهای بنده با آیت الله العظمی سیستانی در عراق، ایشان فرمودند که در زمان آیت الله بهبهانی از نظر علمی مثل ایشان کسی نبود و در آینده نیز مثل ایشان نخواهد بود. آیت الله العظمی وحید خراسانی در درس هنگامی که به نظریات آیت الله بهبهانی می رسیدند سه بار قبل از طرح نظریات می گفتند که بهبهانی و ما ادراک البهبهانی.
متولی مدارس علمیه و موقوفات متولی مدارس علمیه و موقوفات معظم له در استان خوزستان خاطرنشان کرد: بزرگان علمای شیعه از ایشان بسیار استفاده کردند و کتاب های ایشان در ایران، عراق، پاکستان، افغانستان و هندوستان تدریس می شود.
در گفت‌وگویی ویژه با حجت الاسلام والمسلمین سید ابوالقاسم مجتهدزاده، نوه حضرت آیت‌الله العظمی بهبهانی (ره)، به بیان خاطرات و نکاتی از جایگاه علمی، اخلاقی و اجتماعی این مرجع عالی قدر جهان تشیع پرداخت.
حجت الاسلام والمسلمین سید ابوالقاسم مجتهدزاده، با فروتنی درباره مقام علمی آیت‌الله العظمی بهبهانی (ره) گفت:«اگرچه بنده نوه ایشان هستم و با ایشان زندگی کرده‌ام، اما در مقام علمی ایشان حق ورود ندارم و خود را در مقامی نمیبینم که درباره مقام و درجه علمی حضرت آیت‌الله بهبهانی رحمت‌الله‌علیه سخن بگویم، تشخیص مقام علمی این مرجع تقلید جهان تشیع بر عهده مراجع تقلید، دانشمندان و بزرگان دین، همچون آیت‌الله وحید خراسانی، آیت‌الله سیستانی، امام خمینی (ره) و دیگر مراجع است.»
نوه حضرت آیت‌الله العظمی بهبهانی (ره)، با اشاره به جایگاه مردمی و ارتباط صمیمی آیت‌الله بهبهانی(ره) با اقشار جامعه افزود: «مقام مردمی و ارتباط با جامعه در ایشان بسیار قوی بود. زمانی که در خدمتشان به مسجد می‌رفتیم، در مسیر مسجد حتی به افرادی که نشسته بودند سلام میکردند و هر کس به منزل ایشان می‌آمد، به احترام او قیام میکردند؛ فرقی نداشت آن شخص نیازمند باشد یا مقام کشوری یا لشکری. ایشان همه مردم را به یک چشم می‌نگریست و برای همه اقشار جامعه احترام قائل بود.»
وی درباره آثار علمی و تألیفات این مرجع عالیقدر، گفت:«کتاب‌هایی که آیت‌الله بهبهانی(ره) نوشتند و تألیف شد، در حوزه‌های علمیه نجف، ایران، لبنان، سوریه و دیگر کشورها مورد استفاده است.
حجت الاسلام والمسلمین مجتهدزاده افزود: همه آثار ایشان در میان علما و مراجع شناخته‌شده زبانزد هستند، به‌ویژه کتاب مصباح‌الهدایه فی اثبات‌الولایه که در اثبات شایستگی و ولایت حضرت امیرالمؤمنین (ع) پس از رسول خدا نگاشته شده و از منابع اصلی دروس حوزه‌های ایران و عراق به شمار می‌رود .»
نوه آیت الله بهبهانی(ره) درباره دوران حضور آیت‌الله بهبهانی در شهر رامهرمز یادآور شد: «آیت‌الله العظمی سید علی بهبهانی(ره) در دوران اقامت در رامهرمز جلساتی داشتند که صبح‌های جمعه برگزار می‌شد و به آن "محکمه" می‌گفتند. در این نشست‌ها مردم گرد هم می‌آمدند و ایشان بر اساس کتاب‌های اخلاقی مانند اخلاق ناصری برای آنان سخنرانی میکردند.
وی ادامه داد: همچنین در اهواز نیز چنین جلساتی برقرار بود و افزون بر درس‌های ویژه طلاب و علما، جلسات روز جمعه در منزل ایشان برپا می‌شد و اقشار مختلف مردم حضور می‌یافتند.
حجت الاسلام والمسلمین مجتهدزاده، با اشاره به اینکه آیت‌الله العظمی سید علی بهبهانی(ره) همواره به مشکلات مردم رسیدگی میکردند، بیان کرد: از آنجا که آیت‌الله بهبهانی(ره) سن بالایی داشتند، پدرم از طرف ایشان مسائل را پیگیری می‌کرد و در صورت بروز مشکلات، به استاندار، فرماندار، شهردار یا روسای شهربانی تذکرهای لازم را منتقل و مکاتبات مربوطه را انجام می‌داد.
نوه آیت الله بهبهانی(ره) با اشاره به اینکه آثار آیت‌الله بهبهانی هنوز هم در جامعه مشهود و محسوس است، اظهار کرد: ایشان در رامهرمز حوزه علمیه‌ای تأسیس کردند که سادات طباطبایی بسیاری از مناطق مختلف، از جمله باغملک، در محضر ایشان فیض می‌بردند و این حوزه منشأ تربیت دانشمندان بسیاری شد. همچنین دارالعلمی که در سال ۱۳۴۶ تأسیس شد، یکی از آثار ماندگار ایشان است، در مراسم افتتاح آن، آیت‌الله جمی از آبادان دعوت شدند و سخنرانی کردند.
وی گفت: در این دار العلم صدها عالم، مجتهد، مدرس، سخنور و منبری پرورش یافتند، ستاد جنگ ویژه روحانیت نیز در همین مکان تشکیل شد و ده‌ها و صدها طلبه به جبهه‌های دفاع مقدس اعزام شدند که بسیاری از آنان به شهادت رسیدند.
به باور حجت الاسلام والمسلمین مجتهدزاده، میراث ماندگار آیت‌الله العظمی سید علی بهبهانی(ره) پس از گذشت نیم قرن همچنان زنده است: یکی از میراث‌های اصلی ایشان ، آثار و کتاب‌های علمی؛ از جمله مصباح‌الهدایه، الاشتقاق، اساس النحو و دیگر تألیفات در شرح‌حال علمی ایشان در جوانی.
نوه آیت الله بهبهانی(ره) بیان کرد: همچنین علما و مجتهدانی که از نجف برخاسته‌اند و امروز در حوزه‌های علمیه خوزستان، مشهد، قم؛ اصفهان و نجف حضور دارند، از شاگردان ایشان هستند و همگی افتخار شاگردی مرحوم آیت‌الله بهبهانی را دارند.
وی با اشاره به جایگاه علمی آیت‌الله بهبهانی نزد مراجع بزرگ افزود: بسیاری از مراجع و مجتهدین، از شاگردان مستقیم یا غیرمستقیم ایشان هستند و آیت‌الله سیستانی حفظه‌الله به من فرمودند که در زمان حیات آیت‌الله بهبهانی، کتاب‌های ایشان را تهیه کرده‌ام.
حجت الاسلام والمسلمین مجتهدزاده عنوان کرد: امام خمینی (ره) به ایشان لقب ابوالعلما و سیدالفقها داده بودند؛ چراکه از نظر علمی، اخلاقی و آداب معاشرت از برجسته‌ترین مراجع زمان خود بودند و امام خمینی (ره) در سال ۱۳۴۳ میزبان آیت‌الله بهبهانی بودند و ده روز در قم از ایشان پذیرایی کردند.
در بخش پایانی این گفت‌وگو، حجت الاسلام والمسلمین مجتهدزاده، بیان کرد: اکنون پس از پنجاه سال از رحلت ایشان میگذرد، اما گویا آیت‌الله بهبهانی همچنان زنده هستند؛ چراکه آثار علمی و شاگردانشان حیات معنوی ایشان را مجسم می‌سازند. در مشهد، قم، اصفهان، شیراز و نجف، هر جا وارد محافل علمی می‌شویم، علما و بزرگان به احترام آیت‌الله بهبهانی قیام می‌کنند و برایشان طلب فاتحه دارند.
وی افزود: همچنین اساتید آیت الله بهبهانی(ره) نیز ایشان را از مراجع بزرگ جهان تشیع می‌دانستند، آیت‌الله عراقی، در زمانی که آیت‌الله بهبهانی نجف را به مقصد ایران ترک کردند، فرمودند: «علم از نجف رفت». این جمله نشانه‌ای از عظمت علمی این مرجع بزرگ است. اما در کنار علم، اخلاق اجتماعی، مردمداری ایشان، یکی از ویژگی بارز و ماندگار ایشان بود که تا امروز نیز در یادها زنده است.
روایتی از محضر درس؛ آن‌گونه که شاگرد دید
پس از مرور ابعاد شخصیتی و علمی آیت‌الله العظمی سید علی بهبهانی(ره) از نگاه خاندان ایشان در گفت‌وگو با نوه این مرجع بزرگ، اکنون پرداختن به خاطرات و مشاهدات کسانی اهمیت می‌یابد که در محضر ایشان درس خواندن و پرورش یافته‌اند.
شاگردانی که شیوه تدریس، رفتار معنوی و منش تربیتی آیت‌الله بهبهانی را از نزدیک لمس کرده و تصویر عینی‌تری از مکتب علمی او ارائه می‌دهند.
در ادامه، گفت‌وگوی ما با «حجت الاسلام سید حجت سبحانی» از طلاب قدیمی «دارالعلم آیت‌الله بهبهانی» ـ بخش دیگری از حقیقت شخصیت علمی و اخلاقی این عالم ربانی را آشکار می‌کند.
حجت‌الاسلام سید حجت سبحانی در بیان ابعاد اخلاقی و علمی آیت‌الله العظمی بهبهانی(ره)، چنین گفت: بنده عرض میکنم که در واقع مرحوم آیت‌الله العظمی بهبهانی (ره) مصداق واقعی و عینی فرمایش امام حسن عسکری (ع) درباره فقها بود که فرمود: «اما کان من الفقهاء صائنا لنفسه، حافظا لدینه، مخالفا لهواه، مطیعا لأمر مولاه، فللعوام أن یقلدوه»؛ یعنی از میان فقها، آن کسی را باید مردم پیروی کنند که دارای این ویژگی‌هایی همچون؛ صیانت نفس، تواضع، سلامت نفس، مخالفت با هوای نفس و اطاعت از امر مولاه باشد.
وی گفت: در مرحوم آیت‌الله العظمی بهبهانی (ره) واجد همه این صفات بودند و وجهه اکمل و اتم این خصال در وجود ایشان متجلی بود. بنده افتخار شاگردی مستقیم ایشان را نداشتم؛ دو سال مانده به پایان عمر شریف آن بزرگوار، ما در بهبهان بودیم. در مراسم ارتحال ایشان شرکت کردم و پس از آن وارد حوزه علمیه شدم.
دو نکته از دو بزرگوار درباره مقام معنوی و اخلاقی مرحوم آیت‌الله بهبهانی عرض میکنم؛نخست از زبان آیت‌الله موسوی جزایری (زعیم حوزه‌های علمیه اهواز) که به‌صورت مستقیم و بارها در درس خود فرمودند:
«من طلبه‌ای جوان بودم که از نجف به اهواز آمده بودم. روزی تصمیم گرفتم به دیدار آیت‌الله بهبهانی بروم. وقتی وارد شدم، آن فقیه بزرگ و سید سالخورده چنان با تکریم و احترام با من برخورد کردند که حیرت کردم.»
در میان علما رسم است که هم‌سن‌ها با هم مصافحه یا معانقه می‌کنند؛ اما ایشان با آن مقام و سن، مرا «طلبه‌ای جوان» در آغوش گرفت و معانقه کرد، این رفتار، نشانه ای روشن از صیانت نفس، تواضع و مخالفت با هوای نفسی بود که امام عسکری (ع) فرموده‌اند.»
نکته دوم از زبان سید موسی بلادیان (مدیرکل اسبق آموزش و پرورش استان خوزستان که در حال حاضر مدیر فعلی ستاد اقامه نماز و بنیاد غدیر) است.
«ایشان نقل می‌کرد که پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، به همراه چند نفر از جوانان انقلابی برای دیدار با امام خمینی(ره) به قم رفتیم؛ این دیدار در سال‌های ۱۳۴۱ و ۱۳۴۲ و در اوج نهضت امام خمینی و مبارزات روحانیت علیه رژیم پهلوی انجام شد.
در حالی که در محضر امام مشغول گفت‌وگو بودیم، یکی از همراهان در گوش ایشان مطلبی را گفت و امام فوراً از جا برخاستند و فرمودند: جلسه تمام است آیت‌الله بهبهانی تشریف آورده‌اند.»
« امام خودشان به استقبال رفتند، ایشان را بدرقه کردند و با نهایت احترام نشاندند. همان زمان، رژیم شاه بنا داشت امام را بازداشت و محاکمه کند و حتی سخن از اعدام در میان بود. مراجع بزرگی از سراسر کشور از جمله آیت‌الله العظمی بهبهانی، آیت‌الله میلانی و جمعی از بزرگان دین در قم گرد آمدند.»
« بیانیه و فتوایی صادر کردند و همگی امضا نمودند که «آیت‌الله سید روح‌الله خمینی، مجتهد، صاحب‌نظر و دارای فتوا است و هیچ‌کس حق ندارد او را به‌خاطر نظر فقهی‌اش محاکمه کند.» همین اقدام مؤثر واقع شد و سبب شد رژیم از شدت برخورد خود بکاهد و به جای اعدام، ایشان را تبعید کند.»
«در همان زمان نقل است که امام خمینی (ره)، آیت‌الله العظمی بهبهانی را «ابوالفقها» خطاب کردند؛ عنوانی که نشان‌دهنده جایگاه علمی و معنوی والای ایشان در میان مراجع بود.»
«مرحوم آیت‌الله العظمی بهبهانی در شهرهای رامهرمز، امیدیه، گچساران، یاسوج و مناطق دیگر، حوزه‌های علمیه تأسیس کردند و طلاب، واعظان و منبری‌های بسیاری را تربیت نمودند.
در دو ماه محرم و صفر، بیش از دویست تا سیصد طلبه از شهرهای مشهد، قم و اصفهان به خوزستان می‌آمدند و در این حوزه‌ها اسکان داده می‌شدند تا به تبلیغ دین و هدایت مردم بپردازند.
بنده خودم در سال اول جنگ و اوج انقلاب در دارالعلم حضور داشتم؛ حدود ۳۶۰ شناسنامه ثبت شد و روحانیون بسیاری برای تبلیغ و هدایت مردم به مناطق مختلف استان اعزام شدند.»
«در آن دوران، مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین سید عبدالله مجتهدزاده (فرزند آیت‌الله بهبهانی) پشتیبانی و حمایت جدی از طلاب داشتند و حتی در مواردی که طلاب توسط ساواک دستگیر می‌شدند، پیگیری و رهایی آنان را بر عهده می‌گرفتند.
خیرات و برکات این حوزه بسیار بوده است؛ بزرگانی همچون آیت‌الله فلسفی، آیت‌الله کافی، آیت‌الله سبحانی و حجت‌الاسلام قرائتی در آن دوران در این حوزه حضور داشته‌اند، آقای قرائتی خود بارها اشاره میکردند که مدتی در یکی از حجره‌های همین حوزه طلبه بوده‌اند.»
پنجاه سال پیش، همین حوزه علمیه وسیله‌ای برای انتقال طلبه‌ها به مناطق مختلف داشت. عصرهای چهارشنبه که تعطیلات آخر هفته بود، طلبه‌های جوان را به مناطق مختلف از جمله ملاشیه، ام الطمیر، ایذه و رامهرمز می‌فرستادند تا منبر بروند، احکام شرعی بیاموزند و مردم را آموزش دهند. این اقدام نشان‌دهنده تربیت دینی و مردمی بودن طلاب در مکتب آیت‌الله بهبهانی است.»
«حجت‌الاسلام سید حجت سبحانی نقل می‌کرد که آیت‌الله العظمی سید علی بهبهانی(ره) بسیار مردمی بودند و با مردم ارتباط صمیمانه و محبت داشتند.
ایشان به‌ویژه نسبت به بازاریان و کسبه متدین حساسیت داشتند و اگر کسی دچار مشکل مالی می‌شد، شخصاً او را احضار میکردند، مبلغی در پاکت می‌گذاشتند و از امین خود می‌خواستند تا آن را بی‌نام و نشان به صاحب مشکل برساند. این رفتار، نشانه اوج مردمداری و روح بلند اجتماعی ایشان بود.»
«آیت‌الله العظمی سید علی بهبهانی(ره) پیش از اقامت در اهواز، در بهبهان و سپس در رامهرمز و نجف زندگی کردند و پس از بازگشت از نجف، در اهواز و اصفهان نیز به فعالیت علمی و اجتماعی پرداختند.
اساتیدی چون آیت‌الله ناظم‌الشریعه از استادان ایشان بودند، آیت الله العظمی سید علی بهبهانی در شهری عالم‌پرور و خاستگاه فقها و مجتهدان بود و این محیط تأثیر شایانی در تربیت و رشد علمی و اخلاقی آیت‌الله بهبهانی داشت.
این همه فضایل و خدمات، نشان می‌دهد که مرحوم آیت‌الله العظمی سید علی بهبهانی، نه‌تنها فقیهی جامع‌الشرایط و عالم برجسته بود، بلکه الگویی از تواضع، صیانت نفس، مردمداری و اخلاص برای طلاب و روحانیون نسل‌های بعد باقی گذاشت.»
حجت‌الاسلام سید عبدالطیف طباطبایی دبیر ستاد برگزاری پنجاهمین سالگرد ارتحال آیت‌الله العظمی بهبهانی، در ابتدای سخنان خود گفت: «بسم‌الله الرحمن الرحیم. الحمدلله رب العالمین. شاید زبان بنده حقیر قاصر باشد، اما آنچه خدمت شما عرض میکنم، حاصل مطالعاتی است که از زندگینامه و کتاب‌های مرحوم آیت‌الله العظمی بهبهانی به رشته تحریر درآمده است.
وی ادامه داد: «مرحوم آیت‌الله العظمی سید علی بهبهانی یکی از فقهای به نام شیعه و افتخاری برای جامعه تشیع بودند همه مردم ایران به خصوص مردم استان خوزستان به خود افتخار میکنیم که چنین مرد بزرگ و مرجع عالیقدری را در استان خود داریم. شخصیت ایشان در ترویج علم و دانش در حوزه‌های علمیه خوزستان برجسته بود. در سال ۱۳۴۶، با تاسیس دارالعلم مرحوم آیت‌الله العظمی سید علی بهبهانی، خدمات ارزنده‌ای در زمینه آموزش علوم، معارف اسلامی و تربیت طلاب علوم دینی ارائه شد. این دارالعلم منشا خیرات و برکات بسیاری در استان خوزستان بوده و تا به امروز به تثبیت حوزه‌های علمیه کمک کرده است.»
وی افزود: مرحوم آیت‌الله العظمی بهبهانی روحیه مردمداری فوق‌العاده‌ای داشتند. علیرغم جایگاه علمی و فقهی، خود را از مردم می‌دانستند و در بطن جامعه حضور داشتند. مردم به آسانی با ایشان ارتباط برقرار میکردند و مسائل شرعی و مشکلات خود را مطرح میکردند و ایشان با روی گشاده استقبال میکردند. ایشان می‌فرمودند: «اگر کسی در اداره‌ای کار داشته باشد و به احتمال یک درصد مشکل پیش بیاید، من مرجع تقلید عبا می‌زنم و می‌روم برای حل مشکل.» این نمونه‌ای از تواضع و فروتنی ایشان بود.
حجت‌الاسلام طباطبایی خاطرنشان کرد: ایشان به نقاط مختلف استان خوزستان، از جمله شهرستان‌های رامهرمز، بهبهان و باغملک و حتی مناطق عشایری بختیاری و عرب، می‌رفتند و همچون یک طلبه عادی در کنار مردم حضور می‌یافتند. تواضع و فروتنی ایشان زبانزد عام و خاص بود و حتی نوجوانان از بیانات ایشان مجذوب می‌شدند.
وی در ادامه به خدمات عام‌المنفعه مرحوم آیت‌الله بهبهانی اشاره کرد: علاوه بر دارالعلم اهواز، ایشان مدرسه علمیه در منطقه کیان اهواز، مدرسه علمیه حضرت ولیعصر(عج) در رامهرمز، حسینیه، کتابخانه و مساجد متعددی تأسیس کردند. آثار اجتماعی ایشان تنها محدود به استان خوزستان نبود؛ بلکه در استان‌های اصفهان، کهگیلویه و بویراحمد نیز مدارس علمیه، مساجد، درمانگاه و کتابخانه ایجاد کردند که همچنان مورد استفاده مردم است.
دبیر ستاد بزرگداشت پنجاهمین سالگرد ارتحال ایشان افزود: در بحبوحه انقلاب اسلامی، بیت آیت‌الله بهبهانی یکی از پایگاه‌های مهم فعالیت‌های انقلابی بود. روحانیون از این دارالعلم برای ساماندهی و پخش اعلامیه‌های حضرت امام (ره) و هدایتگری مردم استفاده میکردند. در دوران جنگ تحمیلی، این دارالعلم بار دیگر نقش‌آفرینی کرد و ستاد اعزام روحانیون به جبهه‌ها در آن مستقر شد.
وی درباره حضور بزرگان علمی و مذهبی در دارالعلم آیت‌الله بهبهانی گفت: قبل و بعد از انقلاب، شخصیت‌های برجسته‌ای چون آیت‌الله شهید مطهری، آیت‌الله سبحانی، مکارم شیرازی، حجج اسلام والمسلمین محمودی بهبهانی و الیاسی، حجج اسلام فلسفی، گل‌سرخی، شیخ احمد کافی، هاشمی‌نژاد، محمدی گلپایگانی و حجت‌الاسلام معزی در این دارالعلم حضور یافتند و به سخنرانی می پرداختند. همچنین حجت‌الاسلام علی دوانی بسیاری از آثار علمی ایشان را تدوین و منتشر کردند.
وی ادامه داد: مرحوم آیت‌الله بهبهانی قبل و بعد از انقلاب، اعلامیه‌های متعددی علیه اسرائیل غاصب صادر کردند و معامله با یهود را حرام دانستند. ایشان همواره از مرجعیت حضرت امام حمایت کردند و در دفاع از آزادی امام از زندان به تهران رفتند.
حجت‌الاسلام طباطبایی درباره فعالیت‌های علمی و شاگردپروری آیت‌الله بهبهانی بیان کرد: آثار علمی و تألیفات ایشان شامل ده‌ها کتاب از جمله «مصباح الهدایه فی اثبات الولایه»، «فروغ ولایت»، «حاشیه بر عروة الوثقی»، «بیست پرسش و بیست پاسخ در مسائل اعتقادی» و «اساس النحو» است که در دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه داخل و خارج مورد استفاده قرار گرفته‌اند. شاگردان ایشان در استان‌های خوزستان، اصفهان و کهگیلویه و بویراحمد تا امروز در نهادهای مختلف دینی و انقلابی خدمت می‌کنند.
وی با اشاره به پنجاهمین سالگرد ارتحال آیت‌الله بهبهانی گفت: حقاً و انصافاً باید بزرگداشتی در شأن و منزلت این مرجع عالیقدر برگزار شود. مقدمات برگزاری این بزرگداشت با محوریت نماینده محترم ولی فقیه، حضرت حجت‌الاسلام والمسلمین موسوی‌فرد انجام شده و ان‌شاءالله در اواخر آبان در اهواز برگزار که مقدمه ای برای کنگره بین المللی ایشان خواهد بود.
در پایان، حجت‌الاسلام طباطبایی یادآور شد: آیت‌الله العظمی بهبهانی علیرغم جایگاه علمی و فقاهتی، در عمل نیز عامل بودند و در دوران انقلاب و جنگ تحمیلی هفت شهید، چندین جانباز و دو آزاده تقدیم انقلاب کردند. این نشان‌دهنده پایبندی خانواده بزرگوار ایشان به ندای امام راحل و امروز نیز گوش به فرمان مقام معظم رهبری هستند.
در پنجاهمین سالگرد ارتحال آیت‌الله العظمی سید علی موسوی بهبهانی(ره)، مرجع بزرگ و مؤسس حوزه‌های علمیه آیت الله بهبهانی(ره)، بازخوانی سیره علمی و اخلاقی ایشان یادآور دورانی از درخشش ایمان، علم و مردمداری در تاریخ معاصر خوزستان است.
شخصیتی که با بینش ژرف فقهی، رفتار متواضعانه و نقش بی‌بدیل در تربیت شاگردان و بنیان‌گذاری مراکز علمی، به الگویی الهام‌بخش برای روحانیت و جامعه دینی بدل شد.
نخستین سال‌های زندگی و آغاز مسیر علمی
آیت‌الله العظمی سید علی بهبهانی(ره) در سال۱۳۰۲ هجری قمری در شهر عالم‌پرور بهبهان و در خانواده‌ای روحانی و سادات موسوی چشم به جهان گشود،از کودکی در محیطی دینی و علمی پرورش یافت و مقدمات علوم دینی را نزد پدر و علمای شهر فراگرفت.
در نوجوانی برای ادامه تحصیل راهی نجف اشرف شد و در محضر بزرگانی چون شیخ سلیمان بهبهانی میرزا محمدحسن بهبهانی، عبدالرسول بهبهانی، سید محمد ناظم الشریعه بهبهانی، آخوند خراسانی، سید محمد کاظم یزدی و سید محسن کوه‌کمری به تلمذ و کسب علوم عالیه فقه و اصول پرداخت و توانست به درجات بالای اجتهاد دست یابد.
میراث علمی و اجتماعی آیت‌الله بهبهانی
پس از بازگشت به ایران، آیت‌الله العظمی سید علی بهبهانی(ره) با تأسیس و راه‌اندازی حوزه‌های علمیه در شهرهایی مانند رامهرمز، امیدیه، گچساران و یاسوج، بستری علمی فراهم کرد که تأثیر آن هنوز پس از پنجاه سال از ارتحالش مشهود است.
حوزه‌های تأسیس‌شده توسط ایشان نه تنها محل آموزش طلاب بود، بلکه مرکزی برای تربیت مبلغان و روحانیونی که در سطح خوزستان و جنوب کشور به نشر معارف دینی و تربیت معنوی مردم می پرداختند تبدیل شد.
از ویژگی برجسته آیت‌الله العظمی سید علی بهبهانی(ره)، تلفیق دانش عمیق فقهی با اخلاق نیکو و رفتار متواضعانه بود؛ عالمی که با صیانت نفس، فروتنی و مطیع امر خداوند و ولی‌فقیه، الگویی برای طلاب و عموم مردم به شمار می‌رفت.
آثار علمی ایشان، همچون کتاب‌های فقهی و اصولی به ویژه مصباح الهدایه، در حوزه‌های علمیه ایران و عراق تدریس شده و جایگاه علمی او را تثبیت کرده است.
با گذشت پنجاه سال از ارتحال این مرجع عالیقدر، حوزه‌های علمیه جنوب کشور هنوز از برکات و دستاوردهای مکتب علمی و اخلاقی آیت‌الله العظمی سید علی بهبهانی بهره‌مندند و یاد و آثار او چراغ راه شاگردان و پیروانش مانده است.
آیت الله العظمی بهبهانی(ره)؛ نگاهی نزدیک به شخصیت مرجع فقید
در ابتدا با سید نورالدین مجتهدزاده، نوه آیت الله بهبهانی(ره) و متولی مدارس علمیه و موقوفات معظم له در استان خوزستان گفتگو کردیم. وی به ذکر خاطراتی به نقل از آیت الله سید علی شفیعی از علمای استان در دیدار اعضای خبرگان رهبری با رهبرمعظم انقلاب پرداخت و گفت: امام خامنه ای در یکی از این دیدارها فرمودند که قواعد الکلیه آیت الله بهبهانی را شب گذشته مطالعه کردم و کتاب بی نظیر و قابل استفاده ای است.
نوه آیت الله بهبهانی(ره) گفت: قواعد الکلیه آیت الله بهبهانی کتاب منحصربفردی است که بیش از ۷۲ جلد کتاب شرح آن می باشد. آیت الله بهبهانی نیز خود صاحب مکتب بودند و مطالب مطرح شده از سوی ایشان در زمینه ادبیات عرب، صرف و نحو خاص بودند.
متولی مدارس علمیه و موقوفات متولی مدارس علمیه و موقوفات معظم له در استان خوزستان با اشاره به تسلط فوق العاده آیت الله بهبهانی به علم نحو، فلسفه و اصول، گفت: در جلسه ای که برخی علما در مکه مکرمه با آیت الله بهبهانی دیدار داشتند، معظم له برخی از کتب خود را به آنها داد. علما نیز بعداز مطالعه به خدمت ایشان رفتند و گفتند که فکر نمی کردیم ابن هشام دیگری پیدا شود و نحو را زیر و رو کند و بعداز هفتصد سال شما نحو را زیر و رو کردید.
مجتهدزاده عنوان کرد: برخی از بزرگان فرموده اند که آیت الله بهبهانی در تمام رشته های علوم اسلامی مجتهد و صاحب نظر بود. آنچه که در کتب های ایشان وجود داشته نیز نظرهای ایشان بود و برگرفته از دیگر کتاب ها نیست.
این نوه آیت الله بهبهانی(ره) بیان کرد: در یکی از دیدارهای بنده با آیت الله العظمی سیستانی در عراق، ایشان فرمودند که در زمان آیت الله بهبهانی از نظر علمی مثل ایشان کسی نبود و در آینده نیز مثل ایشان نخواهد بود. آیت الله العظمی وحید خراسانی در درس هنگامی که به نظریات آیت الله بهبهانی می رسیدند سه بار قبل از طرح نظریات می گفتند که بهبهانی و ما ادراک البهبهانی.
متولی مدارس علمیه و موقوفات متولی مدارس علمیه و موقوفات معظم له در استان خوزستان خاطرنشان کرد: بزرگان علمای شیعه از ایشان بسیار استفاده کردند و کتاب های ایشان در ایران، عراق، پاکستان، افغانستان و هندوستان تدریس می شود.
در گفت‌وگویی ویژه با حجت الاسلام والمسلمین سید ابوالقاسم مجتهدزاده، نوه حضرت آیت‌الله العظمی بهبهانی (ره)، به بیان خاطرات و نکاتی از جایگاه علمی، اخلاقی و اجتماعی این مرجع عالی قدر جهان تشیع پرداخت.
حجت الاسلام والمسلمین سید ابوالقاسم مجتهدزاده، با فروتنی درباره مقام علمی آیت‌الله العظمی بهبهانی (ره) گفت:«اگرچه بنده نوه ایشان هستم و با ایشان زندگی کرده‌ام، اما در مقام علمی ایشان حق ورود ندارم و خود را در مقامی نمیبینم که درباره مقام و درجه علمی حضرت آیت‌الله بهبهانی رحمت‌الله‌علیه سخن بگویم، تشخیص مقام علمی این مرجع تقلید جهان تشیع بر عهده مراجع تقلید، دانشمندان و بزرگان دین، همچون آیت‌الله وحید خراسانی، آیت‌الله سیستانی، امام خمینی (ره) و دیگر مراجع است.»
نوه حضرت آیت‌الله العظمی بهبهانی (ره)، با اشاره به جایگاه مردمی و ارتباط صمیمی آیت‌الله بهبهانی(ره) با اقشار جامعه افزود: «مقام مردمی و ارتباط با جامعه در ایشان بسیار قوی بود. زمانی که در خدمتشان به مسجد می‌رفتیم، در مسیر مسجد حتی به افرادی که نشسته بودند سلام میکردند و هر کس به منزل ایشان می‌آمد، به احترام او قیام میکردند؛ فرقی نداشت آن شخص نیازمند باشد یا مقام کشوری یا لشکری. ایشان همه مردم را به یک چشم می‌نگریست و برای همه اقشار جامعه احترام قائل بود.»
وی درباره آثار علمی و تألیفات این مرجع عالیقدر، گفت:«کتاب‌هایی که آیت‌الله بهبهانی(ره) نوشتند و تألیف شد، در حوزه‌های علمیه نجف، ایران، لبنان، سوریه و دیگر کشورها مورد استفاده است.
حجت الاسلام والمسلمین مجتهدزاده افزود: همه آثار ایشان در میان علما و مراجع شناخته‌شده زبانزد هستند، به‌ویژه کتاب مصباح‌الهدایه فی اثبات‌الولایه که در اثبات شایستگی و ولایت حضرت امیرالمؤمنین (ع) پس از رسول خدا نگاشته شده و از منابع اصلی دروس حوزه‌های ایران و عراق به شمار می‌رود .»
نوه آیت الله بهبهانی(ره) درباره دوران حضور آیت‌الله بهبهانی در شهر رامهرمز یادآور شد: «آیت‌الله العظمی سید علی بهبهانی(ره) در دوران اقامت در رامهرمز جلساتی داشتند که صبح‌های جمعه برگزار می‌شد و به آن "محکمه" می‌گفتند. در این نشست‌ها مردم گرد هم می‌آمدند و ایشان بر اساس کتاب‌های اخلاقی مانند اخلاق ناصری برای آنان سخنرانی میکردند.
وی ادامه داد: همچنین در اهواز نیز چنین جلساتی برقرار بود و افزون بر درس‌های ویژه طلاب و علما، جلسات روز جمعه در منزل ایشان برپا می‌شد و اقشار مختلف مردم حضور می‌یافتند.
حجت الاسلام والمسلمین مجتهدزاده، با اشاره به اینکه آیت‌الله العظمی سید علی بهبهانی(ره) همواره به مشکلات مردم رسیدگی میکردند، بیان کرد: از آنجا که آیت‌الله بهبهانی(ره) سن بالایی داشتند، پدرم از طرف ایشان مسائل را پیگیری می‌کرد و در صورت بروز مشکلات، به استاندار، فرماندار، شهردار یا روسای شهربانی تذکرهای لازم را منتقل و مکاتبات مربوطه را انجام می‌داد.
نوه آیت الله بهبهانی(ره) با اشاره به اینکه آثار آیت‌الله بهبهانی هنوز هم در جامعه مشهود و محسوس است، اظهار کرد: ایشان در رامهرمز حوزه علمیه‌ای تأسیس کردند که سادات طباطبایی بسیاری از مناطق مختلف، از جمله باغملک، در محضر ایشان فیض می‌بردند و این حوزه منشأ تربیت دانشمندان بسیاری شد. همچنین دارالعلمی که در سال ۱۳۴۶ تأسیس شد، یکی از آثار ماندگار ایشان است، در مراسم افتتاح آن، آیت‌الله جمی از آبادان دعوت شدند و سخنرانی کردند.
وی گفت: در این دار العلم صدها عالم، مجتهد، مدرس، سخنور و منبری پرورش یافتند، ستاد جنگ ویژه روحانیت نیز در همین مکان تشکیل شد و ده‌ها و صدها طلبه به جبهه‌های دفاع مقدس اعزام شدند که بسیاری از آنان به شهادت رسیدند.
به باور حجت الاسلام والمسلمین مجتهدزاده، میراث ماندگار آیت‌الله العظمی سید علی بهبهانی(ره) پس از گذشت نیم قرن همچنان زنده است: یکی از میراث‌های اصلی ایشان ، آثار و کتاب‌های علمی؛ از جمله مصباح‌الهدایه، الاشتقاق، اساس النحو و دیگر تألیفات در شرح‌حال علمی ایشان در جوانی.
نوه آیت الله بهبهانی(ره) بیان کرد: همچنین علما و مجتهدانی که از نجف برخاسته‌اند و امروز در حوزه‌های علمیه خوزستان، مشهد، قم؛ اصفهان و نجف حضور دارند، از شاگردان ایشان هستند و همگی افتخار شاگردی مرحوم آیت‌الله بهبهانی را دارند.
وی با اشاره به جایگاه علمی آیت‌الله بهبهانی نزد مراجع بزرگ افزود: بسیاری از مراجع و مجتهدین، از شاگردان مستقیم یا غیرمستقیم ایشان هستند و آیت‌الله سیستانی حفظه‌الله به من فرمودند که در زمان حیات آیت‌الله بهبهانی، کتاب‌های ایشان را تهیه کرده‌ام.
حجت الاسلام والمسلمین مجتهدزاده عنوان کرد: امام خمینی (ره) به ایشان لقب ابوالعلما و سیدالفقها داده بودند؛ چراکه از نظر علمی، اخلاقی و آداب معاشرت از برجسته‌ترین مراجع زمان خود بودند و امام خمینی (ره) در سال ۱۳۴۳ میزبان آیت‌الله بهبهانی بودند و ده روز در قم از ایشان پذیرایی کردند.
در بخش پایانی این گفت‌وگو، حجت الاسلام والمسلمین مجتهدزاده، بیان کرد: اکنون پس از پنجاه سال از رحلت ایشان میگذرد، اما گویا آیت‌الله بهبهانی همچنان زنده هستند؛ چراکه آثار علمی و شاگردانشان حیات معنوی ایشان را مجسم می‌سازند. در مشهد، قم، اصفهان، شیراز و نجف، هر جا وارد محافل علمی می‌شویم، علما و بزرگان به احترام آیت‌الله بهبهانی قیام می‌کنند و برایشان طلب فاتحه دارند.
وی افزود: همچنین اساتید آیت الله بهبهانی(ره) نیز ایشان را از مراجع بزرگ جهان تشیع می‌دانستند، آیت‌الله عراقی، در زمانی که آیت‌الله بهبهانی نجف را به مقصد ایران ترک کردند، فرمودند: «علم از نجف رفت». این جمله نشانه‌ای از عظمت علمی این مرجع بزرگ است. اما در کنار علم، اخلاق اجتماعی، مردمداری ایشان، یکی از ویژگی بارز و ماندگار ایشان بود که تا امروز نیز در یادها زنده است.
روایتی از محضر درس؛ آن‌گونه که شاگرد دید
پس از مرور ابعاد شخصیتی و علمی آیت‌الله العظمی سید علی بهبهانی(ره) از نگاه خاندان ایشان در گفت‌وگو با نوه این مرجع بزرگ، اکنون پرداختن به خاطرات و مشاهدات کسانی اهمیت می‌یابد که در محضر ایشان درس خواندن و پرورش یافته‌اند.
شاگردانی که شیوه تدریس، رفتار معنوی و منش تربیتی آیت‌الله بهبهانی را از نزدیک لمس کرده و تصویر عینی‌تری از مکتب علمی او ارائه می‌دهند.
در ادامه، گفت‌وگوی ما با «حجت الاسلام سید حجت سبحانی» از طلاب قدیمی «دارالعلم آیت‌الله بهبهانی» ـ بخش دیگری از حقیقت شخصیت علمی و اخلاقی این عالم ربانی را آشکار می‌کند.
حجت‌الاسلام سید حجت سبحانی در بیان ابعاد اخلاقی و علمی آیت‌الله العظمی بهبهانی(ره)، چنین گفت: بنده عرض میکنم که در واقع مرحوم آیت‌الله العظمی بهبهانی (ره) مصداق واقعی و عینی فرمایش امام حسن عسکری (ع) درباره فقها بود که فرمود: «اما کان من الفقهاء صائنا لنفسه، حافظا لدینه، مخالفا لهواه، مطیعا لأمر مولاه، فللعوام أن یقلدوه»؛ یعنی از میان فقها، آن کسی را باید مردم پیروی کنند که دارای این ویژگی‌هایی همچون؛ صیانت نفس، تواضع، سلامت نفس، مخالفت با هوای نفس و اطاعت از امر مولاه باشد.
وی گفت: در مرحوم آیت‌الله العظمی بهبهانی (ره) واجد همه این صفات بودند و وجهه اکمل و اتم این خصال در وجود ایشان متجلی بود. بنده افتخار شاگردی مستقیم ایشان را نداشتم؛ دو سال مانده به پایان عمر شریف آن بزرگوار، ما در بهبهان بودیم. در مراسم ارتحال ایشان شرکت کردم و پس از آن وارد حوزه علمیه شدم.
دو نکته از دو بزرگوار درباره مقام معنوی و اخلاقی مرحوم آیت‌الله بهبهانی عرض میکنم؛نخست از زبان آیت‌الله موسوی جزایری (زعیم حوزه‌های علمیه اهواز) که به‌صورت مستقیم و بارها در درس خود فرمودند:
«من طلبه‌ای جوان بودم که از نجف به اهواز آمده بودم. روزی تصمیم گرفتم به دیدار آیت‌الله بهبهانی بروم. وقتی وارد شدم، آن فقیه بزرگ و سید سالخورده چنان با تکریم و احترام با من برخورد کردند که حیرت کردم.»
در میان علما رسم است که هم‌سن‌ها با هم مصافحه یا معانقه می‌کنند؛ اما ایشان با آن مقام و سن، مرا «طلبه‌ای جوان» در آغوش گرفت و معانقه کرد، این رفتار، نشانه ای روشن از صیانت نفس، تواضع و مخالفت با هوای نفسی بود که امام عسکری (ع) فرموده‌اند.»
نکته دوم از زبان سید موسی بلادیان (مدیرکل اسبق آموزش و پرورش استان خوزستان که در حال حاضر مدیر فعلی ستاد اقامه نماز و بنیاد غدیر) است.
«ایشان نقل می‌کرد که پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، به همراه چند نفر از جوانان انقلابی برای دیدار با امام خمینی(ره) به قم رفتیم؛ این دیدار در سال‌های ۱۳۴۱ و ۱۳۴۲ و در اوج نهضت امام خمینی و مبارزات روحانیت علیه رژیم پهلوی انجام شد.
در حالی که در محضر امام مشغول گفت‌وگو بودیم، یکی از همراهان در گوش ایشان مطلبی را گفت و امام فوراً از جا برخاستند و فرمودند: جلسه تمام است آیت‌الله بهبهانی تشریف آورده‌اند.»
« امام خودشان به استقبال رفتند، ایشان را بدرقه کردند و با نهایت احترام نشاندند. همان زمان، رژیم شاه بنا داشت امام را بازداشت و محاکمه کند و حتی سخن از اعدام در میان بود. مراجع بزرگی از سراسر کشور از جمله آیت‌الله العظمی بهبهانی، آیت‌الله میلانی و جمعی از بزرگان دین در قم گرد آمدند.»
« بیانیه و فتوایی صادر کردند و همگی امضا نمودند که «آیت‌الله سید روح‌الله خمینی، مجتهد، صاحب‌نظر و دارای فتوا است و هیچ‌کس حق ندارد او را به‌خاطر نظر فقهی‌اش محاکمه کند.» همین اقدام مؤثر واقع شد و سبب شد رژیم از شدت برخورد خود بکاهد و به جای اعدام، ایشان را تبعید کند.»
«در همان زمان نقل است که امام خمینی (ره)، آیت‌الله العظمی بهبهانی را «ابوالفقها» خطاب کردند؛ عنوانی که نشان‌دهنده جایگاه علمی و معنوی والای ایشان در میان مراجع بود.»
«مرحوم آیت‌الله العظمی بهبهانی در شهرهای رامهرمز، امیدیه، گچساران، یاسوج و مناطق دیگر، حوزه‌های علمیه تأسیس کردند و طلاب، واعظان و منبری‌های بسیاری را تربیت نمودند.
در دو ماه محرم و صفر، بیش از دویست تا سیصد طلبه از شهرهای مشهد، قم و اصفهان به خوزستان می‌آمدند و در این حوزه‌ها اسکان داده می‌شدند تا به تبلیغ دین و هدایت مردم بپردازند.
بنده خودم در سال اول جنگ و اوج انقلاب در دارالعلم حضور داشتم؛ حدود ۳۶۰ شناسنامه ثبت شد و روحانیون بسیاری برای تبلیغ و هدایت مردم به مناطق مختلف استان اعزام شدند.»
«در آن دوران، مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین سید عبدالله مجتهدزاده (فرزند آیت‌الله بهبهانی) پشتیبانی و حمایت جدی از طلاب داشتند و حتی در مواردی که طلاب توسط ساواک دستگیر می‌شدند، پیگیری و رهایی آنان را بر عهده می‌گرفتند.
خیرات و برکات این حوزه بسیار بوده است؛ بزرگانی همچون آیت‌الله فلسفی، آیت‌الله کافی، آیت‌الله سبحانی و حجت‌الاسلام قرائتی در آن دوران در این حوزه حضور داشته‌اند، آقای قرائتی خود بارها اشاره میکردند که مدتی در یکی از حجره‌های همین حوزه طلبه بوده‌اند.»
پنجاه سال پیش، همین حوزه علمیه وسیله‌ای برای انتقال طلبه‌ها به مناطق مختلف داشت. عصرهای چهارشنبه که تعطیلات آخر هفته بود، طلبه‌های جوان را به مناطق مختلف از جمله ملاشیه، ام الطمیر، ایذه و رامهرمز می‌فرستادند تا منبر بروند، احکام شرعی بیاموزند و مردم را آموزش دهند. این اقدام نشان‌دهنده تربیت دینی و مردمی بودن طلاب در مکتب آیت‌الله بهبهانی است.»
«حجت‌الاسلام سید حجت سبحانی نقل می‌کرد که آیت‌الله العظمی سید علی بهبهانی(ره) بسیار مردمی بودند و با مردم ارتباط صمیمانه و محبت داشتند.
ایشان به‌ویژه نسبت به بازاریان و کسبه متدین حساسیت داشتند و اگر کسی دچار مشکل مالی می‌شد، شخصاً او را احضار میکردند، مبلغی در پاکت می‌گذاشتند و از امین خود می‌خواستند تا آن را بی‌نام و نشان به صاحب مشکل برساند. این رفتار، نشانه اوج مردمداری و روح بلند اجتماعی ایشان بود.»
«آیت‌الله العظمی سید علی بهبهانی(ره) پیش از اقامت در اهواز، در بهبهان و سپس در رامهرمز و نجف زندگی کردند و پس از بازگشت از نجف، در اهواز و اصفهان نیز به فعالیت علمی و اجتماعی پرداختند.
اساتیدی چون آیت‌الله ناظم‌الشریعه از استادان ایشان بودند، آیت الله العظمی سید علی بهبهانی در شهری عالم‌پرور و خاستگاه فقها و مجتهدان بود و این محیط تأثیر شایانی در تربیت و رشد علمی و اخلاقی آیت‌الله بهبهانی داشت.
این همه فضایل و خدمات، نشان می‌دهد که مرحوم آیت‌الله العظمی سید علی بهبهانی، نه‌تنها فقیهی جامع‌الشرایط و عالم برجسته بود، بلکه الگویی از تواضع، صیانت نفس، مردمداری و اخلاص برای طلاب و روحانیون نسل‌های بعد باقی گذاشت.»
حجت‌الاسلام سید عبدالطیف طباطبایی دبیر ستاد برگزاری پنجاهمین سالگرد ارتحال آیت‌الله العظمی بهبهانی، در ابتدای سخنان خود گفت: «بسم‌الله الرحمن الرحیم. الحمدلله رب العالمین. شاید زبان بنده حقیر قاصر باشد، اما آنچه خدمت شما عرض میکنم، حاصل مطالعاتی است که از زندگینامه و کتاب‌های مرحوم آیت‌الله العظمی بهبهانی به رشته تحریر درآمده است.
وی ادامه داد: «مرحوم آیت‌الله العظمی سید علی بهبهانی یکی از فقهای به نام شیعه و افتخاری برای جامعه تشیع بودند همه مردم ایران به خصوص مردم استان خوزستان به خود افتخار میکنیم که چنین مرد بزرگ و مرجع عالیقدری را در استان خود داریم. شخصیت ایشان در ترویج علم و دانش در حوزه‌های علمیه خوزستان برجسته بود. در سال ۱۳۴۶، با تاسیس دارالعلم مرحوم آیت‌الله العظمی سید علی بهبهانی، خدمات ارزنده‌ای در زمینه آموزش علوم، معارف اسلامی و تربیت طلاب علوم دینی ارائه شد. این دارالعلم منشا خیرات و برکات بسیاری در استان خوزستان بوده و تا به امروز به تثبیت حوزه‌های علمیه کمک کرده است.»
وی افزود: مرحوم آیت‌الله العظمی بهبهانی روحیه مردمداری فوق‌العاده‌ای داشتند. علیرغم جایگاه علمی و فقهی، خود را از مردم می‌دانستند و در بطن جامعه حضور داشتند. مردم به آسانی با ایشان ارتباط برقرار میکردند و مسائل شرعی و مشکلات خود را مطرح میکردند و ایشان با روی گشاده استقبال میکردند. ایشان می‌فرمودند: «اگر کسی در اداره‌ای کار داشته باشد و به احتمال یک درصد مشکل پیش بیاید، من مرجع تقلید عبا می‌زنم و می‌روم برای حل مشکل.» این نمونه‌ای از تواضع و فروتنی ایشان بود.
حجت‌الاسلام طباطبایی خاطرنشان کرد: ایشان به نقاط مختلف استان خوزستان، از جمله شهرستان‌های رامهرمز، بهبهان و باغملک و حتی مناطق عشایری بختیاری و عرب، می‌رفتند و همچون یک طلبه عادی در کنار مردم حضور می‌یافتند. تواضع و فروتنی ایشان زبانزد عام و خاص بود و حتی نوجوانان از بیانات ایشان مجذوب می‌شدند.
وی در ادامه به خدمات عام‌المنفعه مرحوم آیت‌الله بهبهانی اشاره کرد: علاوه بر دارالعلم اهواز، ایشان مدرسه علمیه در منطقه کیان اهواز، مدرسه علمیه حضرت ولیعصر(عج) در رامهرمز، حسینیه، کتابخانه و مساجد متعددی تأسیس کردند. آثار اجتماعی ایشان تنها محدود به استان خوزستان نبود؛ بلکه در استان‌های اصفهان، کهگیلویه و بویراحمد نیز مدارس علمیه، مساجد، درمانگاه و کتابخانه ایجاد کردند که همچنان مورد استفاده مردم است.
دبیر ستاد بزرگداشت پنجاهمین سالگرد ارتحال ایشان افزود: در بحبوحه انقلاب اسلامی، بیت آیت‌الله بهبهانی یکی از پایگاه‌های مهم فعالیت‌های انقلابی بود. روحانیون از این دارالعلم برای ساماندهی و پخش اعلامیه‌های حضرت امام (ره) و هدایتگری مردم استفاده میکردند. در دوران جنگ تحمیلی، این دارالعلم بار دیگر نقش‌آفرینی کرد و ستاد اعزام روحانیون به جبهه‌ها در آن مستقر شد.
وی درباره حضور بزرگان علمی و مذهبی در دارالعلم آیت‌الله بهبهانی گفت: قبل و بعد از انقلاب، شخصیت‌های برجسته‌ای چون آیت‌الله شهید مطهری، آیت‌الله سبحانی، مکارم شیرازی، حجج اسلام والمسلمین محمودی بهبهانی و الیاسی، حجج اسلام فلسفی، گل‌سرخی، شیخ احمد کافی، هاشمی‌نژاد، محمدی گلپایگانی و حجت‌الاسلام معزی در این دارالعلم حضور یافتند و به سخنرانی می پرداختند. همچنین حجت‌الاسلام علی دوانی بسیاری از آثار علمی ایشان را تدوین و منتشر کردند.
وی ادامه داد: مرحوم آیت‌الله بهبهانی قبل و بعد از انقلاب، اعلامیه‌های متعددی علیه اسرائیل غاصب صادر کردند و معامله با یهود را حرام دانستند. ایشان همواره از مرجعیت حضرت امام حمایت کردند و در دفاع از آزادی امام از زندان به تهران رفتند.
حجت‌الاسلام طباطبایی درباره فعالیت‌های علمی و شاگردپروری آیت‌الله بهبهانی بیان کرد: آثار علمی و تألیفات ایشان شامل ده‌ها کتاب از جمله «مصباح الهدایه فی اثبات الولایه»، «فروغ ولایت»، «حاشیه بر عروة الوثقی»، «بیست پرسش و بیست پاسخ در مسائل اعتقادی» و «اساس النحو» است که در دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه داخل و خارج مورد استفاده قرار گرفته‌اند. شاگردان ایشان در استان‌های خوزستان، اصفهان و کهگیلویه و بویراحمد تا امروز در نهادهای مختلف دینی و انقلابی خدمت می‌کنند.
وی با اشاره به پنجاهمین سالگرد ارتحال آیت‌الله بهبهانی گفت: حقاً و انصافاً باید بزرگداشتی در شأن و منزلت این مرجع عالیقدر برگزار شود. مقدمات برگزاری این بزرگداشت با محوریت نماینده محترم ولی فقیه، حضرت حجت‌الاسلام والمسلمین موسوی‌فرد انجام شده و ان‌شاءالله در اواخر آبان در اهواز برگزار که مقدمه ای برای کنگره بین المللی ایشان خواهد بود.
در پایان، حجت‌الاسلام طباطبایی یادآور شد: آیت‌الله العظمی بهبهانی علیرغم جایگاه علمی و فقاهتی، در عمل نیز عامل بودند و در دوران انقلاب و جنگ تحمیلی هفت شهید، چندین جانباز و دو آزاده تقدیم انقلاب کردند. این نشان‌دهنده پایبندی خانواده بزرگوار ایشان به ندای امام راحل و امروز نیز گوش به فرمان مقام معظم رهبری هستند.